به گزارش خبرگزاری مهر، تأمین اقتصاد فعالیت‌های فرهنگی یکی از دغدغه‌های همیشگی فعالان این حوزه بوده است، این مساله را می‌توان در دیدارها و اتاق فکرهای مختلف مسئولان و نخبگان فرهنگی شنید، دراین‌باره چاره‌اندیشی‌ها و طرح‌های مختلفی پیشنهادشده است که بعضاً متکی به تجربه‌های تشکل‌های فرهنگی در سایر نقاط دنیا است، کانون‌های فرهنگی هنری مساجد با یک برنامه‌ریزی و طراحی مبتنی بر توانمندسازی فعالان و کانون‌های فرهنگی در این مسیر قدم گذاشته‌اند تا این نیاز را در فعالیت‌های فرهنگی برطرف سازند.
در گفتگو با طاهریان معاون فرهنگی دبیرخانه ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد سراسر کشور دراین‌باره گفتگویی انجام شده است که ازنظرتان می‌گذرد.
*توانمندسازی و تخصصی شدن کانون‌های فرهنگی هنری مساجد را با چه رویکردی آغاز کردید؟
قبل از این‌که کانون‌هایی مانند کانون‌های فرهنگی هنری در مساجد تشکیل شود، شاهد یک سری از فعالیت‌هایی متناسب با امکانات و توانمندی‌ها درون یک مسجد بودیم که در کنار آن استعدادهایی درون یک محله پیرامون مسجد نیز وجود داشت، از زمانی که کانون‌های مساجد شکل گرفت اهدافی بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور پیگیری شد که شاید بتوان خلاصه این اهداف را در احیا و تقویت کارکردهای متنوع مساجد دانست.
مسجد کارکردهای مختلف دارد، از کارکردهای عبادی گرفته تا کارکردهای آموزشی، فرهنگی، هنری و اجتماعی اما نکته مهمی که دراین‌بین باید عرض کنم، جدا از این‌که ستاد عالی کانون‌های مساجد کشور مهم‌ترین سیاست خود را احیای این کارکردها قرارداد، طبیعی بود که درروند چندین و چندساله فعالیت خود با کانون‌هایی مواجه شد که در بیش از یک‌رشته تخصصی توانمندی دارند یا این‌که استعدادهایی در کانون وجود دارد که بر اساس آن خدمات تخصصی ارائه می‌کنند، طبیعی است که این کانون‌ها با کانون‌های هم‌جوار خود از حیث فعالیت‌ها، قابل‌مقایسه نبودند؛ لذا موضوع تأسیس کانون‌های تخصصی در ستاد عالی کانون‌های مساجد شکل گرفت که اهداف مختلفی هم دنبال می‌کرد، مهم‌ترین اهداف ستاد این بود که کانون‌های مستعد می‌بایست رشته‌های خاص را شناسایی کنند، همان‌طور که می‌دانید کانون‌های تخصصی در بیش از ۲۰ رشته در حال فعالیت هستند.
قدم بعدی توانمندسازی این هنرها و رشته‌ها بود که به آن‌ها هویت مشخصی دادیم تا در قالب یک‌رشته تخصصی و پژوهشی کار خودشان را ادامه دهند، به این منظور دوره‌های آموزشی و توجیهی مختلف برای آن‌ها شکل گرفت؛ به‌موازات این اقدام، یک اتفاق بسیار مهم این بود که بسیاری از این کانون‌های تخصصی، بازوان اجرایی مجموعه دبیرخانه واحدهای استانی ما نه‌تنها دبیرخانه‌های استانی بلکه مجموعه ستاد عالی شدند تا جایی که همایش‌های استانی ما حتی نحوه اجرای آن‌ها به کانون‌های تخصصی واگذار شد، همان‌طور که شاهد هستید در استان خراسان رضوی برگزاری همایش اندیشه‌های آسمانی چند سالی است که به یکی از این کانون‌های تخصصی به اسم کانون معراج نور واگذارشده است.
این واگذاری امور، برکاتی داشت، ما با واگذاری امور، این فرصت و زمان را برای کانون‌ها جهت مواجهه باتجربه‌های جدید و به خدمت گرفتن نیروی مستعد کانون یا کانون‌های هم‌جوار ایجاد کردیم، در این مدل کانون از یک هویت کاملاً محلی به یک هویت کشوری تبدیل می‌شد و از این لحاظ یک سری کارهای اقتصادی و درآمدزا به وجود آمد، نمونه آن در مشهد است که کانون‌های تخصصی با شهرداری، بنیاد امام رضا(ع) یا نمونه‌های دیگری که وجود دارد همکاری می‌کنند و کارهای فرهنگی را با حداقل هزینه‌ها و بهترین نحو، شکل می‌دهند.
طبیعی است که کانون‌ها به اعتباراتی که از ستاد عالی کانون مساجد کشور به آن‌ها تزریق می‌شود، وابستگی ندارند بلکه آن‌ها با اتکا به این تجربه و با اتکا به این شرایطی که در این کانون‌های تخصصی، پیداکرده‌اند، دایره عمل وسیع‌تری یافته‌اند، آن‌ها در کنار کسب تجربه و درآمد می‌توانند به توانمندتر شدن خود کانون کمک کنند، این باعث انجام خدمت در عرصه‌های وسیع‌تری می‌گردد.
*همان‌طور که اشاره فرمودید یکی از ویژگی‌های این حرکت تأمین برخی منابع مالی و تأمین اقتصاد فعالیت کانون‌های مساجد است. در این حوزه رویکرد شما چگونه بود؟ این حرکت با آسیب‌هایی روبرو نشد؟
طبیعی است که هر کاری در مسیر اجرا آسیب‌هایی را با خود به همراه دارد اما با آن سازوکاری که ما تعریف کرده‌ایم اولاً شکل‌گیری کانون به تائید اعتبار امام جماعت است، ادامه حیات آن کانون هم به اعتبار هماهنگی با امام جماعت مسجد است، خود این مطلب یک ابزار مهم در برنامه‌های کانون است، اگر کاری به این کانون‌ها واگذار می‌شود به این معنی نیست که این کار در چهارچوب‌های خاص تعریف نشود؛ همه این کارها در قالب تفاهم‌نامه کاری اتفاق می‌افتد، این تفاهم‌نامه رسمی و علنی است حتی امام جماعت بر اساس این تفاهم‌نامه می‌تواند نظارت خود را داشته باشد، در کنار این مطالب می‌توانیم بگوییم که در کنار هر اقدامی آسیب‌هایی هم وجود دارد.
طبیعی است که این درآمد یک درآمد پنهان و آشکار دارد. درآمد آشکار همین بستن تفاهم‌نامه است که یک مبلغی را کانون دریافت می‌کند و یک خدمتی را ارائه می‌کند اما به نظر من مهم‌تر از این‌ها درآمدهای پنهانی است که از این طرح‌ها به وجود می‌آید. همین‌که جوانان در این طرح‌ها تجربه‌ای به تجربیاتشان اضافه می‌شود و در آینده این جوان می‌تواند به‌عنوان شخصی که در این حوزه هم تخصص و هم تجربه دارد مشغول به کار و منشأ فعالیت شود، دوستانی که در یک‌رشته خاص مهارت ویژه‌ای داشته‌اند بعد از یک دوره، جذب دبیرخانه‌های استانی کانون‌های مساجد به‌عنوان یک کارشناس می‌شوند و ازاین‌دست فعالیت‌ها در ادامه بسیار است.
*این کانون‌های تخصصی توانسته‌اند به قطب فعالیت‌های فرهنگی تخصصی در منطقه خود تبدیل شوند؟ نمونه‌هایی را سراغ دارید؟
کانون تخصصی مهدویت در استان کرمانشاه به‌عنوان یک‌قطب مهم فعالیت‌های مهدوی این استان شناخته‌شده است، این کانون‌ها در طول سال جلسات هفتگی ثابتی دارند حتی دوره‌های آموزشی دارند که بر اساس امتحانات ورودی که گرفته می‌شود، جذب نیرو می‌کنند.
چند کانونی که حضور ذهن دارم کانون تخصصی نماز و کانون تخصصی قرآن استان خراسان رضوی و کانون کتاب‌خوانی در استان‌های مختلف ازجمله در خراسان رضوی و فارس و اصفهان و کانون تخصصی سرود در استان قم راداریم که درواقع در حوزه فعالیت خود در کنار فعالیت تخصصی به‌عنوان یکی از مراکز مهم حوزه کاری خود شناخته‌شده‌اند.
*همیشه تأمین مالی و اقتصادی فعالیت‌های فرهنگی یکی از مسائل مهم تشکل‌های فرهنگی بوده است. گروهای مردمی در حوزه‌های فرهنگی اجتماعی در دنیا برای این مسئله برنامه‌های زیادی دارند، شما در کانون‌های مساجد چه تمهیدات دیگری اندیشیده‌اید؟
نکته دیگری که از طریق همین کانون‌های تخصصی به دنبالش بودیم و هستیم این است که فضای تعامل و ارتباط این کانون‌ها با مراکز تخصصی فراهم شود و از این طریق طبیعی است که اعتباراتی از این مراکز کسب خواهد شد. این اعتبارات می‌تواند چه مالی باشد و چه محتوایی. در بحث کانون‌های تخصصی مهدویت ارتباط دوستان ما با بنیاد حضرت مهدی(عج) که در قم مستقر است و در مراکز استان‌ها هم نمایندگی دارند برقرارشده است. تلاش می‌کنیم تا این مراکز با یکدیگر ارتباط جدی داشته باشند.
در کانون تخصصی نماز اصل بر این بوده است که با مجموعه‌های ستاد اقامه نماز ارتباطات لازم را داشته باشند و بتوانند برنامه‌های این‌چنینی را دنبال کنند که غالباً به سمت برنامه‌های مشارکتی رفته‌اند، ستاد مساجد کشور هم بر این امر تلاش داشته است که در طول سال‌های اخیر متناسب با فعالیت‌ها و برنامه‌های متنوع و متکثر مساجد همه دستگاه‌ها را به سمت کمک به این فعالیت‌ها هدایت کند.
هیچ مجموعه‌ای توان تأمین مالی تمام برنامه‌های مساجد را ندارد، ستاد عالی مساجد کشور هم با یک سری اعتبارات مشخص و معین نمی‌تواند جوابگوی تمام برنامه‌های گسترده کانون‌ها و مساجد باشد، ما هم‌ظرفیت سنجی از سایر دستگاه‌هایی که به مساجد و کانون‌هایی که می‌توانند ارائه خدمت بدهند، انجام دادیم و با استفاده از ظرفیت آن‌ها توانستیم خدماتی را برای مساجد پیش‌بینی کنیم.
مثلاً در بحث اوقات فراغت جوانان از همه ارگان‌ها و مجموعه‌هایی که در این بحث می‌توانند پشتیبان باشند و حتی مجموعه‌های بیمه در امر پشتیبانی در اردوهای مساجد دعوت به عمل آوردیم و بر اساس ظرفیت سنجی که به‌عمل‌آمده، تلاش کردیم که از امکانات به‌دست‌آمده برای بچه‌های مسجدی بهره بگیریم.
سال گذشته قدم‌های اولیه برداشته شد و بنا داریم تا در سال جدید قدم جدی‌تری را پیش ببریم، در کنار این‌ها ایجاد خانه‌های جدید مانند خانه‌های دیجیتال با همکاری وزارت و ارشاد اسلامی همکاری به عمل‌آورده‌ایم، ما از کانون‌های تخصصی به دنبال ارائه مدل و الگو بوده‌ایم یکی از مهم‌ترین رموز ماندگاری و پویایی کانون‌های مساجد ما در این بود که فعالیت‌های سایر مساجد را رصد می‌کردند و بعد اگر برنامه‌ها و فعالیت‌ها با فضای مسجد سازگاری داشته باشد به‌عنوان نمونه موفق مسجدی موردتوجه سایر فعالان این حوزه نیز قرار می‌گرفت، هدف ما از ارائه کانون‌های تخصصی در مساجد این بود که خواستیم الگوی مناسبی از یک کانونی که نه‌تنها در محله بلکه در سطح یک منطقه و یک شهر موثرباشد، معرفی کنیم.
*این تصور که حمایت‌های مالی باید همیشه پشت فعالیت‌های فرهنگی باشد و همیشه از آن پشتیبانی بکند تا چه حد درست است؟ راهکارهای پیشنهادی‌تان برای تغییر این نگرش چیست؟
خودمان معتقد نیستم که همیشه باید به حوزه حمایت مالی ورود داشته باشیم، ما به توانمندسازی کارها و مجموعه‌های فرهنگی معتقد هستیم، باید شرایط را ایجاد کنیم و آموزش‌های لازم داده شود؛ دوما تلاش کنیم تا از فعالیت‌های مساجد مختلف رصدی داشته باشیم، ما باید بیشتر در امور تسهیل‌کننده باشیم، دوستانی که علاقه‌مندند تا در امور فرهنگی کار کنند در توانمندسازی آن‌ها قدم برداریم؛ در آینده هم همکاران ما در حوزه کانون‌های تخصصی فعالیت‌ها و حوزه‌هایی را مشخص می‌کنند، در این مسیر اگر آن‌ها بتوانند در کارهای فرهنگی خودکفا شوند با تغییرات در بودجه و اعتبارات که داده می‌شود، تغییری در سطح فعالیت‌های آن‌ها ایجاد نخواهد شد، برای همین در کانون‌های مساجد توانمندی را در اولویت قرار داده‌ایم.
الگوی فعالیت کانون‌های فرهنگی هنری مساجد نشان داد اگر به سمت تخصصی شدن فعالیت‌ها برویم نه‌تنها بهره تخصصی و فرهنگی بیشتری نصیب مخاطبان می‌شود بلکه در حوزه تأمین اقتصاد فعالیت‌های فرهنگی نیز دچار مشکل نخواهیم شد، ارائه خدمات تخصصی از سوی این کانون‌ها به‌اندازه لازم می‌تواند اقتصاد فرهنگی آنان را تأمین کند.
منبع: دبیرخانه شورای عالی فرهنگی آستان قدس رضوی
نظر شما