خبرگزاری مهر-گروه استانها: زندگی عشیره‌ای مردم استان ایلام درگذشته و در شرایط سخت باعث شده مردم این دیار هنرهای مختلفی را یاد بگیرند که برای زندگی آن‌ها بسیار کاربرد داشته است.
گلیم‌بافی، گلیم نقش برجسته، دوار بافی، چیت بافی، عبا بافی و...باعث شده سرپنجه زنان و مردان این دیار آکنده از هنرمندی و ذوق باشد. هرچند که هم‌اکنون صنایع‌دستی مثل گلیم نقش برجسته در استان به دلیل کیفیت بالا حتی به نقاط مختلف جهان صادر می‌شود اما تعدادی از صنایع‌دستی استان به‌مرورزمان در معرض فراموشی قرارگرفته است.
از گذشته‌های بسیار دور تاکنون بافت قالی کردی (قالیچه درشت‌بافت)، سیاه‌چادر، چیغ(چیت) بافی، جاجیم‌بافی، گلیم ساده، نمدمالی، احرامی بافی، گیوه‌بافی و عبا بافی در استان مرسوم بوده است.
صنایع‌دستی؛ سوغات ایلام
صنایع‌دستی به‌عنوان یک هنر اصیل از قدیم تاکنون در استان ایلام جایگاه والایی داشته و زندگی عشایر از گذشته تاکنون در استان باعث خلق آثاری از جنس دست شده است.
زندگی سنتی در استان ایلام باعث رشد و رونق صنایع‌دستی مرتبط با آن شده است و صنایع‌دستی بسیاری از قبیل جاجیم، فرش و گلیم نقش برجسته، گل و... در استان تولید می‌شود که می‌توان به‌واسطه هم‌جواری با کشور عراق در راستای معرفی و فروش این صنایع‌دستی تلاش بیشتری کرد.
در ايلام حدود ۳۰ رشته صنایع‌دستی فعال وجود دارد و این استان یکی از مناطق راهبردی در بخش تولید صنایع‌دستی به‌ویژه فرش و گلیم نقش برجسته باوجود ۱۵ هزار بافنده و سالانه هفت هزار مترمربع فرش محسوب می‌شود.
صنایع‌دستی استان ایلام از دیرباز جایگاه ویژه‌ای نزد مردم استان داشته و با توجه به کیفیت بالای تولیدات استان، این محصولات به چند کشور اروپایی نیز صادر می‌شود.
نام هنر: عبا بافی
قدمت: ۲۰۰ سال
شهر زادگاه هنر: مهران و دهلران
معرفی کوتاه هنر: عبا بافی یكی از صنایع‌دستی زیبای استان ایلام است، عبا بافی درگذشته کاربری‌های مختلفی داشته و اغلب به‌عنوان لباس خاص افرادی بوده که از منزلت و جایگاه اجتماعی خاصی برخوردار بودند.
بیشترین کاربری: پوشاک و لباس
هنرمندان به نام این عرصه: شنبه ذوالفقاری
هنرمندان بازمانده: شنبه ذوالفقاری
وضعیت فعلی این هنر در استان: در حال منسوخ شدن است
علل رکود و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی احیا: تغییر در سبک و نوع زندگی مردم
ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: تغییر کاربری و ارائه آموزش به علاقه‌مندان
تغییر در سبک و نوع زندگی مردم در طول سالیان، موجب تحول و تغییر در نوع محصولات مصرفی شده است، و همین موضوع یکی از دلایل مهم از میان رفتن هنر عبا بافی ایلام است. نبود کاربردهای تازه برای این هنر و سختی مراحل مختلف تولید از تمایل جوانان برای ورود به این عرصه کاسته است و همین موضوع و بازار فروش نامناسب عبا بافی ایلام، روزبه‌روز رونق این هنر را کاهش داده است.
عبا بافی در حقیقت دو بخش ریسنده و بافنده دارد که کار ریسندگی را خانم‌ها انجام می‌دهند و بافندگی را آقایان به عهده‌دارند و این سنت تاکنون حفظ‌شده است.
اولین مرحله عبا بافی پشم‌چینی است که از پشم بچه شتر به دست می‌آید، فصل پشم‌چینی فروردین‌ماه است و هر چه بچه شتر بزرگ‌تر باشد پشم آن ضخیم‌تر و نامرغوب‌تر است و از هر بچه شتر یک کیلو پشم بیشتر به دست نمی‌آید ولی اگر خشک‌سالی نباشد و تغذیه خوبی داشته باشد دو کیلو پشم می‌تواند تولید کند.
مرحله بعد تمیز کردن و پاک‌سازی پشم و جدا کردن مو از پشم است و سپس مرحله ریسندگی آغاز می‌شود که توسط بانوان انجام می‌گیرد و سه ماه دوره ریسندگی طول می‌کشد.
هر ریسنده روزانه چهار ساعت مشغول ریسندگی است که البته مهارت ریسنده نیز اهمیت زیادی دارد. ویژگی پشم شتر نیز خودرنگی و طبیعی بودن رنگ آن است و در آفتاب هم‌رنگش را نه‌تنها از دست نمی‌دهد که بهتر هم می‌شود.
با تمام شدن ریسندگی نخ‌ها جمع‌آوری‌شده و پیش استادکار می‌آورند و استادکار یا بافنده ۱۰ دوک و ۶۰ دور نخ‌ها را دور میله به فاصله هشت متری دوانده و ضایعات آن را از بین برده و نخ‌ها را حلقه‌حلقه کرده تا گره نخورد.
اندازه و رنگ هر عبا بستگی به سفارش‌دهنده عبا دارد و وزن هر عبای معمولی ۹۰۰ تا ۹۵۰ گرم است. ازآنجاکه شتر سفید و سیاه کمیاب‌تر است قیمت عباهای سفید و سیاه گران‌تر است.
اين رشته صنایع‌دستی ارتباط نزديكی با پوشش محلی مردم منطقه مرزی مهران و دهلران دارد و درگذشته افرادی كه ازنظر موقعيت اجتماعی در سطح برتری قرار داشتند از اين پوشش استفاده می‌کردند.
تنها بازمانده عبا بافی در ایلام با ۹۵ سال سن
شنبه ذوالفقاری تنها بازمانده هنر عبا بافی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: هم‌اکنون بیش از ۸۰ سال است در زمینه هنر عبا بافی در استان ایلام و در شهر مهران مشغول به فعالیت هستم ولی این هنر به‌طورکلی فراموش و منسوخ‌شده و در بین مردم نیز دیگر کم‌کاربرد دارد.
وی بیان داشت: مشغول به عبا بافی هستم ولی زیاد کار نیست و البته با زحمات بسیار زیادی مواد اولیه عبابافی را تهیه می‌کنم، البته به دلیل وجود مشترکات فرهنگی بین عراق و ایلام هنوز عده‌ای از عبا استفاده می‌کنند.
وی گفت: سال گذشته چند نفر برای آموزش این هنر در شهرستان دهلران هم پیش من آمده‌اند ولی آن‌ها نیز هم‌اکنون هنر عبا بافی را رها کرده‌اند.
ذوالفقاری افزود: هنر عبا بافی را در سن ۱۵ سالگی از پدرم در عراق فراگرفتم ولی هم‌اکنون کسی دنبال مهارت‌آموزی برای این هنر نیست.
عبا بافی در استان ایلام نیمه فعال است
نورالله محسنی از کارشناسان معاونت صنایع‌دستی استان ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: عبا بافی یکی از رشته‌های نیمه فعال استان ایلام است که فقط چند نفر در سطح استان در این رشته مشغول به فعالیت هستند.
وی بیان داشت: به دلیل کاربردی نبودن عبا بافی، متأسفانه این رشته مورد استقبال برای آموزش و رقابت در بازار صنایع‌دستی استان قرار نمی‌گیرد.
محسنی با اشاره به اینکه در حال حاضر چند کارگاه عبا بافی در سطح استان ایلام فعال‌شده است، گفت: این کارگاه‌ها با استقبال کمی مواجه شده‌اند و بنابراین این رشته صنایع‌دستی وضعیت چندان خوبی در استان ندارد.
وی افزود: در حال حاضر اطلس صنایع دستی استان ایلام در حال تهیه است که قطعا عبا بافی به عنوان یکی از رشته های صنایع دستی در شهرستانهای مهران و دهلران مورد توجه در بحث های های آموزش برای جلوگیری از منسوخ شدن قرار می گیرد.
گلیم نقش برجسته مهم‌ترین محصول صنایع‌دستی استان ایلام است
عبدالمالک شنبه زاده مدیرکل میراث فرهنگی استان ایلام نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: قدمت صنایع‌دستی این استان مربوط به هفت هزار سال پیش است و نخستین صنایع‌دستی این استان یک زیرانداز حصیری ساده متعلق به هزاره پنجم قبل از میلاد بوده که در تپه علی کش شهرستان دهلران پیداشده است.
وی ادامه داد: اکنون ۳۳ رشته مختلف صنایع‌دستی در این استان فعال است و یک هزار نفر صنعتگر نیز به‌صورت سازمان‌یافته درزمینهٔ صنایع‌دستی در بخش خانگی و کارگاهی فعالیت می‌کنند.
شنبه زاده با اشاره به اقدامات انجام‌شده در حوزه توسعه و گسترش و حفظ و ارتقای صنایع‌دستی استان ایلام، ادامه داد: انجام فعالیت‌هایی چون تدوین استانداردهای آموزشی، تهیه بسته‌های فرهنگی، میزان صادرات، برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی، برپایی بازارچه موقت و دائمی در استان، موجب دستیابی صنایع‌دستی استان ایلام به مقام برتر کشوری شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایلام گفت: گلیم نقش برجسته مهم‌ترین و اصیل‌ترین صنایع‌دستی استان است.
صنایع‌دستی استان ایلام، به‌عنوان میراث کهن این خطه ازجمله پتانسیل‌های مهمی است که می‌تواند سهم موثری در اشتغال‌زایی و توسعه استان داشته باشد، این خطه از کشورمان از دیرباز تاکنون مهد صنایع‌دستی خصوصاً دست‌یافته‌های سنتی بوده است.
زندگی عشیره‌ای و سنتی و پرورش دام برای تأمین معیشت مردم استان ایلام از دیرباز تاكنون موجب استفاده از پشم و صنایع‌دستی مرتبط با آن خصوصاً قالی و گلیم ساده در این منطقه شده است.
نظر شما