خشونت، خطرناک ترین عامل بحران زای جایگاه اجتماعی دین

به گزارش خبرگزاری مهر، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه شریعت هرگز منشاء خشونت در سطح روابط انسان ها نیست، گفت: اگر عده ای در مناطقی به نام دین، دست به خشونت می زنند نباید آن را به پای دین و شریعت نهاد؛ بلکه فهم اشتباه آنها از شریعت، منشاء خشونت است.

حجت‌الاسلام مبلغی خاطرنشان کرد: خشونت بزرگترین و خطرناک ترین حرج و مشقت است که می تواند اوصاف واقعی دین را نابود کرده و باعث بحرانی شدن گرایش مردم به دین و ایجاد مشکل در سطح روابط انسان ها با یکدیگر شود.

وی گفت: بخش های شریعت با یکدیگر اختلاف ندارند بلکه میان آنها هماهنگی و همراهی برقرار است و معقول نیست  همین شریعت با بخشی از آموزه‌های خود موجب خشونت و خوف در بین مردم شود.

تفاوت سماحت و سهل بودن شریعت

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه بین وصف سماحت و سهل بودن تفاوت است، گفت: سهل بودن شریعت به معنای آن است که احکام شریعت آسان بوده و در آن حرجی نیست، ولی سمحه بودن شریعت مربوط به آن بخش از احکام دینی است که به روابط بین انسان ها نظر دارند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: تعالیم شریعت سماحت و مدارا را بین مردم ایجاد می کنند تا از ناحیه پاره ای از مردم نسبت به پاره ای دیگر در روابط، خشونت ایجاد نشود.

وی خاطرنشان کرد: می توان در تفسیر و تعریف سمحه - که وصف شریعت است- گفت: سمحه، وصفی است که مناسبات اجتماعی را در وضعیتی به دور از حرج قرار می دهد.

او همچنین خاطرنشان کرد: حقیقت این است خشونت بزرگترین حرج و مشقت در سطح مناسبات انسان ها با یکدیگر است.

استاد حوزه علمیه قم چهارمین خصلت شریعت را توانمندی در ایفای نقش دانست و گفت: شریعت به گونه ای تنظیم شده که واجد صفت قادر بودن و کفایت داشتن در محقق ساختن اهداف خود است.

تفاوت فقه و شریعت

وی در پاسخ به این سوال که "آیا بین فقه و شریعت تفاوت وجود دارد؟، اظهار داشت: شریعت چیزی است که از طرف شارع آمده و شیوه ای برای زندگی است که خداوند آن را به بشر ارمغان داده، ولی فقه دانشی است که می کوشد شریعت را فهم و کشف کند، حقیقتا هیچ راهی به سمت شریعت جز فقه نیست ولی این به آن معنا نیست که فقه دائما از حیث گستره دایره، توانمندی و ایفای نقش مطابق با شریعت باشد.

حجت الاسلام و المسلمین مبلغی گفت: از سویی نباید تصور کرد فقه همیشه واقع شریعت را کشف می کند، در نتیجه اگر در مناطقی خشونت به نام شریعت مشاهده شود آن را نباید به پای شریعت نهاد، بلکه به پای کوشش جهت فهم شریعت که متاسفانه گاه با خطا و اشتباه همراه می شود، باید گذاشت.

فقه سلفی و خشونت گرایی

استاد حوزه علمیه قم در پاسخ به سوال دیگر که "آیا شما موافق هستید علت خشونت در جهان اسلام، فقه سلفی است، اظهار داشت: بخش هایی از فقه سلفی در ورای خشونت قرار دارد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تصریح کرد: برای دوری از خشونت، باید به تنقیح روش فقه دست بزنیم تا فقیه بتواند هر چه بهتر و بیشتر به شریعت با آن خصائص خاص خود، نزدیک شود.

استاد حوزه علمیه قم در ادامه گفت: اگر فقه به درستی شکل گیرد خشونت در روابط انسان ها ایجاد نمی شود، بلکه حتی فراتر از آن موجب از میان برداشتن خشونت در مناسبات شده و امنیت را به ارمغان می آورد، این در حالی است فقه سلفی در پاره ای از گرایش های خود، خشونت را در سطوح مختلف ایجاد می کند.

جایگزینی مقاصد شریعت به جای نصوص

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی به این سوال که گفته می شود اخیرا در پاره ای از جهان عرب مراکز جدیدی تاسیس شده که عنوان آن فهم مقاصد شریعت است و این مراکز به جای فهم نصوص شریعت به فهم مقاصد شریعت تکیه می کنند آیا مطلوب این است که ما به منظور دست یابی به یک راه حل برای رفع مشکل فقه سلفی، به مقاصد الشریعه بیندیشیم؟ پاسخ داد و گفت: در روشی صحیح که بتواند فقیه را برای فهم درست به نصوص نزدیک کند باید چند عنصر مورد توجه قرار گیرد، که از جمله آن می توان به "ایجاد علومی همچون علم خصائص شریعت و علم مقاصد شریعت" اشاره کرد، علم خصائص شریعت امروز غایب است ما نسبت به اوصاف شریعت در غفلت به سر می بریم، ولی علم مقاصد شریعه وجود دارد.

وی ادامه داد: دومین عنصر، بکارگیری قواعدی است که ما را به فهم نص برساند، درست نیست که ما مقاصد شریعت را به جای قواعد اصولی بگذاریم بلکه باید بر قواعد اصولی تمرکز کنیم؛ البته علم مقاصد علمی است که پوششی در ذهن فقیهدر به کارگیری و تطبیق قواعد به صورت صحیح کمک می کند.

استاد حوزه علمیه قم یادآورشد: اگر مقاصد الشریعه نباشد چه بسا در تطبیق قواعد به اشتباه می افتیم، ولی هیچگاه مقاصد الشریعه نباید خود نقش قاعده اصولی را ایفا کند، ما به علم مقاصد و خصائص شریعت نیازمند هستیم، ولی نه به عنوان جانشین قواعد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اظهار داشت: در مرحله سوم ما به علم اصول برای ارائه قواعدی که با آن، احکام را استنباط کنیم نیازمندیم، در ادامه عنصر دیگر این است که ما هنوز نظریه های اجتماعی، جامع و فراگیر مربوط به فقه را کشف نکرده ایم، مقصود نظریه هایی است که روابط اجتماعی کلان را ارائه می کند و به تعبیر دیگر آن بخش از آموزه های عظیم اجتماعی را رها کرده ایم و صرفا به آن بخش از احکام فرعی و جزئی توجه نشان دادیم و این در دیدگاه ما نقص ایجاد کرده است.

علم الاجتماع

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: اگر ما بخواهیم در فهم خود در ارتباط با نصوص ناظر به روابط اجتماعی گستردگی ایجاد کنیم، به علم الاجتماع نیازمند هستیم، با این حال علم اجتماع در جامعه ما غایب بوده و چه بسا فقهایی از مذاهب مختلف به مسائل اجتماعی با دیدگاهی فردی نگاه می کنند، نه با نگاه معطوف به عمق مناسبات اجتماعی و فهم واقعیت مناسبات.

استاد حوزه علمیه قم گفت: در غیاب نظریه های ناظر به مناسبات اجتماعی، پرداختن به مسائل خرد اجتماعی نادرست است. اگراین عناصر را در مطالعه استنباطی به کار گرفته شود، می تواند فقهی در جهت تصحیح مناسبات اجتماعی را فراهم آورد.

شاخصه های وقوع بحران در رویکرد به دین

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی در پاسخ به این سوال که امروزه چه خطری دین را تهدید می کند؟، گفت: بحران در هر چیزی متناسب با واقعیت و اهمیت آن تعریف می شود، مثلا بحران سیاسی و اقتصادی هر کدام تعریفی متناسب با طبیعت سیاست و اقتصاد دارند، بنابراین بحران نسبت به دین هم متناسب با آن شکل می گیرد.

وی ادامه داد: شاخصه اول خروج فوج فوج از دین است؛ طبیعت دین ورود فوج فوج مردم به آن را می طلبد؛ ولی اگر در اثر رفتاهای ما و خشونتی که انسان های خشونت گرا به نام دین انجام می دهند، مردم فوج و فوج از آن خارج شوند، در این حالت توجه به دین به بحران افتاده؛ یعنی دین به وضعیتی دچار می شود که مردم از آن دوری می جویند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی یادآورشد: شاخصه دوم وقوع بحران در رویکرد به دین، کم شدن جذابیت دین است. به عبارت دیگر هیچ چیز به اندازه دین پرجاذبه نبوده و نمی تواند قلوب مردم را به سوی خود جلب کند، ولی اگر دین در شرایطی قرار گیرد که مردم به چشم جاذبیت به آن نگاه نکنند، آن معناست که دین با بحران مواجه شده است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به سومین شاخصه بحران دینی گفت: اگر مردم احساس کنند آموزه هایی که به نام دین ارائه می شود با فطرت آنها سازگار نیست، این نیز نشانه بحران دینی است، دین در اساس با فطرت هماهنگ است، ولی اگر بر اثر رفتارهای خشن، افکار عمومی دین را چنان ببینند که با نگاه فطری و انسانی آنها سازگار نیست این به منزله بحران اصلی در ارتباط با دین و توجه به دین است.

وی با اشاره به اینکه دین برای تکمیل مکارم اخلاق آمده ادامه داد:: اگرمردم دین را منشاء نشر بداخلاقی ببینند و بداخلاقی از ناحیه دین بیشتر رواج پیدا کند می توان گفت گرایش به دین به بحران دچار شده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی اظهار داشت: خشونت بزرگترین و خطرناک ترین عاملی است که اوصاف پیش گفته را که اوصاف واقعی دین هستند، نابود نموده و عوامل بحرانی شدن گرایش به دین را فراهم می کند.

تعمیق پروژه وحدت اسلامی باعث سلامت روابط و مناسبات اجتماعی است

وی درپاسخ به سوال دیگر مبنی بر اینکه نقش اسلام رادیکالی در ترویج خشونت و نقش مطلوب جمهوری اسلامی ایران برای دور کردن این خوف ها و تهدیدها چیست؟، افزود: در این زمینه در ایران پروژه ای به نام وحدت اسلامی وجود دارد که اگر در شرایط کنونی و تعمیق پیدا کند، می تواند توفیق بیشتری در کنترل اوضاع و سلامت روابط و مناسبات اجتماعی به دست آورد.

استاد حوزه ادامه داد: ما باید وحدت را در زمینه های سیاسی تعریف و ایجاد کنیم، در غیر این صورت این پروژه موفقیت بیشتری را در مبارزه با خشونت در جهان اسلام ایفا می کند، هر دولتی سیاست، دیدگاه و گرایش های خاص خود را دارد، برخی دولت های اسلامی به دول غربی وابسته بوده و برخی هم که در راس آنها جمهوری اسلامی ایران قرار دارد، مستقل می باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی افزود: ما باید وحدت را به رغم همه مشکلات و موانع، به همه زمینه ها سرایت دهیم.

وی به عنوان نمونه گفت: هنگامی که بین حضرت علی (ع)  و اصحاب جمل جنگ درگرفته و در صف جمل شخصیت های معروف اسلامی حضور داشتند، امام بعد از پایان جنگ، فرمودند: اینها برادران ما هستند و این به آنمعنا است که علیرغم اینکه جنگ رخ داده ولی اخوت اسلامی همچنان پابرجاست و مناسبات مبتنی بر اخوت باید ادامه پیدا کند.

استاد حوزه علمیه قم اظهار داشت: ما نباید براثر برخی اوضاع که در برخی کشورها وجود دارد و از دیدگاه ما نیز نادرست است از فضای اخوت اسلامی خارج شویم و باید پوشش وحدت را امروزه بر سر زمینه های سیاسی هم بگسترانیم. در این صورت بسیاری از مشکلات را می توان کنترل کرد.