حکم اعدام شیخ نمر، زیر دست ملک سلمان؛ سعودی چند قدم تا پرتگاه

خبرگزاری مهرـ گروه بین‌الملل: تأیید حکم اعدام «شیخ نمر النمر» روحانی برجسته شیعی در عربستان سعودی توسط دادگاه استیناف آل سعود پس از گذشت بیش از ۳ سال از بازداشت وی بار دیگر یک «زلزله سیاسی» در کشورهای جهان اسلام به پا کرد. سران کشورهای اسلامی و در رأس آنها ایران، درباره اجرایی شدن حکم صادره از سوی دادگاه آل سعود به مقامات این رژیم هشدار جدی دادند. مقامات سعودی تاکنون زمان مشخصی را برای اجرایی کردن حکم اعدام این روحانی برجسته شیعی اعلام نکرده اند اما گفته اند که اجرای این حکم در انتظار امضای ملک سلمان است.

شیخ نمر باقر النمر در سال ۱۳۷۹ هجری و مصادف با سال ۱۹۶۰ میلادی در استان قطیف در شرق عربستان سعودی به دنیا آمد. وی در سال۱۹۸۱میلادی برای انجام تحصیلات حوزوی به ایران آمد و در حوزه علمیه قائم (عج) در تهران به تحصیل علوم حوزوی پرداخت و پس از ۱۰ سال عازم سوریه شد و مدتی را نیز در حوزه علمیه حضرت زینب (س) به تحصیل علوم حوزوی پرداخت. شیخ النمر نزد اساتیدی همچون آیت الله سید محمد تقی مدرسی و آیت الله سید عباس مدرسی و سایر علماء وقت شیعه در تهران و سوریه به تلمذ پرداخت. وی پس از اخذ درجه اجتهاد در کنار اقدامات روشنگرانه خود به تدریس علوم دینی در مراکز دینی عربستان پرداخت.

این عالم برجسته عربستانی پیوسته در سخنرانیهای خود خواهان ایجاد تغییرات سیاسی و به رسمیت شناختن آزادی های عمومی و به رسمیت شناختن حقوق اقلیت ها و کنار گذاشتن تبعیض طایفه ای در عربستان بوده است. وی برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ بازداشت شد. اولین بازداشت شیخ نمر پس از بازگشت وی از کنفرانس بین المللی که در بحرین برگزار شده بود، صورت گرفت. در اتهام شیخ آمده بود: «وی از دولت عربستان خواسته است به وضعیت قبرستان بقیع رسیدگی کرده، مذهب تشیع را به رسمیت شناخته و شیوه‌های آموزشی و درسی کنونی حاکم بر عربستان را تغییر داده یا لغو کند.» وی در سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نیز به دلیل انتقاداتی که از رژیم آل سعود کرده بود، بازداشت شد. اما در سال ۲۰۱۲ پس از  انتقاد از یکی از اعضای رژیم آل سعود به دنبال حمله مسلحانه نظامیان آل سعود زخمی و سپس بازداشت شد.

شیخ نمر همواره در خطابه‌‌هایش رژیم سعودی را به اعمال «سیاست های تبعیض ‌آمیز طایفه‌ای و سازمان یافته به ویژه در مناطق شرقی عربستان و به خصوص در دو منطقه «الاحساء» و «القطیف» متهم می‌کرد. بازداشت این روحانی برجسته شیعی توسط نظامیان رژیم سعودی در سال ۲۰۱۲، خشم عمومی شیعیان عربستان را برانگیخت و طی این سالهایی که وی در زندانهای آل سعود به سر می می بَرد تظاهراتهای گسترده ای در حمایت از وی در عربستان برگزار شده است. پس از دستگیری شیخ نمر اعتراضات مردمی زیادی در مناطق شرق عربستان انجام شد. شیعیان بلافاصله به خیابان‌ها ریختند و نیروهای امنیتی رژیم سعودی به‌شدت آنها را سرکوب کردند، به‌گونه‌ای که تنها در روز اول بازداشت سه نفر از معترضان کشته شدند.

اکنون که بیش از ۳ سال از بازداشت شیخ نمر النمر، روحانی برجسته شیعی در عربستان می گذرد، تأیید حکم اعدام وی توسط دادگاه استیناف آل سعود و قریب الوقوع بودن اجرای این حکم، فریاد شیعیان ساکن عربستان سعودی به ویژه در مناطق شرقی این کشور را بلند کرده است؛ شیعیانی که همواره مورد ظلم و ستم مسئولان رژیم سعودی و همچنین سرکوب جدی نظامیان این رژیم واقع شده اند. به گفته تحلیلگران خشم شیعیان عربستان ممکن است در نهایت به یک خیزش مردمی گسترده تبدیل شود و دامان مقامات سعودی را بگیرد. این در حالی است که برخی دیگر براین باورند که سعودیها با پیگیری سیاست سرکوب شدید شیعیان، فریاد آنها را در نطفه خفه خواهند کرد.

تأیید حکم اعدام شیخ نمر النمر در برهه حساس کنونی که هر روز برگی جدید در تحولات منطقه ورق می خورد، با اهداف کاملا سیاسی اتفاق افتاده است. تمامی سیاست های آل سعود در یمن، سوریه، عراق و بحرین به بن بست رسیده و همین ناکامی ها از یک سو موجب افزایش فشارها علیه ملک سلمان شده و از سوی دیگر زمزمه های جنگ قدرت درون خاندان آل سعود را بیش از پیش علنی ساخته است. از همین روی، آل سعود با طرح مسأله اعدام شیخ نمر سعی می کند تا افکار عمومی را به سمت و سویی دیگر هدایت کرده تا بدین طریق کمی از فشارها علیه دربار سعودی بکاهد.

این در حالی است که به نظر می رسد در این میان، «محمد بن نایف» ولیعهد پادشاه عربستان تلاش می کند تا ملک سلمان را در دام اعدام شیخ نمر النمر گرفتار سازد، تا بدین طریق راه رسیدن خود به قدرت را بیش از پیش هموار سازد. وی قصد دارد از تظاهرات ها و اعتراضات گسترده ناشی از این اقدام، بی کفایتی ملک سلمان را به اثبات رسانده و خود بر کرسی قدرت تکیه زند.

در این میان دو دیدگاه در خصوص اجرا و عدم اجرای حکم اعدام شیخ نمر النمر توسط سعودیها وجود دارد؛ دیدگاه اول قائل به این است که سعودیها هیچ گاه دست به اعدام شیخ نمر النمر نخواهند زد، زیرا به خوبی می دانند که هزینه های این اقدام بسیار بیشتر از فواید و منافع آن است. این در حالی است که دیدگاه دوم می گوید عربستان سعودی پس از به راه انداختن چندین جنگ خونین در منطقه از ارتکاب هیچ جنایت دیگری ابا ندارد حتی اگر این جنایت، اعدام روحانی برجسته شیعی یعنی شیخ نمر باشد. با این حال، تحلیلگران مسائل منطقه ای اعتقاد دارند که دیدگاه اول صحیح‌تر بوده و مقامات سعودی مرتکب چنین حماقت بزرگی نخواهند شد. حامیان دیدگاه اول (هراس سعودیها از اعدام شیخ نمر) معتقدند که اعدام روحانی برجسته شیعی برای سعودیها هزینه های داخلی و خارجی سنگینی دارد. به گفته آنها جامعه جهانی که تاکنون چشمان خود را به روی بسیاری از اقدامات سعودیها در نقض حقوق بشر در این کشور بسته و در قبال این اقدامات هیچ واکنشی نشان نداده اند، در قبال چنین جنایت سنگینی قادر به سکوت نخواهند بود و بدون شک به این اقدام واکنش نشان خواهند داد. کارشناسان در این زمینه به موضع اتحادیه اروپا در خصوص مسأله شیخ نمر النمر استناد می کنند. برای نمونه «کیت تایلر» عضو پارلمان اتحادیه اروپا در نامه ای به فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواستار دخالت فوری این اتحادیه برای آزادی شیخ نمر النمر می شود. موگرینی در پاسخ به نامه این فرد به صراحت اعلام می کند که اتحادیه اروپا از نزدیک پیگیر پرونده شیخ نمر النمر است.

از سوی دیگر، در زمینه داخلی نیز به گفته کارشناسان، سعودیها با اعدام شیخ نمر النمر درب خشونت را به روی خود خواهند گشود، زیرا مخالفان رژیم سعودی در داخل به این نتیجه خواهند رسید که مقامات این رژیم تنها زبان زور را می فهمند و به وسیله زبان گفتگو نمی توان با آنها لحظه ای وارد تعامل شد. از همین روی، از هیچ خشونتی برای مبارزه با رژیمی که سرتاسر آن را فاسد می دانند، دریغ نخواهند کرد. این بدان معناست که تمامی منافع و مصالح آل سعود و سفارت های خارجی موجود در این کشور مورد خطر جدی قرار خواهند گرفت. برآیند آنچه که در نتیجه اعدام شیخ نمر النمر اتفاق خواهد افتاد، از دیدگاه تحلیلگران منطقه ای «سست شدن پایه های ارکان رژیم سعودی» است.

مقامات رژیم سعودی به منظور مقابله با فریادهای مخالف اعدام شیخ نمر النمر، مانند همیشه سیاست «سرکوب» را پیش گرفته اند. این سیاست سعودیها در وهله اول سیاستهای صدام معدوم در سرکوب گسترده مخالفان خود در عراق از جمله روحانیون را در ذهن تداعی می کند. بنابراین، مقامات رژیم سعودی باید به خوبی بدانند که اعدام شیخ نمر النمر درست مانند همان اشتباهی است که صدام معدوم در دهه ۸۰ قرن گذشته با به شهادت رساندن شهید «محمد باقر الصدر» و خواهر گرانقدر وی یعنی «بنت الهدی» مرتکب شد. در زمان، پس از شهادت محمد باقر الصدر به دست رژیم بعثی صدام، ملت عراق در داخل و خارج از این کشور فریاد بلندی سر داده و علیه این رژیم خیزش کردند تا اینکه در سال ۲۰۰۳ این رژیم از قدرت ساقط شد. از همین روی، اصلا بعید به نظر نمی رسد که اعدام شیخ نمر النمر به ساقط شدن همیشگی خاندان سعودی از قدرت در عربستان منجر شود.

در هر صورت آنچه کاملا واضح است که اعدام شیخ نمر النمر، فریاد میلیون ها مسلمان در سراسر جهان را بلند خواهد کرد؛ فریادهایی که رژیم سعودی با توسل به هیچ قدرت مادی قادر به خاموش کردن آن نخواهد بود. با این حال باید منتظر ماند و دید آیا رژیم آل سعود با صدور حکم عفو شیخ نمر النمر خود را از پرتگاهی که قرار است در آن بیاندازد نجات می دهد، یا با دستان خود، جان خود را می گیرد؟