خبرگزاری مهر ، گروه استانها، سعید رضایی - جواد متین: استان بوشهر دارای بیشترین مرز دریایی در کشور بوده که برخورداری از بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز دریایی یکی از فرصت‌های این استان برای دریانوردی است.
همجواری با خلیج فارس که از مهمترین آبراه‌های جهان محسوب می‌شود، این فرصت را برای مردم استان بوشهر ایجاد کرده که از دیرباز در اندیشه دریانوردی باشند و در این راه نیز گام برداشته‌اند.
دریانوردی برای سیر و سفر، تجارت و بازرگانی و همچنین صید و صیادی برای مردم حائز اهمیت بوده و این موضوع سبب شده است تا مردم برای انجام این امورات اقدام به ساخت شناورهایی در ابعاد و اندازه‌های مختلف کنند.
گلافی قدیمی‌ترین صنعت استان بوشهر
نام هنر: گلافی (لنج سازی)
قدمت: دوره افشاریه
شهر زادگاه هنر: بوشهر، بندر ریگ، بندر گناوه، جزیره شیف و برخی دیگر از بنادر جنوب ایران.
معرفی کوتاه هنر: لنج‌سازی و قایق‌سازی از قدیمی‌ترین و مهمترین صنایع دستی جنوب ایران است. این صنعت در سال‌های اخیر به واسطهٔ افزایش مبادلات دریایی و صید ماهی از رونق زیادی برخوردار شده است. مصالح اولیهٔ مورد نیاز چوب‌های جنگلی مقاوم در مقابل رطوبت برای اسکلت و تخته‌های مرغوب هندی به نام سای برای بدنه آن است.
بیشترین کاربری: از لنج بیشتر برای صیادی و حمل و نقل کالا به منظور واردات و صادرات و همچنین سیر و سفر استفاده می‌شود.
هنرمندان به نام این عرصه: گلافان (سازندگان لنج و قایق)
هنرمندان بازمانده: افرادی در چند شهرستان استان بوشهر به این کار مشغولند.
وضعیت فعلی این هنر در استان: در آستانه فراموشی
علل رکود و مهمترین چالش‌های پیش روی احیا: جایگزینی لنج و قایق های صیادی ساخته شده از مواد فایبرگلاس و فلز به جای شناور های چوبی
ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: تغییر کاربری و ارائه آموزش به علاقه‌مندان
بوشهر مرکز تجاری دریایی ایران در دوره افشاریان
گلافی یا دانش دریانوردی ایرانیان که در سال ۱۳۸۸ به ثبت ملی رسیده، قدیمی‌ترین و مهمترین صنایع دستی بوشهر به شمار می‌رود که به دوره افشاریان باز می‌گردد.
بندر بوشهر در دوره افشاریان به عنوان مرکز تجاری دریایی ایران از چندان شکوهی برخوردار بود که این صنعت با رونق هرچه بیشتر در بوشهر فعال و زنده بود.
مصالح اولیه گلافی یا لنج و قایق‌سازی، چوب‌های مقاوم و در مقابل رطوبت با چربی خاصی است که بیشتر در بخش اسکلت و تخته‌های مرغوب هندی به نام (سای) برای بدنه شناور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تهدید گلافی در سایه ممنوعیت ساخت لنج چوبی
از دهه ۱۹۵۰ میلادی موتور بنزینی یا دیزل برای پیشراندن لنج‌ها به‌کار رفت و امروز بیشتر لنج‌ها موتور دارند. لنج در فارسی از واژهٔ انگلیسی Launch گرفته شده، که خود آن نیز از واژهٔ اسپانیایی Lancha آمده‌است. در سواحل شرقی آفریقا آن را «دهو» می‌خوانند.
در جنوب به کسانی که در کار ساخت لنج هستند جلاف یا گلاف گفته می‌شود. به اتاق ناخدا قماره و به انبار پائینی خن گفته می‌شود. در ایران لنج‌ها در کرانه‌های خلیج فارس بسیار یافت می‌شوند و لنج‌سازی یکی از صنایع بومی مردمان خلیج فارس است.
لِنج گونه‌ای از کشتی کوچک یا قایق بزرگ باری و مسافری است که در خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند دیده می‌شود. لنج‌ها بر پایه قایق‌های بادبانی رایج در خلیج فارس ساخته می‌شود با این تفاوت که به جای بادبان با موتور حرکت می‌کنند. عرشه باز یا نیمه‌باز دارد.
در سال‌های اخیر توسط سازمان بنادر و دریانوردی و سازمان محیط زیست تولید شناورهای چوبی ممنوع شده و شناورهای با جنس فایبر کلاس جایگزین شناورهای چوبی شده است که همین امر سبب از رونق افتادن صنعت گلافی شده است.
گلافان؛ نیروهای شاغل در این بخش در حال حاضر سازندگان لنج و قایق قدیمی هستند که بیشتر در زمینه تعمیر و اسکراپ و یا فتیله کوبی شناورهای چوبی موجود مشغول هستند.
ثبت هنر گلافی در یونسکو
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: پیشنهاد ثبت هنر گلافی در سازمان یونسکو به عنوان دانش دریانوردی ایرانیان امسال از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور ارائه شده است.
امین بینش پژوه اظهار داشت: دانش دریانوردی ایرانیان در چهار استان جنوبی بوشهر، خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان پس از ثبت ملی در سال ۸۸ امسال از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به یونسکو برای ثبت جهانی پیشنهاد داده شده که امیدواریم این میراث ناملموس ایران در لیست جهانی میراث ناملموس کشورمان قراربگیرد.
وی از ۲ پیشنهاد بوشهر به سازمان یونسکو که هر دو ثبت ملی شده‌اند، خبر داد و بیان کرد: ثبت کوه نمک واقع در جاشک و دانش دریانوردی ایرانیان(گلافی) دو پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر برای ثبت جهانی این دو اثر در یونسکو است.
تداوم صنعت تعمیر و فتیله‌کوبی در گلافی
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر افزود: لنج های چوبی به عنوان ناوگان سنتی که بیشتر برای باربری و حمل و نقل کالا مورد استفاده قرار می‌گیرند در استان بوشهر فعالیت دارند.
وی گفت: لنج‌های چوبی بیشتر در بندر گناوه و بندر عامری مستقر هستند که هنر- صنعت گلافی در این دو منطقه برای تعمیر و فتیله کوبی (آب‌بندی) فعال است.
بینش‌پژوه، گلافی را یک پروژه عظیم مردم شناسی عنوان و اضافه کرد: بررسی جنبه‌های مختلف این هنر به عنوان یک سرمایه ناملموس فرهنگی و میراث اجتماعی نتایج شگفت‌آوری در زمینه‌های مختلف در اختیار پژوهشگران خواهد گذاشت.
وی ادامه داد: بررسی موسیقی کار در حین ساخت و تولید شناورهای چوبی با ضرب‌آهنگ و ریتم خاص و منحصربه‌فرد، تولید شناورهایی بدون نقشه‌های مدرن به سبک امروزی و تکنولوژی منحصر به فردی که ظاهرا سینه به سینه از نسل به نسل منتقل شده تا به امروز در اختیار گلافان قرار دارد از ویژگی‌های گلافی استان بوشهر است.
فراموشی صنایع و هنرهای قدیمی
بسیاری از صنایع و هنرهای قدیمی ایران زمین با توسعه روز افزون صنعت در حال فراموشی هستند؛ هنرهایی که به عنوان بخشی از تاریخچه هر دیار محسوب می‌شوند.
هر چند که برنامه‌های دریانوردی و صیادی و استفاده از شناورها هر روز گسترده‌تر می‌شود و کاربری‌های جدیدتری همچون گردشگری به دیگر کاربردهای شناورها اضافه می‌شود، ولی گلافی روز به روز بیشتر به فراموشی سپرده می‌شود.
شناورهای جدید با جنس فلز و یا فایبرگلاس ساخته می‌شوند و ساخت شناورهای چوبی بیشتر به حاشیه می‌رود و فعالان این صنعت تنها در بخش تعمیرات مشغول هستند.
نظر شما