قصه‌ای ایرانی اولین فیلم سینمای مالزی را رقم زد/ صنعتی رو به رونق

خبرگزاری مهر - گروه هنر: مالزی صنعت سینمای کوچکی دارد که قدمت آن به سال‌‌های ۱۹۳۰ بر می‌گردد، این کشور سالانه یک جشنواره سینمایی بین المللی برگزار می کند و حدود ۲۵۰ پردیس سینمایی و سالن سینما دارد که به ۶۵۱ سینما در سال جاری افزایش پیدا کرده است. سینمای مالزی گرچه از صنایع مطرح هنر هفتم در جهان نیست ولیکن آشنایی با تاریخ این هنر در این کشور خالی از لطف نیست.

سینمای مالزی از فیلم های هندی (به ویژه فیلم های با گویش تلگو)، تئاتر موزیکال عامه پسند که به بانگساوان مشهور است، فرهنگ  چینی ها، سینمای ژاپن در دوران اشغال مالزی به خصوص آثار کوروساوا، یاسوجیرو ازو، میزوگوچی، فیلم های عامه پسند ژاپنی و همینطور از فیلم های هالیوودی دهه های ۳۰ و ۴۰ (به خصوص کمدی های آن دوران، فیلم های نوآر، فیلم های هیولایی) و فیلم هایی با موضوع اسلام و مسلمانان متاثر است.

فیلم های نخست (۱۹۳۳-۱۹۴۴)

می گویند نخستین فیلم بلندی که در کشور مالزی تولید شد «لیلی و مجنون» به کارگردانی ب. اس. راجهانس در سال ۱۹۳۳ بود. داستان لیلی مجنون برگرفته از قصه کلاسیک ایرانی بود و تهیه فیلم را کمپانی «موتیلال کمیکال کامپنی» بر عهده داشت که در سنگاپور واقع شده بود. بازیگران لیلی و مجنون همگی از گروه یک اپرای محلی بودند.

دو برادر به نام های ران ران و ران می شاو (همان برادران شاو) در سال ۱۹۳۷ برخی تجهیزات فیلمبرداری را از شهر شانگهای وارد مالزی کردند و فیلم های کم هزینه به زبان مالایی را ساختند. کمپانی کوچک آنها در «امپاس رود» سنگاپور قرار داشت. آنها تا پیش از اشغال مالزی توسط ژاپنی ها تنها پنج یا شش فیلم تهیه کردند.

اشغال ژاپن و فیلمسازی تحت استعمار ژاپن (۱۹۴۱-۱۹۴۵)

گرچه اشغال منطقه جنوب شرق آسیا توسط ژاپنی ها در تاریخ مالزی یک لکه ننگ و نقطه سیاه تلقی می شود اما اشغال ژاپنی ها به جهات فرهنگی تاثیر مفیدی داشت و برای سینما مفید بود.

تاثیر فیلم های ژاپنی در دوران اشغال، در فیلم های عصر طلایی مالزی و آثار سال های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ مشهود است. در سال ۱۹۴۱ ژاپنی ها مالزی را اشغال کردند. نخستین کمپانی های تولید فیلم ژاپنی دریافتند که تولیدات محلی بسیار محدود و بیشتر بازار تحت سلطه چینی ها و برادران شاو است. نکته جالب اینجاست که ژاپنی ها نیز به همین هدف روی بازار سینمای مالزی تحقیقات کردند. گرچه صنعت سینمای مالزی تحت نظر ژاپنی ها هیچ وقت به بالندگی نرسید اما بازار سینمایی مهمی برای اشغالگران این کشور بود.

ژاپنی ها تعدادی فیلم در شونان (آنها منطقه سنگاپور را شونان می خواندند) ساختند. سنگاپور کشور همسایه مالزی است.

توسعه و شکوفایی (۱۹۴۵-۱۹۷۵)

در سال ۱۹۴۵ و در پی پایان یافتن جنگ جهانی دوم برادران شاو با ساختن «سنگاپور در شب» به کارگردانی راجهانس و بازیگری سیپوت ساراواک دوباره به تولید فیلم روی آوردند. برادران شاو که مالک تعدادی از سالن های  سینما بودند و یا سالن اجاره کرده بودند توانستند نمایش موفقیت آمیزی با «سنگاپور در شب» داشته باشند.

برادران شاو به تولید ادامه دادند و چهره های جدیدی را در دنیای سینمای گویش مالایی ارایه کردند مانند کاسما بوتی که متولد سوماترا بود. نخستین فیلم بوتی به نام «سمپاکا» زندگی دختری در جزیره را دستمایه قرار داده بود.

در سال ۱۹۴۸ پ. راملی که بعدها به اسطوره مشهور دنیای سینمایی مالایی تبدیل شد در «عشق» نقش آفرینی کرد. استعداد این بازیگر در خوانندگی، موسیقی و آهنگسازی بی بدیل بود. او بازیگری، کارگردانی، فیلمنامه نویسی، حتی آهنگسازی و ترانه سرایی می کرد. بیشتر فیلم های اولیه او موزیکال بود.

به طور کلی در این دوران بیشتر فیلم ها موزیکال و متاثر از سینمای کشورهای دیگر به خصوص هند ساخته می شدند. این گرایش سینمایی را تعدادی فیلمساز هندی به راه انداخته بودند.

پس از راجهانس، برادران شاو چندین کارگردان هندی با استعداد را وارد بازار تولید فیلم های به زبان مالایی کردند مانند سیتارام ساستری، پانی ماجومدار و ... تعدادی از فیلمسازان محلی مانند ل. کریشنان و ک. م بشکر که تکنیک ها و سینما را تجربی آموخته بودند هم فیلم می ساختند. در سال های ۱۹۶۰ کارگردان های بومی جای فیلمسازان وارداتی و خارجی را گرفتند.

موفقیت‌های اقتصادی کمپانی برادران شاو، مالای فیلم پروداکشنز (mfp) و تعدادی از سرمایه داران محلی را تشویق به همکاری در عرصه سینما کرد. در همان سال‌ها کمپانی «نوسانتارا فیلم» تاسیس شد که هسو چیو منگ بنیان گذار آن بود. او به شدت وابسته به سالن های مستقل بود و پس از تولید چند فیلم در سال ۱۹۵۴ تعطیل شد. کمپانی مهم دیگر کریس فیلم پروداکشنز بود.

در سال های ابتدایی، همه فیلم ها سیاه و سفید بودند. استودیوها لابراتورها و استودیوهای ضبط صدا و تدوین خود را داشتند. فیلمنامه ها بیشتر داستان های فولکور برگرفته از نمایشنامه ها، افسانه‌های تاریخی و علمی تخیلی بودند. از فیلم های مهم این سال ها می توان به افسر حسن به کارگردانی لامبرتو آوالنا و نقش آفرینی پ. راملی محصول ۱۹۵۵ یا بوجانگ لاپوک به کارگردانی پ راملی محصول ۱۹۵۷. «هنگ تواه» به کارگردانی پانی ماجومدار که در جشنواره فیلم شرق آسیا به نمایش درآمد و ستاره فیلم های به گویش مالایی راملی نقش هنگ تواه را در آن بازی می کرد، اشاره کرد.

کمپانی کریس پروداکشنز نیز فیلم هایی مانند «فلوت جادویی»، «دوشیزه بورنیو» و «پیشخدمت لنگکاوی» را تهیه کرد.

در سال ۱۹۶۱ فردی به نام ه. م شاه قطعه زمینی در  نزدیکی شهر کوالالامپور خریداری و استودیو  مردکا را تاسیس کرد. کم کم ستارگان فیلم ها از استودیوهای سنگاپوری خارج شدند و به این استودیو آمدند. در حال حاضر در این منطقه مراکز شرکت های توسعه سینمای ملی مالزی (FINAS) قرار دارند. برادران شاو بعضی از فیلمسازان فیلم های سنگاپوری مانند ل. کریشنا، پ. راملی، صالح غنی و... را به مالزی فرستاند.

نوزایی سال ۱۹۷۵ تا امروز

وقتی که کمپانی صباح فیلمز سود کلانی با فروش فیلم «خانواده کمات» برد، سال ۱۹۷۵ شاهد احیا و نوزایی سینمای مالزی شد. به زودی کمپانی های دیگری مانند پرفیما، سید کوچک پروداکشنز، ایندرا فیلم پروداکشنز تاسیس شدند. در سال ۱۹۷۶دولت قانونی را تصویب کرد که فیلم های خارجی باید با زیرنویس نمایش داده شوند.

سال‌های ۱۹۸۰ صنعت سینمای مالزی دستخوش تغییرات فراوانی شد. یکی از مهم ترین تغییرات تاسیس شرکت های توسعه سینمای ملی مالزی/فیناس (FINAS) در سال ۱۹۸۱ بود تا به رشد و توسعه سینمای بومی و حفظ استاندارهای صنعت سینما کمک کند. یکی از خدمات این شرکت ها تحقیقات و خدمات مشاوره ای است. «فیناس» تسهیلات و امکانات زیادی را برای رونق صنعت سینمای مالزی به همراه آورده و تا حدی  شکل تولیدات داخلی را دستخوش تغییر کرده است.

تقریبا تمامی فیلم های ساخت مالزی رنگی هستند و از فرمت «اسکوپ» استفاده می کنند. هیچ دستمزد ثابتی برای هنرمندان وجود ندارد. کمپانی ها فقط می توانند در دو زمینه فعالیت کنند: تولید یا پخش و نمایش فیلم. این سیاست برای جلوگیری از تک قطبی شدن صنعت سینما بوده است. تهیه کنندگان شاید بتوانند بخشی از سرمایه خود را به عنوان مالیات سرگرمی سازی از دولت بازپس بگیرند که انگیزه ای آنها برای سرمایه گذاری در سینما را تقویت می کند. در حال حاضر ۳۰۰ کمپانی تولید برنامه تلویزیونی و سینمایی در فیناس ثبت شده اند.

در سال ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ بیش از ۲۰ فیلم بلند در مالزی تولید شد که در سال های بعد این آمار پایین آمد. در سال ۱۹۹۵ تنها ۱۵ فیلم در مالزی تهیه شد. در سال های میانی ۲۰۰۰ صنعت سینمای مالزی رونق بیشتری گرفت. کشور مالزی از تولید ۷ فیلم در سال ۱۹۹۹ به ۲۶ فیلم در ۲۰۰۹ رسید. یکی از دلایل رونق بیشتر فیلم های محلی محدودیت نمایش فیلم های خارجی در سینماهاست. در حال حاضر  صنعت سینمای مالزی رقابت سختی با سینمای کشورهایی مانند هند، اندونزی و فیلیپین دارد.

در سال ۲۰۰۷ فیلم «عشق بر همه چیز پیروز می شود» به کارگردانی تان چوی مویی توانست جایزه تایگر را از سی و ششمین جشنواره فیلم روتردام دریافت کند. در سال ۲۰۰۸ گل های در جیب ساخته لیو سنگ تات از سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم روتردام برنده جایزه شد.

سال ۲۰۱۱ بیش از ۴۰ فیلم در مالزی به نمایش عمومی درآمد. این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۷۰ عنوان رسید. پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای مالی «سفر» به کارگردانی استرو شاو محصول ۲۰۱۴ است که البته محصول مشترک چین و مالزی بود.

گزارش از ارغوان اشتری