شهر موشک‌ها به گذشته‌اش برنگشت/ جنگ هویت دزفول را مخدوش کرد

به گزارش خبرنگار مهر، شهر مردمانی که در هشت سال دفاع مقدس، سفره دلشان هر لحظه میزبان بمب‌ها و موشک‌های رژیم بعثی بود تا هر روز گوشه‌ای از شهرستان رنگ خون به خود بگیرد. رنگی که هر روز پررنگ‌تر می‌شد تا شاید بتواند قامت مردمان این دیار را خم کند غافل از اینکه هر چه داغ، سنگین‌تر می‌شد؛ مقاومت برای حفظ وجب به وجب خاک، هویتی جدید برای خود تعریف می‌کرد. دزفول شهری که در هشت سال دفاع مقدس نه تنها تخلیه نشد بلکه ایستادگی و مقاومت مردمانش سبب شد تا چهارم خرداد نیز به پاسداشت این مقاومت‌ها به نام «روز دزفول» در تقویم ثبت شود تا نقش غیرقابل انکار این شهر شهید پرور در سال‌های پرهیاهوی جنگ تحمیلی برای همیشه در ذهن‌ها ماندگار شود.

به گواه آمار‌ها، شهرستان دزفول در طول آن هشت سال بیش از ۱۸۰ بار مورد حمله موشکی قرار گرفت و قریب به ۱۴ لشگر از جمله لشگر عاشورا متعلق به آذربایجان، لشگر قدس گیلان، لشگر امام رضا (ع)خراسان و لشگر ۲۵ کربلای مازندران برای ایجاد سدهای دفاعی در اطراف دزفول گرد آمده بودند. موضوعی که پررنگ بودن نقش نظامی این شهرستان را در زمان جنگ نشان می‌دهد. دزفول آنقدر در تیررس آماج حملات دشمن قرار گرفته بود که حتی عراقی‌ها نیز این شهر را «بلد الصواریخ» یا شهر موشک‌ها لقب داده بودند.

اکنون با گذشت آن همه سال، گذری کوتاه به دزفول و دیدن آثار، مشکلات و تخریب‌های به جای مانده از دوران جنگ به هر رهگذری این واقعیت را القا می‌کند که دزفول هنوز هم پس از سال‌ها، صدای انفجارهای‌گاه و بی‌گاه و صدای ناله‌ها و گرد و خاک‌هایی که فضا را تسخیر می‌کردند را در پستوی ذهن خود دارد.

آیت الله قاضی نماد مقاومت دزفول

یک پژوهشگر و نویسنده دفاع مقدس در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه ارتش مسلح رژیم بعث عراق به سرکردگی صدام در ۳۱ شهریور ماه ۱۳۵۹ با تهاجم گسترده به مرزهای جمهوری اسلامی ایران آغاز گر جنگ بود، اظهار می‌کند: هرچند عاقبت این جنگ مرگ حکومت دیکتاتوری عراق بود.

محمدحسین درچین با اشاره به توجه ویژه دشمن به شهرستان دزفول عنوان می‌کند: یکی از شهرهایی که از‌‌ همان ابتدای جنگ مورد تهاجم گسترده جنگنده‌های عراقی و حملات موشکی و توپ‌های دوربرد عراق قرار گرفت، همین شهرستان دزفول بود.

وی بیان می‌کند: مادران دزفولی با افتخار فرزندان خود را راهی جبهه می‌کردند و خود سنگر شهر را حفظ می‌کردند و زمانی که فرزندشان شهید می‌شد باز هم فرزندان دیگر خود را راهی میدان جنگ می‌کردند.

این نویسنده دفاع مقدس دزفولی در ادامه با بیان اینکه در طول هشت سال دفاع مقدس، ۱۷۶ موشک فراگ هفت و اسکاد B به دزفول شلیک شد، ادامه می‌دهد: ضمن اینکه در مدت مذکور پنج هزار و ۸۲۱ گلوله توپ نیز به پیکر این شهرستان اصابت کرد.

درچین تصریح می‌کند: در طول هشت سال دفاع مقدس، دزفول توانست دو هزار و ۶۰۰ شهید، ۱۴۷ مفقود الاثر، ۴۵۲ آزاده و چهار هزار جانباز را به کشور تقدیم کند.

وی، مرحوم آیت الله قاضی نماینده امام خمینی (ره) و امام جمعه وقت دزفول را یکی از نمادهای مقاومت این شهر در آن زمان برشمرده و می‌گوید: یکی از یادگارهای این شخصیت، وجود رادیو دزفول بود که سهمی به سزایی در روحیه دادن به مردم و پشتیبانی از نیروهای دلاور و تقویت جبهه‌ها داشت.

این نویسنده و پژوهشگر دفاع مقدس به سخن سردار سرلشگر شهید احمد سوداگر اشاره کرده و می‌افزاید: وی همیشه می‌گفت که «دزفول به تنهایی در هشت سال دفاع مقدس به اندازه یک لشگر نیروی رزمنده در جبهه‌های حق علیه باطل داشته است».

درچین می‌گوید: به راستی که مردم دزفول در دوران انقلاب و هشت سال دفاع مقدس شجاعانه در مقابل هجوم بی‌رحمانه دشمن با وجود زخم‌های فراوان ایستادگی کردند.

اصول شهرسازی در دزفول رعایت نشده است

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه اولین خط پدافندی در مقابل نیروهای بعثی و اولین جنگ پارتیزانی و چریکی را دزفول تشکیل داده بود، اظهار می‌کند: شهرستان دزفول گلوگاه خوزستان و گذرگاه جبهه‌ها و محل تقویت روحیه رزمندگان بود، به عقیده کار‌شناسان و رزمندگان دفاع مقدس اگر نقش ویژه نظامی و فرهنگی دزفول در‌‌ همان روزهای آغازین جنگ نبود صدام از کرخه گذشته بود.

محمد آذرکیش به پشتوانه چندهزار ساله فرهنگی و تمدنی دزفول اشاره کرده و می‌افزاید: مردمان این شهر با همت و ایثار بالای خود و تقدیم چندهزار شهید، این فرهنگ را به رخ همه آنهایی کشیدند که چشم طمع به سرزمین ایران اسلامی داشتند.

وی با بیان اینکه دزفول مهد راست قامتانی بود که در شهر خود‌گاه پذیرای اصابت سه موشک به صورت همزمان بودند، عنوان می‌کند: مردم دزفول در سال‌های جنگ برای حفظ روحیه رزمندگان، مناطق آسیب دیده را بار‌ها مورد بازسازی قرار دادند و به همین دلیل پس از پایان جنگ به روایت بسیاری از مردم اولین شهری که بهسازی آن پایان یافته اعلام شد، دزفول بود و به این ترتیب بسیاری از آسیب‌های وارده بر این شهر بدون هیچ برنامه‌ای‌‌ رها شد.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول با اشاره به اینکه در شهرهای مختلف دنیا اصول خاصی برای جبران خسارت شهرهای آسیب دیده از جنگ وجود دارد، بیان می‌کند: متاسفانه این اصول شهرسازی در دزفول رعایت نشده و به همین دلیل از پس از جنگ تاکنون خسارات فراوانی به پیکر این شهر وارد شده است که دامنه آن خسارت‌ها با وجود گذشت چند دهه از جنگ همچنان شهر را فرسوده می‌کند.

آذرکیش روش اصولی برای جبران خسارت‌های شهرهای جنگ زده در دنیا را روش بازسازی شهری برشمرده و ادامه می‌دهد: این روش با نگرشی عقلانی می‌تواند تاحد زیادی خسارت‌ها را جبران کند و هدف آن بازگرداندن فعالیت به فضا، برگشت به حالت عادی، زنده کردن حیات شهری و در یک کلام باز زنده سازی فضای شهر است.

هویت تاریخی دزفول مخدوش شده است

وی با بیان اینکه دزفول و به ویژه بافت تاریخی آن بعد از جنگ تا دو دهه به حال خود‌‌ رها شده بود و هسته هویت بخشی تاریخی آن عملا رو به فرسودگی کالبدی و کارکردی رفته بود، عنوان می‌کند: این در حالی بود که آن زمان در سایر شهرهای تاریخی کشور ستاد‌ها و حتی مطالعاتی برای حفظ و توانمند سازی آن‌ها شکل گرفت و از دهه ۶۰ نیز پرداختن به هویت تاریخی شهر‌ها آغاز شد.

مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران دزفول می‌افزاید: همین کم توجهی و نبود نگرش صحیح به حفظ کالبد بافت دزفول و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی و سایر اثرات آن سبب شد که هویت تاریخی دزفول تاحد زیادی مخدوش شود.

آذرکیش تصریح کرد: پس از جنگ علاوه بر بافت تاریخی شهر که توجه شایسته‌ای برای جبران خسارت‌های ناشی ازصدمات جنگ برای آن نشد، برای جلوگیری از کوچ نخبگان دزفول نیز، برنامه ریزی خاصی صورت نگرفت.

دزفول نیازمند سرمایه گذاری دولت است

وی با بیان اینکه دزفول نیازمند سرمایه گذاری ویژه دولت در راستای توسعه زیرساخت‌ها، صنایع تبدیلی و جاده‌ها بوده که این امر تاکنون محقق نشده است، اظهار کرد: نگاهی به وضعیت افراد تحصیل کرده در دزفول نشان می‌دهد که به دلیل نبود مراکز مناسب اقتصادی، فنی، هنری و علمی و عدم مهیا کردن زمینه سرمایه گذاری، بسیاری از نخبگان دزفولی با وجود تمایل به سکونت در شهر، راه مهاجرت را در پیش گرفتند.

آذرکیش به لزوم توجه مسئولان استانی و کشوری مبنی بر برنامه ریزی صحیح جهت توسعه زیرساخت‌های شهرستان دزفول تاکید کرده و می‌گوید: شاید در این صورت بتوان بخشی از آسیب‌های تاریخی و اقتصادی ناشی از جنگ که همواره بر توسعه پایدار این شهر سنگینی می‌کند را جبران کرد.

عدم برخورداری مناطق حاشیه‌ای دزفول از خدمات رفاهی

نماینده دزفول در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه با دیدن برخی محلات دزفول از جمله کلانتریان، قلعه، سیاه پوشان و صحرا بدر، وضعیت نامناسب دزفول مشاهده می‌شود، اظهار می‌کند: حاشیه شهرستان از جمله کوی مدرس، پیام نور و زیباشهر نیز به هیچ عنوان از خدمات قابل قبولی برخوردار نیستند.

عباس پاپی‌زاده با اشاره به اینکه از تعداد ۴۳۵ روستای دزفول هنوز ۲۳۷ روستا از نعمت آب نیز برخوردار نیستند، عنوان می‌کند: به جرات می‌توان گفت هنوز هم بیش از ۶۰ درصد خاک دزفول شامل مناطق محروم است که از امکانات رفاهی، بهداشتی و حتی جاده‌ای نیز برخوردار نیستند.

وی با بیان اینکه در دوران جنگ تقریبا تمام زیرساخت‌های دزفول از بین رفت، می‌افزاید: مردم در آن زمان با کمترین حمایت و به دست خودشان اقدام به بازسازی بافت مسکونی می‌کردند و این عزم راسخ‌‌ همان مردم بود که توانست دزفول را به اینجا برساند.

بازسازی دزفول نیمه کاره‌‌ رها شد

نماینده دزفول در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بازسازی شهرستان دزفول پس از جنگ به صورت نیمه کاره و عجولانه‌‌ رها شد، عنوان می‌کند: بسیاری از زیرساخت‌های دزفول در‌‌ همان وضعیت باقی ماند. هنوز هم معابر شهرستان نشان دهنده آسیب‌های دوران دفاع مقدس است و بازسازی زیرساخت‌های آب و فاضلاب دزفول نیز که مربوط به نیم قرن پیش است دست نخورده باقی مانده در حالی که در اکثر شهر‌ها این اقدام انجام شد.

پاپی‌زاده تصریح کرد: مسئولان دزفول چون درگیر تامین امکانات اولیه مردم پس از جنگ بودند از پرداختن به امکانات رفاهی بازماندند.

دولت باید بودجه مناطق جنگ زده را به دزفول اختصاص دهد

وی به لزوم تخصیص یک بودجه چشمگیر و ارائه تسهیلات برای مناطق جنگ زده خوزستان به ویژه دزفول برای بازسازی برخی زیرساخت‌ها ازسوی دولت تاکید کرده و می‌گوید: تمام انرژی مردم و مسئولان محلی به بازسازی مناطق مسکونی منحصر ماند در حالی که این‌ها وظایف دولت بود و گرنه چرا رتبه راه دزفول در استان باید ۲۱ باشد.

نماینده مردم دزفول در مجلس شورای اسلامی در خصوص شایعه مطرح شده مبنی بر دریافت بودجه مناطق جنگی دزفول از سوی دولت، بیان می‌کند: در سالی که بازسازی دزفول تمام شده اعلام گردید، دیگر هیچ گونه بودجه‌ای به این شهر اختصاص نیافت در حالی که واقعا باید این اتفاق از سوی دولت رخ بدهد تا مردم بتوانند خسارت‌های ناشی از تحمیل جنگ بر پیکر شهر خود را جبران کنند، در سالهای جنگ شاید به دلیل مشکلات، دولت نمی‌توانست بودجه‌ای برای دزفول تخصیص دهد اما اکنون که دولت در آرامش به سر می‌برد قطعا باید یک اعتبار رفاهی قابل توجه برای این شهرستان در نظر بگیرد.

پاپی‌زاده با بیان اینکه تاکنون حتی گلزار شهدای دزفول نیز بازسازی نشده است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر ما تلاش می‌کنیم از راه‌های مختلف اعتباراتی را در سطح ملی برای دزفول جذب کنیم تا حداقل بتوانیم با برخی اقداماتشان این شهرستان را حفظ کنیم.

وی اظهار می‌کند: بیمارستان‌های دزفول در زمان جنگ آسیب زیادی دیدند و بیمارستان یا زهرا دیگر مورد استفاده نیست به همین دلیل ما سعی کردیم از طریق مختلف امتیاز و اعتبار لازم برای ساخت بیمارستان تامین اجتماعی را در دزفول دریافت کنیم تا بتواند جبران خسارت مذکور شود، ضمن اینکه سعی می‌کنیم در تمام زمینه‌ها حق دزفول را به این شهر و مردمانش برگردانیم.

ایجاد بازار کار و اشتغال اصلیترین مطالبات مردم دزفول

با نگاهی کوتاه به شهرستان دزفول می‌توان به تمام مشکلات و معضلات آن پی برد. بسیاری از روستاهای دزفول که در زمان جنگ نقش اساسی در مقابله با دشمن داشتند پس از جنگ تاکنون از ساده‌ترین حقوق خود محروم مانده‌اند، مناطق حاشیه‌ای و دورافتاده دزفول از جمله سردشت و شهیون کماکان از مشکلات ساخت و ساز، آب، برق و حتی خطوط ارتباطی و مخابراتی رنج می‌برند.

با وجود اینکه دزفول ظرفیت‌های فراوانی در تمام حوزه‌ها از جمله میراث فرهنگی، گردشگری و کشاورزی دارد که به سرعت می‌توانند تبدیل به اشتغال مولد شوند و مشکلات مناطق محروم شهرستان را برطرف کنند اما این استعداد‌ها سالهاست که مغفول مانده و اگر اقدامی نیز صورت می‌گیرد صرفا رفع مشکلات جزئی بوده که باید در سالهای پس از جنگ انجام می‌شد. در تمام این سال‌ها شاهد بوده‌ایم که بسیاری از مساجد، مدارس و حتی مراکز درمانی و بیمارستانی دزفول توسط مردم و خیرین ساخته شده و دستگاه‌های دولتی نیز هیچ‌گاه حجم اعتباری متناسب با تجهیز و به روز رسانی شهرستان را نداشته‌اند که دراین بین بیشترین فشار به جمعیت حاشیه‌ای شهر وارد شده است.

وقتی شاخص‌های مختلف مربوط به توسعه شهر‌ها را مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که دزفول از عقب افتادگی‌های زیادی رنج می‌برد که شاید جبران این عقب افتادگی‌ها در صورتی که حتی برنامه ریزی‌های بسیار اصولی و منسجمی نیز برای رفع آن‌ها در دستور کار قرار بگیرد باز هم سال‌های متمادی طول خواهد کشید. بخش زیادی از زیرساخت‌های دزفول که در زمان جنگ از بین رفت به شکل اصولی و منطقی بازسازی نشد و در حقیقت برای گذران اضطرار‌ها بازسازی شد.

در حال حاضر کمک به رشد و توسعه و ایجاد بسترهای مناسب برای ایجاد بازار کار و اشتغال جوانان جزو اصلیترین مطالبات مردم دزفول است که اگر این مهم عملی شود شاید جان دوباره‌ای به پیکر زخم خورده این شهرستان باشد و امیدواریم مسئولان شهری و استانی با نگاهی ویژه‌تر به دزفول و ظرفیت‌هایی که می‌تواند در این شهرستان شکوفا شود بتوانند درصدی از حق مردمان این دیار را احقاق کنند.

گزارش: رویا رجبی