خبرگزاری مهر - گروه استانها: هنرهای دستی و سنتی فروانی در سالهای گذشته در مازندران ازدست‌رفته و برخی از هنرها نیز متکی به وجود تنها بازماندگانش است، گلیمچه متکازین ازجمله هنرهای سنتی مازندران است که قدمتی شش‌هزارساله دارد و روستای متکازین بهشهر مهد این هنر سنتی است.
گلیمچهٔ متکازین یکی از اصیل‌ترین بافته‌های مازندران است. طول گلیمچه روستای متکازین از ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر و عرض آن از ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر متغیر است و بافندگان برای داشتن گلیمچه ای با عرض بیشتر قطعات آن را از طول (پهلو) به هم می‌دوزند.
بهشهر مهد متکازین
نام هنر: گلیمچه متکازین
قدمت: شش هزار سال قبل
شهر زادگاه هنر: روستای متکازین بهشهر
معرفی کوتاه هنر: گلیمچه متکازین از دست بافته‌های سنتی است که تاروپود آن از پشم و کرک است رنگ زمینه تک‌رنگ بوده که در حین بافت با روش پود گذاری مضاعف نقش اندازی می‌شود.
بیشترین کاربری: از گلیمچه به‌عنوان زیرانداز، رختخواب‌پیچ، رویهٔ کرسی، پادری و خورجین استفاده می‌کنند.
هنرمندان به نام این عرصه: زنان روستای متکازین
هنرمندان بازمانده: انسیه و فاطمه خلیلی
وضعیت فعلی این هنر در استان: هنوز زنده است
علل رکود و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی احیا: نداشتن کاربرد در زندگی امروزی
ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: لزوم حمایت‌های تسهیلاتی و تأمین تجهیزات مناسب
این گلیمچه توسط دستگاه‌های سنتی بافندگی که در گویش محلی به آن «چاله» می‌گویند بافته می‌شود. ساختمان چاله با اندک تفاوتی تقریباً با تمامی دستگاه‌های بافت دستی مشابه است. سراغ گلیمچه متکازین را باید از دو بانوی بازمانده این هنر دستی دریکی از روستاهای بهشهر گرفت که هنوز با عشق و علاقه، تار بر پود می‌نهند و این قالیچه سلیمانی را سرپا نگه‌داشته‌اند.
فاطمه خلیلی که سالهای سال درزمینهٔ این هنر فعالیت کرده، می‌گوید: تمامی دستگاه‌های بافندگی سنتی متکازین چوبی و شامل ورد، نورد، شانه یا دفتین، سلام‌علیکی، لنگ پاش یا پدال، ماسوره، متی، سارمخ، کارکش، کارگندله، چل، چلیچه، پشم و غیره است.
وی می‌گوید: نقشهای گلیمچهٔ متکازین کاملاً سنتی و بیشتر برگرفته از طبیعت پیرامون بافنده است و در بافت این گلیمچه نقشه کاربردی نداریم و معمولاً بافنده این کار را به‌صورت ذهنی انجام می‌دهد.
وی به نقشهای گلمیچه اشاره و اضافه می‌کند: لاله، چنگلی، چپ پیچ، خرچنگ، خشتی، دارداری، آفتاب تیر، سر، نازگل، طیاره گل، منقلی، قیچ گره، جناغی، چلیجه پر و هیلی ازجمله نقش‌هاست.
این بانوی هنرمند به کاربرد گلیمچه اشاره می‌کند و می‌گوید: روستاییان بیشتر از گلیمچه به‌عنوان زیرانداز، رختخواب‌پیچ، رویهٔ کرسی، پادری و خورجین استفاده می‌کنند.
در حال حاضر به دلیل محدود بودن رنگ، متأسفانه در خانه‌های امروزی گلیمچه ها جایگاهی ندارند، در صورتی که می‌توان با تغییر در رنگ و حتی الیاف مورداستفاده، علاوه بر صادرات از این دستباف به‌عنوان روتختی، رویهٔ مبل، کوسن، رومیزی و کیف هم استفاده کرد
در حال حاضر به دلیل محدود بودن رنگ، متأسفانه در خانه‌های امروزی گلیمچه ها جایگاهی ندارند، در صورتی که می‌توان با تغییر در رنگ و حتی الیاف مورداستفاده، علاوه بر صادرات از این دستباف به‌عنوان روتختی، رویهٔ مبل، کوسن، رومیزی و کیف هم استفاده کرد.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره گلیمچه متکازین می‌گوید: گلیمچه متکازین از دست بافته‌های سنتی است که تاروپود آن از پشم و کرک و رنگ زمینه تک‌رنگ است که در حین بافت با روش پود گذاری مضاعف نقش اندازی می‌شود.
دلاور بزرگ نیا افزود: این نساجی سنتی با دستگاه کرچال در عرض‌های ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر بافته می‌شود و دارای کاربردهایی چون روتختی، زیرانداز، سجاده، کناره و در حال حاضر برای تزیین و دکور از این هنر در منازل استفاده می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه این محصول در سال ۱۳۸۹ و ۱۳۹۲ موفق به دریافت مهر اصالت بین‌المللی یونسکو شد، افزود: این هنر با قدمت و دیرینگی در هزارجریب بهشهر در حال انجام است.
وی بابیان اینکه، آثار هنرمندان بنام انسیه خلیلی و فاطمه خلیلی در سال ۸۹ و ۹۱ در جدول مربوط به نشان مرغوبیت ملی و بین‌المللی مهر اصالت قرارگرفته‌اند یادآور شد: وضعیت فعلی گلیمچه متکازین زنده است و هنوز از بین نرفته است.
بزرگ نیا درباره دلیل رکود گلیمچه متکانی می‌گوید: مهم‌ترین چالش مدرنیته شدن زندگی اجتماعی است و برای احیاء آن باید روند عرضه محصول، حمایت‌های تجهیزاتی، فنی و مواد اولیه از هنرمندان صورت گیرد.
هنرنمایی نقش مایه ها در سکوت
فرش کلاردشت هم از دیگر بافته‌های سنتی مازندران است که رونق گذشته را ندارد، دیگر از دارهای قالی که زینت‌بخش هر خانه کوچک و باصفای روستایی بود، خبری نیست و زخمهای دستان هنرمندان قالیباف نیز سالهاست که با تاروپود فرش گره‌خورده است.
وقتی به سراغشان می‌روی، می‌گویند که قالیبافی دیگر صرف ندارد و دارهایمان را جمع کرده‌ایم، اما اینجا هنوز نقش‌مایه‌ها در سکوت و فراموشی هنرنمایی می‌کنند.
نام هنر: فرش کلاردشت
قدمت: قدمت ۳۰۰ ساله
شهر زادگاه هنر: کلاردشت
معرفی کوتاه هنر: فرش کلاردشت با قدمتی ۳۰۰ ساله یک هنر سنتی به شمار می‌آید که با مهاجرت اقوام کرد کرمانشاه و لرها به این منطقه رواج یافت، مردم محلی ساکن در کلاردشت به‌اتفاق این مهاجران، با تلفیق مواد اولیه حاصل از تولیدات دامی و کشاورزی، باذوق و مهارت هنری، محصولات بی‌نظیری مانند فرش را عرضه کردند.
بیشترین کاربری: برای مفروش کردن مسکن
هنرمندان به نام این عرصه: زنان کلاردشت
هنرمندان بازمانده: زنان محلی
وضعیت فعلی این هنر در استان: درحال فراموشی
علل رکود و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی احیا: به دلایلی ازجمله غیرتجاری بودن این فرش و سهل‌الوصول نبودن دسترسی به مناطق بافت آن، ورود عمدی و غیرعمدی و یا ایجاد ابداعات نسنجیده در طرح و نقش آن (همچون استفاده از نقوش ترکمنی)، این فرش به‌شدت تضعیف و در پاره‌ای موارد حتی با شکست کامل روبه‌رو شده است.
ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: ارائه آموزش به علاقه‌مندان و تأمین امکانات
بررسی تغییرات طرح و نقش رنگ‌بندی قالی کلاردشت مشخص کرد که بسیاری از نقشه‌های آن به‌مرور زمان فراموش شده و دیگر بافته نمی‌شود.
به نظر می‌رسد مهم‌ترین عوامل در احیای فرش کلاردشت بازنگری در رنگ‌بندی موجود و استفاده از رنگ‌های قدیمی و اصیل فراموش‌شده به‌جای رنگ‌های تکراری و محدود حال حاضر، بازگشت به بافت طرح‌ها و نقش‌مایه‌های اصیل فراموش‌شده و درنهایت معرفی اصالت‌ها و مفاهیم به‌کاررفته در این قالی‌ها برای نسل جوان و خریداران آن باشد.
غیرتجاری بودن این فرش و سهل‌الوصول نبودن دسترسی به مناطق بافت آن، ورود عمدی و غیرعمدی و یا ایجاد ابداعات نسنجیده در طرح و نقش آن (همچون استفاده از نقوش ترکمنی)، این فرش به‌شدت تضعیف و در پاره‌ای موارد حتی با شکست کامل روبه‌رو شده استمسئول امور فرش دستباف سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران می‌گوید: فرش کلاردشت به‌عنوان یک برند و طرح منحصربه‌فرد در کشور ویژه استان مازندران با مشکل بازاریابی مواجه بوده و آن‌گونه که شایسته این محصول است به‌خوبی به کشور و دنیا معرفی نشده است.
غلامرضا آقا گل زاده در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: امید است با چاره‌اندیشی از سوی مسئولان و مقامات عالی منطقه، با تمرکز و توجه بر روی این محصول و دستاوردهای تاریخی این منطقه، برگزاری جشنوارهٔ فرش کلاردشت به‌صورت مستمر و سالانه، تأسیس بازار اختصاصی در شهرستان کلاردشت نسبت به معرفی این محصول و عرضه آن در سطح بین‌المللی زمینه رونق اقتصادی و کسب‌وکار در منطقه فراهم آید.
استان مازندران دارای حدود ۴۵ هزار نفر بافنده دارای کارت شناسایی بافندگی فرش است که از این تعداد حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر در قالب کارگاه‌های متمرکز یا غیرمتمرکز و مجتمع‌های قالیبافی فعالیت داشته و مابقی در قالب فعالیت‌های خانگی به تولید فرش دستبافت اشتغال دارند.
در حال حاضر مهم‌ترین چالش و مشکل صنعت فرش، بحث فروش نرفتن فرش در استانها است که این امر به دلیل کاهش صادرات فرش بوده است و متولیان امر برای بازیابی دوباره صنعت فرش باید برنامه‌ریزی جامع داشته باشند.
نظر شما