خودنمایی مجدد سازها در ابنیه تاریخی/ شأن این میراث حفظ می‌شود؟

خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: برگزاری کنسرت‌های موسیقی در اماکن تاریخی ایران، چالشی چند ساله است که هنوز پاسخی برای آن پیدا نشده است. برخی مخالف حضور گروه‌های موسیقی در ابنیه تاریخی هستند و برخی دیگر موافق با آن. علت مخالفت تاثیری است که ارتعاشات موسیقی روی بناهای تاریخی می‌گذارد؛ همانطور که در علم مرمت، بال زدن پرندگان نشسته روی بناهای فرسوده هم خطری برای آنها محسوب می‌شود.

مرمتگران بناهای تاریخی چنین ارتعاشاتی را تهدیدی برای حیات یک بنا می‌‌‌دانند. موافقان اما در مقابل اعلام می‌کنند که بناهای تاریخی باید از حالت رخوت در بیایند و رفت و آمد به آنها بیشتر شده و برنامه‌های فرهنگی در آن اجرا شود.

گروه‌های موسیقی کمی توانسته‌اند در ایران مجوز برگزاری کنسرت و یا مراسم رونمایی از یک آلبوم موسیقی را در بناهای تاریخی بگیرند.

بسیاری دیگر نیز باید هفت خوان رستم را طی می‌کردند پس در میانه راه پشیمان شدند. مانند ارکستر ملل ایران، گروه وزیری و گروه ذوالفنون که با وجود برنامه‌ها و درخواست‌هایی که برای برگزاری کنسرت در تخت جمشید به سازمان میراث فرهنگی ارائه دادند موفق به انجام این کار نشدند.

در سال‌های گذشته حضور گروه‌های موسیقی و بیشتر از آن گروه‌های فیلمبرداری در بناهای تاریخی موجب اتفاقاتی شده بود که باعث می‌شود مخالفان بر نظرشان پافشاری کنند. مانند شکستن لوستر کاخ صاحبقرانیه و یا از بین رفتن فرش‌های مجموعه کاخ نیاوران، گلستان و سعدآباد که در سال‌های گذشته مدیران آنها بیشتر در جریان این تخریب ها بودند و سعی کردند که چنین اتفاقاتی را از چشم رسانه ها پنهان نگه دارند.

موسیقی و فیلمبرداری در کاخ موزه‌ها ممنوع!

رئیس کاخ گلستان در دولت یازدهم زمانی که محمدعلی نجفی، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی از این کاخ بازدید می‌کرد، مدام مراقب بود تا عکاسان، خبرنگاران و هیات همراه نجفی، آسیبی به اشیای موزه نزنند و فلاش دوربین آنها تاثیری روی اشیای موزه ای نگذارد.

همین شد که خبرنگار مهر از نجفی پرسید که آیا بازهم قرار است گروه‌های موسیقی و فیلمبرداری مانند گروه فیلمبرداری مجموعه «معمای شاه» به کاخ ها ورود پیدا کنند؟ که نجفی در پاسخ گفت که «ورود این گروه‌ها به بناهای تاریخی ممنوع است». نجفی معتقد است: اگر گروه‌های فیلمبرداری می‌خواهند از بناهای تاریخی برای لوکیشن خود استفاده کنند بهتر است فضایی را مانند شهرک سینمایی تهیه کنند تا همیشه این فضا در اختیارشان باشد.

مهدی حجت، قائم مقام سازمان میراث فرهنگی و معاون میراث فرهنگی سابق نیز نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و  شروطی را برای حضور گروه‌های فیلمبرداری و گروه‌های موسیقایی  تعیین کرد مانند اینکه باید اصالت و شان بنا را حفظ کنند و حضورشان باعث آسیب رساندن به بنا نشود.

علت مخالفت مخالفان برگزاری کنسرت در ابنیه تاریخی بیشتر در همین نکته‌ای است که حجت به آن اشاره کرد. یعنی «حفظ شأن بنا». اما زمانی که اولین فستیوال موسیقی تهران در عمارت مسعودیه که جزو بناهای نفیس ایران است، برگزار شد، نه تنها شأن این بنا را بلکه المان‌های معماری این عمارت را نیز زیر سوال بردند. به عنوان مثال در زمان برگزاری برنامه، برای ایجاد فضای نشستن، روی حوض آب مجموعه تخته گذاشته شده بود تا بتوان روی آن صندلی چید!

وقتی حوض عمارت مسعودیه را از نظر پنهان کردند

از سوی دیگر ارتعاشات دستگاه‌های موسیقی در نزدیک‌ترین موقعیت با بنا قرار گرفته بودند. این اتفاقات موجب شد تا کارشناسان مرمت و میراث فرهنگی باردیگر نسبت به این مقوله واکنش نشان دهند. در این باره، سعید فلاح‌فر که عضو اولین گروه‌های مرمتی در عمارت مسعودیه بود به خبرنگار مهر گفت: آشتی برنامه‌های فرهنگی در مجموعه‌های تاریخی اتفاق خوشایندی است. البته نمی‌توان انتظار داشت که به علت حضور در فضای باز، تنطیم صدا و ساند چک و... از برنامه حذف شود. همینطور که نمی‌ توان هویت و شاخصه‌های معماری بنا را نادیده گرفت یا حذف کرد.

وی درباره تغییراتی که در عمارت مسعودیه بوجود آمده بود تا اولین فستیوال موسیقی تهران در آن برگزار شود، گفت: نورپردازی مجموعه، تغییر ارتفاع دید مخاطب نسبت به اثر، حذف عناصر باغسازی محوطه، حذف حوض مجموعه و... می توانست با مشاوره متخصصان معماری و حفاظت ابنیه تاریخی به نحو مطلوب تری تعدیل شود.

گروه‌های موسیقی بار دیگر نیز دردسری برای عمارت مسعودیه ایجاد کردند و همین موجب شد که خردادماه امسال این عمارت تاریخی برای چند روز تعطیل شود. البته این پلمپ شدن به دلیل عدم مجوز برگزاری مراسم رونمایی از آلبوم گروه «پالت» در عمارت بود و بعد از چند روز مسعودیه فک پلمپ شد با این حال دیگر این گروه موسیقی در مسعودیه برنامه ای برگزار نکرد.

این اما تمام ماجراهای مسعودیه نبود. دومین فستیوال موسیقی تهران نیز قرار بود در این مکان تاریخی برگزار شود اما این‌بار  مسئولان عمارت از برگزاری آن جلوگیری کردند و البته شرط هایی را نیز گذاشتند. در این باره، حمیدرضا عاطفی، معاون اجرایی خانه موسیقی گفت: تمام تلاش ما این بود که فستیوال موسیقی تهران همانند سال گذشته در مسعودیه تهران برگزار شود اما به دلیل اینکه مدیریت این مکان تاریخی شرایطی را به ما اعلام کرد که اجرای آن برای ما بسیار دشوار بود مجبور شدیم تا مکان برگزاری این فستیوال و جشن سالانه خانه موسیقی را به برج میلاد انتقال دهیم.

معاون اجرایی خانه موسیقی بیان کرد: بعد از اینکه نامه‌نگاری‌های ما برای برگزاری فستیوال در عمارت مسعودیه انجام گرفت مسئولان این مجموعه اعلام کردند که به دلیل احتمال آسیب دیدن حوض محوطه مرکزی، نمی‌توانیم روی حوض را بپوشانیم و به ما گفتند دور حوض صندلی بچینیم که چنین چینشی برای برگزاری یک کنسرت مناسب نیست در حالی که ما طوری طراحی کرده بودیم که هیچ لطمه‌ای به این مکان تاریخی وارد نشود. به هر حال نتیجه این شد که برای عقب نماندن از برنامه ریزی‌های جشن و فستیوال مکان برگزاری را به برج میلاد منتقل کنیم.

یک تجربه جهانی؛ ضوابط باید رعایت شود

با وجود این نگرانی‌ها اما فعالان گروه‌های موسیقی همچنان موافق برگزاری کنسرت در بناهای تاریخی هستند. مانند حسین علیزاده آهنگساز پیشکسوت که سال گذشته، برگزاری کنسرتش در کاخ نیاوران مجوز نگرفت و در حضور معاون میراث فرهنگی گفت که حسرت می‌خورد وقتی می‌بیند موزه‌های دنیا به دلیل حضور گردشگران جای سوزن انداختن ندارند اما موزه‌های ایران خالی از گردشگر است. او پیشنهاد داد که کنسرت‌های موسیقی در بناهای تاریخی حضور پیدا کنند.

مهدی دادجو یکی از مرمت گران بناهای تاریخی در کشور است که به خبرنگار مهر گفت: فعالان حوزه موسیقی بیشترین دلیلشان برای برگزاری کنسرت در این بناهای ایجاد شور و شعف و حضور بیشتر مردم در این بناهاست و البته معتقدند که کشورهای دیگر مشکلی از این بابت ندارند مانند برگزاری کنسرت یانی در آکروپلیس.

برگزاری کنسرت موسیقی در محوطه تاریخی آکروپلیس در یونان

دادجو اما تأکید کرد: این بناهای تاریخی و جهانی به کنسرت موسیقی یانی وجهه‌ای ارزشمند داد و البته به طور حتم آنها شرایط حضور انبوه جمعیت و تاثیر ارتعاشات را بررسی کرده‌اند درحالی که چنین بررسی‌هایی در ایران نشده است.

وی افزود: ضمن اینکه تصور می‌‌کنیم هر کاری که کشورهای خارجی انجام دادند درست است و کار ما اشتباه! درحالی که این طور نیست.

بنای تاریخی به کنسرت شهرت می‌‌دهد یا کنسرت به بنای تاریخی؟

این کارشناس و مرمت‌گر بناهای تاریخی افزود: گروه‌های موسیقی و یا مدیران بناهای تاریخی نتوانسته‌‌اند استانداردهای حضور این گروه‌ها را در بناهای تاریخی رعایت کنند به همین دلیل است که چنین اتفاقاتی می‌افتد با این حال گویا مدیران فعلی سازمان میراث فرهنگی نظری مخالف با مدیران قبلی دارند و حضور آنها را برای بناهای تاریخی خالی از لطف نمی‌دانند مانند اظهارات مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس که برگزاری برنامه‌هایی از جمله رالی را برای مجموعه‌ای مانند تخت جمشید، موجب معروف شدن این بنا در سطح جهان می‌‌داند و البته به یاد ندارد که شهرت این بناست که موجب می‌شود مسابقات رالی در سطح جهان مشهور شوند نه اینکه این بنا افتخار خود را از یک مسابقه رالی بگیرد!

از سویی مسعود سلطانی‌فر، رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چندی پیش در واکنش به حضور گروه‌های موسیقی در بناهای تاریخی اعلام کرده بود که اگر کنسرتی مجوز وزارت ارشاد را داشته باشد، به طور حتم برگزاری آن به درخواست گروه اجرایی در اماکن تاریخی نیز مانعی ندارد.

وی در زمینه برپایی کنسرت در اماکن تاریخی مهمی چون تخت جمشید که طی سال‌های گذشته محل بحث فراوانی میان کارشناسان میراث فرهنگی بوده است، بیان کرد: به طور حتم اگر کارشناسان میراث به این نتیجه برسند که اجرای کنسرت در این مکان تاریخی و اماکنی از این دست آن هم در بخش‌‌هایی از آن مشکلی ندارد و صدمه‌ای به این آثار نمی‌زند ما مخالفتی برای برگزاری کنسرت در اماکن تاریخی نداریم.

در میان صحبت‌های سلطانی‌فر اعلام نشد که بلاخره کارشناسان بررسی کردند که حضور گروه‌‌های موسیقی در بناهای تاریخی چه شرایطی داشته باشد یا نه؟ با این وجود، قرار است امشب، دوشنبه (۱۶ شهریور) یک گروه موسیقی پاپ در کاخ نیاوران از آلبوم جدید خود رونمایی کرده و قطعاتی از آن را بنوازند و این به معنای آن است که قرار است در یک بنای تاریخی موسیقی پاپ اجرا شود.

در این باره، آفرین امامی مدیر مجموعه کاخ نیاوران به خبرنگار مهر گفت: حتی اگر قرار شود که برنامه کنسرت داشته باشیم این موضوع مشکلی در بنا ایجاد نمی‌کند ولی می‌تواند ضوابط آن رعایت شود. ما هم سعی می‌کنیم که لطمه‌ای به بنا ایجاد نشود.

امامی با اشاره به حضور آزاد مردم در برنامه رونمایی از آلبوم گروه موسیقی «چارتار»، در پاسخ به این سوال که چطور می‌توان از هجوم مردم در کاخ جلوگیری کرد، گفت: مجموعه کاخ نیاوران ساعت مشخصی برای فعالیت دارد. این برنامه نیز پس از پایان ساعت کاری کاخ اجرا می‌شود و ساعت آن محدود است. این طور نیست که وقتی کسی از صبح وارد کاخ شده، تا آن ساعت از شب خارج نشود. ما در ایام عید روزانه میزبان ۶ هزار نفر بازدیدکننده بودیم. طوری برنامه‌ریزی می‌کنیم که مشکلی پیش نیاید.

مدیر مجموعه نیاوران تأکید دارد: ضوابط نیز مسلما به گونه‌ای است که مشکلی بوجود نیاورد. از سوی دیگر این برنامه قرار نیست در داخل موزه‌ها برگزار شود.

منظور امامی از در نظر گرفتن شرایط و ضوابط تنها همان است که این گروه قرار است در فضای باز مجموعه برنامه اجرا کنند نه در داخل موزه‌ها! امامی اعلام کرد که مجوزهای لازم برای برگزاری این برنامه از اداره کل موزه‌های کشور گرفته شده است.

برگزاری مراسم عروسی یک ایرانی در موزه توپ کاپی

محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه‌های کشور که موافق با برگزاری چنین برنامه‌هایی در اماکن تاریخی است نیز به خبرنگار مهر گفت: اعتقاد ما بر این است که باید شان یک مجموعه تاریخی را حفظ کنیم. معمولا چنین برنامه هایی در موزه‌های دنیا برگزار می شود، اما کاخ موزه‌ها متفاوت هستند با جایی مانند موزه ملی ایران. چون این موزه را با اهداف صرفا موزه‌ای ایجاد کرده‌اند که البته معتقدم می‌شود در این موزه‌ها نیز باید شرایط حضور گروه‌های موسیقی را فراهم کرد اما به هر حال موسیقی جزو میراث ناملموس است که می تواند در موزه ملی ایران نیز به اجرا گذاشته شود.

وی افزود: چندی پیش در موزه توپ کاپی ترکیه مراسم عروسی یک ایرانی برگزار شد، ما قطعا به دنبال برگزاری چنین برنامه هایی نیستیم اما می توان برنامه های فرهنگی مختلف را در موزه ها برگزار کرد.

محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه‌های کشور 

کارگر درباره اینکه تا همین چند وقت پیش حضور گروه‌های موسیقی در این بناها ممنوع بود، گفت: از قبل هم مشکلی نبود منتها مدتی برگزاری کنسرت در بناهای تاریخی تعطیل شده بود تا اینکه این روند روی نظمی قرار بگیرد.

موسیقی پاپ؛ میراث ناملموس ایران؟

وی در پاسخ به این سوال که آیا موسیقی پاپ هم جزو میراث ناملموس است که آن را در موزه‌ها و یا کاخ موزه‌ها اجرا کنیم گفت: موسیقی پاپ هنری مانند معماری است. مگر بناهای این دوره میراث فردا نمی‌شوند؟ پس میراث موسیقی امروز نیز میراث فردا خواهد شد. چه اشکالی دارد که میراث ناملموس را در موزه ها به نمایش بگذاریم؟

کارگر در پاسخ به این که موسیقی پاپ میراث ناملموس ایرانی‌ها نیست که بخواهد در موزه‌ها نمایش داده شود هم گفت: البته که باید اگر قرار است برنامه موسیقی در کاخ موزه‌ها اجرا شود، بهتر است موسیقی ایرانی به نمایش در بیاید.

وی افزود: بنای تالار وحدت قدیمی تر از کاخ نیاوران است. چرا در آن بنا همیشه موسیقی برگزار می شود اما در بنای کاخ نیاوران که بعد از آن ساخته شد این کار دارای اشکال است؟

وی در پاسخ به اینکه تالار وحدت به گونه‌ای طراحی شده که جایگاهی برای برنامه های هنری و موسیقی باشد، گفت: برای برگزاری برنامه کاخ نیاوران، جهت صدا و بلندگوهای گروه موسیقی در پشت بناهای کاخ موزه نیاوران قرار داده می شود و قرار نیست این گروه به داخل موزه های کاخ بروند.

اکنون با توجه به این اظهار نظرها و پیشینه ای که سازمان میراث فرهنگی برای جلوگیری از ورود گروه‌های موسیقی به بناهای تاریخی داشته‌است باید دید آیا امشب شان کاخ نیاوران با برگزاری یک برنامه موسیقایی آن هم از نوع پاپ که سنخیتی با مجموعه نیاوران ندارد، حفظ می شود یا نه؟

از سوی دیگر باید مشاهده کرد که کاخ نیاوران به این گروه موسیقی جایگاه می‌دهد و یا این گروه موسیقی است که به کاخ نیاوران وجه و شهرت خواهد داد آن هم با اجرای موسیقی پاپ نه سنتی و ایرانی!

در هر حال این جنس اقدامات میراثی است که از دولت دهم برجا مانده است همانطور که برای برگزاری جشن ثبت جهانی کاخ گلستان جلوی تالار مرمر کنسرت اجرا کردند!

گزارش: فاطیما کریمی