به گزارش خبرنگار مهر، پروفسور رشدی راشد، فیلسوف و ریاضیدان برجسته عرب با تاکید بر نقش برجسته علمی دانشمندان مسلمان طی قرن های گذشته تاریخ گفت: نقش علمی کشورهای جهان اسلام در قرن‌های هشتم تا پانزدهم میلادی بسیار کلیدی بود.
وی عنوان کرد: دانشمندان مسلمان در این مرحله دستاوردهای قابل توجه و مهمی به جهان تقدیم کردند. در این دوران پیشرفت‌های علمی ابتدا از درون تمدن اسلامی بر می‌خواست و غرب هنوز نقش قابل توجه و جایگاهی به خود اختصاص نداده بود و صرفا دستاوردهای جهان اسلام را به زبان خود ترجمه می‌کرد.
وی ادامه داد: از طرفی دانشمندان مسلمان قومیت‌های گوناگون و متفاوتی از جمله ترکی، ایرانی، عربی داشتند. بر این اساس تمدن و فرهنگ اسلامی مانند ظرفی، تمامی این تفاوت‌ها را در خود جمع کرده و به نیکی در هم آمیخته و زیباترین تناسب‌ها را خلق کرده بود.
استاد تاریخ علم در دانشگاه دنی دریدو فرانسه توضیح داد: همچنین باید یادآور شد که علم در جهان اسلام بعدی استراتژیک نیز داشت به طوری که فرهنگ نه تنها جنبه دینی و ادبی بلکه جنبه علمی نیز داشت.
وی گفت: این جنبه از فرهنگ اسلامی، یعنی جنبه علمی، در مساجد، بیمارستان‌ها، رصدخانه‌ها و مدرسه‌ها نیز حضور پررنگی داشت. اگر ما امروزه این دستاوردهای علمی جهان اسلام را درک کنیم و از آن آگاه باشیم، می‌توانیم به بنیان دستاوردهای علمی و فناوری دانشمندان جهان در قرن‌های ۱۷ و ۱۶ در زمینه‌های ریاضیات، فلک، فیزیک و دیگر علوم در اروپا پی ببریم.
وی درباره چگونگی سبقت گرفتن اروپاییان در قرون اخیر در مقوله های علمی بیان کرد: علمی که در جهان اسلامی تولید می‌شد، مورد اعتماد و استناد مراکز علمی در اروپا بود. مثلا دستاوردهای علمی بغداد، طلیطله و غیره مورد اعتماد اروپا قرار می‌گرفت.
وی ادامه داد: این اعتماد تا قرن‌ها استمرار یافت تا اینکه جهان اسلام پس‌روی خود را آغاز کرد و توسعه علمی‌اش به افول رفت. از آن پس شکل‌گیری و رشد علوم در اوایل قرن ۱۷ از اروپا نشأت گرفت و اروپائیان پیشگام عرصه تکنولوژی شدند.
رشدی راشد در پاسخ به این که چگونه می‌توان از وضعیت مصرف کننده در علم به وضعیت و تولید کننده در این زمینه ارتقا یافت، تصریح کرد: اگر دلیل مصرف کننده بودن در علم را درک کنیم در می‌یابیم که تنها راه برون‌رفت از این بحران این است که دانشگاههای متخصص و در سطح کیفی و علمی بالا تاسیس کنیم.
به گفته وی، راه‌اندازی مجلات علمی مشترک، اختصاص بودجه به پژوهش‌های علمی و تکنولوژی، همه و همه راه‌هایی است که در تمام جهان مرسوم و متداول است اما متاسفانه در جهان اسلام اجرا نمی‌شود.
به گفته وی، از این‌ها گذشته علم اندوزی و ابتکارات علمی و فناورانه باید به یک ارزش اجتماعی تبدیل شود و حتی معیارهای علمی باید به زندگی روزمره ما راه یابد و محور قرار بگیرد. یعنی چهارچوب اندیشه افراد جامعه، چارچوبی علمی باشد. مثلا رسانه‌ها و تلویزیون، برنامه‌هایی برای ترویج تفکر علمی داشته باشند.
وی همچنین به تاثیر همکاری و تعامل علمای جهان اسلام بر توسعه و نشر علم در این کشورها اشاره و گفت: زمانی که جهان اسلام یکپارچه بود دانشمندان مسلمان نیز همکاری و همراهی زیادی با هم داشتند و ارتباط عمیقی میان آنها بود. مثلا میان دانشمندان جهان پهناور اسلام مکاتبات علمی صورت می‌گرفت. برای نمونه؛ شرف الدین طوسی در قرن ۱۲ میلادی با رئیس مدرسه نظامیه، مکاتبات بسیاری داشته و پژوهش های علمی خود را پی‌گیری می‌کرده است.
رشدی راشد خاطر نشان کرد: دانشمندان مسلمان سفرهای طولانی نیز در این راه انجام می‌دادند؛ گاه یک دانشمند از توس یا خراسان به موصل یا دمشق و بغداد سفر می‌کرد و ارتباط خود با دیگر دانشمندان و حوزه‌های علمی را از این راه مستحکم تر می‌کرد.
وی افزود: بر این اساس تا زمانی که مرزها باز بود و رفت‌وآمدها آسان و زبان هم یکپارچه بود و هیچ تبعیض یا تمایز قومی میان دانشمندان نبود این ارتباطات نیز آسان تر و عمیق‌تر بود اما از زمانی که این مرزها جهان اسلام را تقسیم کردند این همکاری و ارتباط کمرنگ‌تر شد.
وی ادامه داد: حال نیاز است تا این همکاری دوباره از سر گرفته شود و سر و شکل تازه ای به خود بگیرد. به نظر می رسد جایزه مصطفی(ص) به عنوان نشان عالی علم و فناوری در جهان اسلام بستر مناسبی برای تعامل دانشمندان جهان اسلام فراهم کرده و به بازیابی موقعیت طلایی علمی گذشته آن ها کمک می کند.
استاد تاریخ علم در دانشگاه دنی دریدو فرانسه درباره راهکارهای بازیابی موقعیت علمی جهان اسلام در قرن های گذشته گفت: تاسیس مؤسسات علمی در جهان اسلام، ایجاد کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های علمی و دانشگاه‌ها در جهان اسلام، وحدت بخشی به نظام آموزشی جهان اسلام، تاسیس مؤسسات علمی متخصص برای تربیت کادر علمی کشورهای اسلامی از جمله راه های رسیدن به موقعیت علمی جهان اسلام در گذشته است.
پروفسور رشدی راشد، فیلسوف و ریاضیدان برجسته عرب درباره نقش اسلام در توسعه علم و فناوری جهان اسلام و عرصه بین‌المللی توضیح داد: وقتی علم در مشرق‌زمین در اوج شکوفایی خود بود، اسلام دین رایج مردمان این سرزمین بود و وقتی هم علم در جهان اسلام رو به افول نهاد، باز هم اسلام در صحنه حاضر بود. شکی نیست که ارزش‌های اسلامی از جمله ارزش‌های پژوهشی، فکری و عقلانی این دین مبین، کمک‌های شایانی به توسعه فرهنگ علمی در جهان اسلام کرده است.
وی ادامه داد: اما این ارزش‌ها تا زمانی کارساز بوده که جامعه به شکل منظم و شفاف از این ارزش‌ها حمایت می‌کرد و زمانی که جامعه انسجام خود را از دست داد، این ارزش‌ها نیز در جامعه اسلامی رو به افول نهاد.
وی با اشاره به منابع علمی جهان اسلام که اساس پیشرفت و توسعه علمی غرب را بنیان نهاد، افزود: دانشمندان غربی برخی از ابتکارات مسلمانان را اقتباس کردند و نامی هم از منبع نبردند و این موضوع را بعدها در تاریخ علم، به نام غربی‌ها سند زدند.
به گفته وی، اما به نظر من نیت سوئی از این ماجرا در میان نبوده است چون در گذشته استناد به نام مبتکر و ارجاع به وی خیلی ملاک نبوده است. بسیاری از دانشمندان بدون ذکر مرجع و مأخذ، اصول علمی و ابتکارات را از دانشمندان دیگر می‌گرفتند. این موضوع را باید با توجه به شرایط اجتماعی و ارتباطات حاکم در آن روزگار سنجید.
استاد تاریخ علم در دانشگاه دنی دریدو فرانسه در پاسخ به این که چگونه می‌توان نقش برجسته علمی مسلمانان در دوران گذشته را احیا کرد، ادامه داد: تاسیس مؤسسات علمی در جهان اسلام از اساسی‌ترین راه‌هاست.
راشد اظهار داشت: همچنین ایجاد کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های علمی، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌ها در سطح جهان اسلام، وحدت بخشی به نظام آموزشی جهان اسلام، تاسیس مؤسسات علمی متخصص برای تربیت کادر علمی مورد نیاز جهان اسلام از جمله این راه‌هاست. حتی نیاز است در جهان اسلام یک یا دو زبان به عنوان زبان‌های اصلی برای ارائه دستاورهای علمی انتخاب شود.
استاد فلسفه و تاریخ علوم ریاضی دانشگاه توکیو درباره اقدام دانش آموزی جایزه مصطفی(ص) برای رقابت دانش آموزان علاقه مند به فیلمسازی با عنوان مسابقه فیلم نور ابن هیثم گفت: ابن هیثم از بزرگان عرصه علمی به شمار می‌رود و هم‌طراز ارشمیدس، بطلمیوس، نیوتن و ماکس وبر است. این دانشمند انقلابی علمی ایجاد کرد و با این انقلاب معیارها و قوانین جدیدی به علم فیزیک وارد کرد و برای اولین بار در تاریخ این علم، فرضیات و قوانین فیزیکی را بر ادله تجربی و ریاضی بنا نهاد.
وی تاکید کرد: در علوم ریاضی هم باید گفت که خدمات این دانشمند مسلمان بسیار وسیعتر از دستاوردهایش در علوم دیگر است.
وی خاطرنشان کرد: جایگاه ابن هیثم در غرب نیز بسیار برجسته است شاخص این اهمیت این است که آثار او به زبان‌های غربی ترجمه شده و در آکادمی‌های معتبر غربی تدریس می‌شود. از این رو برگزاری مسابقه ای به نام وی برای ارج نهادن به جایگاه این دانشمند مسلمان در جایزه مصطفی(ص) اهمیت ویژه ای دارد و اقدام ارزشمندی است که باید آن را توسعه داد.
وی عنوان کرد: همچنین طرح دائره المعارف تاریخ علوم و معارف عرب که در نیویورک و لندن به چاپ رسید را مدیریت کرده است. راشد استاد فلسفه و تاریخ علوم ریاضی دانشگاه توکیو و استاد میهمان تعداد زیادی از دانشگاههای معتبر جهانی است.
وی بیان کرد: راشد نظریه‌های ابن هیثم را به شکلی تخصصی و ویژه مورد بررسی قرار داده و این دانشمند بزرگ جهان اسلام را بیش از پیش به جهانیان معرفی کرده است.
پروفسور رشدی راشد، فیلسوف، ریاضیدان برجسته عرب و استاد تاریخ علم در دانشگاه دنی دریدو فرانسه است که در سال ۱۹۳۶ در مصر چشم به جهان گشود. وی تا سال ۲۰۰۱ سمت ریاست مرکز تاریخ علوم و فلسفه عرب در پاریس را بر عهده داشت.
نظر شما