آشوراده؛ جزیره‌ای که قبل از طرح گردشگری به ساماندهی احتیاج دارد

به گزارش خبرنگار مهر،جزیره آشوراده ارزشمندترین دارایی بندر ترکمن است؛ جزیره‌ای که برخی از مورخان و سفرنامه نویسان می‌گویند یا بخشی از جزیره مفقود شده آبسکون است و یا  جزیره ای متفاوت از آن.

مردم محلی بندر ترکمن معتقدند آشوراده سالهای دور تبعیدگاه جذامیان بوده و حالا برسر حفظ و یا تخریب محیط زیست این جزیره از یک دهه پیش تاکنون بین متولیان دولتی و دوستداران محیط زیست دعواست. از همان زمان که اعلام شد طرح‌های گردشگری باید در جزیره بکر آشوراده اجرا شود.

نگرانی دوستداران محیط زیست اینجاست که اجرای طرح‌های گردشگری، هر منطقه بکر و دست نخورده طبیعی را به بدترین شکل ممکن تبدیل کرده و بیم آن می‌رود که با اجرای طرح‌های گردشگری، این جزیره نیز با رفت و آمد گردشگران به آن از بکر بودن و مامن پرندگان دور شود آن هم فقط به این دلیل که گردشگران بتوانند در مراکز اقامتی آن شبی را صبح کنند و از مراکز خریدش استفاده کرده و به تماشای غروب آفتابش بنشینند.

چون حتما در  آن زمان دیگر اسب‌های وحشی، فلامینگوها و بسیاری دیگر از حیوانات این جزیره تاب حضور گردشگران را ندارند و شاید راهی برای کوچ کردن پیدا کنند.

یکی از راه‌های دسترسی به جزیره آشوراده از بندر ترکمن است بندری که در نزدیک ترین ساحلش به جزیره، یک بازارچه بزرگ ساحلی ایجاد شده و هر شب مردم زیادی برای خرید به آنجا می‌روند.

از گرفتن عکس یادگاری با لباس های محلی گرفته تا خرید محصولات خارجی و چینی از جمله صنایع دستی هندی و پاکستانی. در کنار همان بازارچه، آلاچیق هایی برای تفریح مردم ساخته شده است. همان جا با میله‌های آهنی و مشما غرفه‌هایی برای فروش روسری و لباس زنان و مردان ترکمنی نیز برپاست درست جلوی تعدادی از اداره های مرتبط با دریا و بندر.

کنار آلاچیق‌ها با وجود اینکه فاصله‌شان تا دریا کم نیست، لابه لای سنگ چین‌ها و نزدیک به مردابی که در دهه‌های اخیر به دلیل آلودگی دریاچه خزر در آن گیاهانی قرمز رنگ روییده و به محدوده دریاچه تجاوز کرده، زباله های زیادی دیده می‌شود.

از آنجا باید برای رسیدن به جزیره، سوار قایق‌های موتوری شد. پیش از این قایق‌ها چوبی بودند و برخی از افراد سودجو، تعداد زیادی از مردم را سوار آنها کرده و همین چند سال پیش سه نفر از مردم را به کشتن داده اند.

اما اکنون این قایق های موتوری مجازند تنها ده نفر را سوار کرده و بابت هر رفت و آمد ۵ دقیقه ای تا آشوراده ۳۰ هزار تومان دریافت کنند. اگر گردشگری بخواهد آنجا بماند می‌تواند با قایق ران سر ساعتی نزدیکه اسکله قرار گذاشته و با او برگردد.

با وجود آنکه جزیره آشوراده خیلی بزرگ نیست اما در محدوده ای که گردشگران به آنجا تردد می‌کنند و یا کارکنان اداره محیط زیست و شیلات، زباله های زیادی دیده می شود.

این درحالی است که در این جزیره محیط زیست اداره دارد و تابلوهای زیادی نشان می دهد که سرمحیط بانی آشوراده کجاست!

در این جزیره همان زمان که مردم محلی هنوز در آن سکونت داشتند، حمام عمومی رونق داشت. آب خانه‌ها و این حمام از اداره شیلات کشیده می شد اما زمانی که اهالی آشوراده این جزیره را به دلیل بالا آمدن سطح آب، ترک کردند، نه تنها آب بلکه لوله های گاز را نیز بستند.

سال‌ها پیش این جزیره یک اسکله قدیمی داشت که ریل قطار در آخرین نقطه از ساحل توقف می‌کرد. اکنون باقی مانده های پل و اسکله قدیمی محل زندگی پرندگانی به نام «دارغاز» و یا «دار درختی» است.

خانه‌های باقی مانده از ساکنان قدیم جزیره آشوراده که معمولا کارکنان اداره شیلات نیز بودند، به حلبی آباد شبیه است و برخی از آنان با سیمان ساخته شده اند.

استفاده از حلب برای جلوگیری از رطوبت استفاده می شد.

اکنون رستورانی در جزیره برای گردشگران و کارکنان فعال است که خاویار سرو نمی کند و اگر کسی خاویار بخواهد باید از شیلات آن را تهیه کند و یا برای پخت غذای محلی از روز قبل به رستوران اطلاع دهد.

برخی از اوقات که گردشگران زیادی به جزیره می روند، این خانه‌ها را به آنها برای مدت کوتاهی اجاره داهد می‌شود. اما امکانات آنها زیاد نیست. هر چه باشد از سازه‌ها و خانه هایی استفاده می‌شود که از قبل در جزیره وجود داشته و می توان آنها را سر و سامان داد تا اینکه اصرار بر ساخت واحد جدید و هتل داشت!

برخی از این خانه ها را مرمت کرده‌اند. از جمله گروه فیلمسازی که یکی از خانه‌های قدیمی را برای محل فیلمبرداری خود آماده کرد.

در این جزیره می‌توان تعدادی مغازه برای فروش محصولات اولیه گردشگران پیدا کرد و در کنارش تابلوهای اطلاع رسانی برای بازدید از تنها قلعه باستانی این جزیره که در فهرست میراث ملی نیز به ثبت رسیده است.

قلعه باستانی روس‌ها در این جزیره که اکنون محلی برای کمین شکارچیان شده است، دیوارهایی مشرف به ساحل و زیست گاه فلامینگوها دارد! شکارچیان از دیوارهای این قلعه بالا می روند و در کمین شکار می نشینند.

این قلعه مربوط به اوایل دوره قاجار است و دهم بهمن سال ۸۳ با شماره ثبت ۱۱۳۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران شناخته شد ولی مورد مرمت قرار نگرفت. از آنجا که این شبه جزیره در زمان صفوی به عنوان شکارگاه مورد توجه قرار گرفته و به این سبب دژهایی در این جزیره بنا کردند.

در سال ۱۸۳۷ این جزیره با وجود اعتراض ایران به دست نیروهای روسیه اشغال شد. پس از این اشغال، نیروهای روسی تا چندین دهه یک پاسگاه نظامی در آن داشتند. همچنین یک کلیسای چوبی نیز ساخته شده بود ولی الان چیزی از آن باقی نمانده است. خانه وزیر مختار روس نیز در این جزیره رو به تخریب است.

دفاتر پیشخوان در بندر ترکمن برای ارائه پروانه شکار ثبت نام می کنند. اهالی بندر ترکمن می گویند که حدود ۱۷۰ قایق غیر مجاز به آشوراده می رود و پرنده شکار می کند.

در جزیره می توان پوششی از گیاهان مختلف را دید. از انارهای ترش کوچک تا بوته های بزرگ کاکتوس و تمشک های فراوان.

می‌توان ساعت ها در جزیره نشست و به تماشای زندگی فلامینگوها و حیوانات دیگر نشست. می توان همان لحظه شکار حیوانات را توسط حیوانات دیگر دید و پرواز کردن عقاب‌ها را بر سر طعمه هایشان در چند کیلومتری مشاهده کرد و صدای بال زدن هایشان را شنید.

حتی می توان غروب آفتاب را در این جزیره با آسمان آبی بدون ایجاد مزاحمت برای حیوانات آن نگاه کرد. این جزیره را به آرامش و حیات وحش آن می شناسند. اما در این جزیره سازه های زیادی از جمله شهربازی برای خانواده آموزش و پرورش وجود دارد که رها شده حتی سازه‌های فلزی که یک نهاد آنها را ساخت اما رهایش کرد.

در کنار آن باید گفت برخی از اوقات شخصیت هایی برای شنا و تفریح به جزیره می روند که در آن صورت جزیره باید در قرق آنها باشد و اجازه رفت و آمد به قایقران ها داده نمی شود.

با این احوال سازمانی که وطیفه حفاطت از محیط زیست جزیره را دارد با همکاری سازمان میراث فرهنگی قصد دارند تا راه این جزیره را برای گردشگران بیشتری باز کنند اما باید دید وقتی سازمان حفاظت از محیط زیست که توان پاکسازی این جزیره را از زباله در چند قدمی خود ندارد، آیا می‌تواند تضمین دهد، حیوانات  از این جزیره به خاطر حضور گردشگران و شکارچیان کوچ نمی کنند؟

آیا این سازمان به همراه سازمان میراث فرهنگی توانستند، گردشگری بندر ترکمن را فعال کنند که اکنون نقشه برای جزیره آشوراده کشیده اند، اگر این طور است ساماندهی ساحل بندر ترکمن، مرمت قلعه باستانی روس ها و فرهنگ سازی برای طبیعت گران در اولویت نیست؟

پیش از این سازمان محیط زیست و میراث فرهنگی تفاهمنامه ای امضا کرده اند که براساس آن، مجوز احداث هتل در محدوده ۱۰ هکتاری از شرقی ترین اراضی جزیره آشوراده به شرط رعایت ملاحظات زیست محیطی و در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه و در صورت نیاز اخذ تاییدیه از شورای عالی حفاظت محیط زیست صادر شده است.

گزارش و عکس از فاطیما کریمی