خبرگزاری مهر ، گروه استانها - جواد متین: استان بوشهر دارای سابقه‌ای طولانی درزمینهٔ صنایع‌دستی است که تولید و عرضه برخی از این صنایع همچنان تداوم دارد و برخی نیز از یادها رفته‌اند.
بسیاری از این صنایع‌دستی ریشه در فرهنگ مردم استان بوشهر دارند و بر اساس خصوصیات اقلیمی و فرهنگی این دیار به وجود آمده‌اند.
صنایع‌دستی از گذشته داراى نقش تعیین‌کننده و مهمى در امرارمعاش روستائیان منطقه داشته است و بسیاری از ساکنان نواحى روستایى در این زمینه اشتغال داشته‌اند.
مردم این دیار به علت محدود بودن بخش کشاورزى و بیکارى‌‌هاى فصلى ناشى از آن، کوشیده‌‌اند تا از امکانات موجود و مواد اولیه‌‌ای که طبیعت در اختیار آنان قرار داده است به‌عنوان وسیله‌‌اى براى کسب درآمد بیشتر و امرارمعاش استفاده کنند.
ازجمله صنایع‌دستی استان بوشهر می‌توان به قالى‌بافی، گبه‌بافی، عبا بافی، گلافی، گلیم‌بافی، حصیر‌بافی، سفال‌گری و ساخت مصنوعات رودوزى اشاره کرد.
توسعه صنایع و تغییر شیوه‌های زندگی از روستایی به شهری و ... باعث شده است تا صنعت‌گران کم‌کم از تولیدات صنایع‌دستی فاصله گرفته و به دیگر مشاغل روی‌آورند و بسیاری از صنایع‌دستی در حال فراموشی هستند.
عبا بافی هنر منحصر به فرد بوشهر
نام هنر: عبابافی
قدمت: بیش از ۳۵۰ سال
شهر زادگاه هنر: روستاهای تنگ ارم، بنار آزادگان، زیارت، سعدآباد، بردخون، کردوان سفلی و علیا و حومه شهر اهرم
معرفی کوتاه هنر: عبابافی یکی از صنایع دستی و سنتی وابسته به پشم شتر یا گوسفند است که با سابقه بیش از ۵۰۰ سال در بعضی نواحی ایران از جمله استان بوشهر، شهرستان نایین اصفهان، بهبهان، مشهد مرسوم بوده یا هست.
هنرمندان به نام این عرصه: عبدالمجد زارعی، زائری
هنرمندان بازمانده: ۴ نفر
وضعیت فعلی این هنر در استان: تولید عبا در استان منحصر به ۴ کارگاه است.
علل رکود و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی احیا: استقبال نکردن نسل جوان به اشتغال در این هنر - صنعت، نبود پشم شتر مرغوب برای تولید نخ به میزان کافی، نداشتن تخصص در بازاریابی برای فروش محصول در بازارهای خارجی، تولید انحصاری محصول توسط چهار تولید کننده در استان
ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: تهیه نخ به واسطه واردات از کشورهای تولید کننده نخ مرغوب از پشم شتر، حذف واسطه از میان تولید کننده و مصرف کننده در قالب کارگزار صادرات
عبای بوشهر از مرغوب‌ترین عباها
عبای بوشهر از مرغوب‌ترین و منحصربه‌فردترین عباهایی است که همواره موردتوجه شیوخ کشورهای حوزه خلیج‌فارس قرار دارد. علت اصلی استقبال از عبای بوشهر ظرافت و مرغوبیت این در تهیه نخ و نوع بافت این نوع عباست. قدمت هنر-صنعت بافت عبا در بوشهر به بیش از ۳۵۰ سال می‌رسد.
این شغل که در آستانه از میان رفتن است در این منطقه سینه‌به‌سینه از پدران به فرزندان منتقل‌شده است. برای تهیه یک قواره عبای مرغوب حدود سه ماه زمان لازم است. این فرآیند شامل ریسیدن پشم و تبدیل به نخ و در آخر بافت می‌شود که همه این عملیات فقط با دست صورت می‌گیرد.
پشم شتر یک‌ساله که مرغوب‌ترین و مناسب‌ترین نوع پشم است در بهار چیده شده و توسط زنان با دوک‌های نخ‌ریسی ریسیده می‌شود. از هر شتر فقط حدود ۵۰۰ گرم پشم به رنگ‌های مشکی، حنایی و یا کرم به دست می‌آید.
شیوه تولید عبا
شیوه تولید عبا به‌این‌ترتیب است که مقدار دو تا سه کیلوگرم پشم که معمولاً از ۲ شتر یک‌ساله به دست می‌آید تهیه می‌شود و سپس مو و کرک‌های زبر و خشن آن جدا می‌شود و پشم لطیف باقیمانده جداشده و قسمت‌های نامرغوب و بدرنگ آن جدا می‌شود.
مشکل‌ترین مرحله ریسندگی آن است که به‌وسیله زنان روستایی و بر روی دوک‌های دستی و به‌صورت بسیار نازک و صاف ریسیده می‌شود؛ این عمل نیز معمولاً ۲ تا ۳ ماه به‌طور می‌انجامد. پشم آماده به استادکار عباباف برای بافت عبا سپرده می‌شود.
بافت عبا بر روی دستگاه چوبی بسیار سنتی و قدیمی صورت می‌گیرد که شامل ۲ تکه چوب افقی و عمودی و تعدادی چرخ و شانه چوبی است که قسمت انتهای آن در گودالی قرار می‌گیرد تا بافنده ضمن نشستن با دست‌وپاهای خود اقدام به بافت کند.
ظرافت عبای بوشهر با استفاده از پشم خالص شتر
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به استفاده از پشم خالص شتر در بافت عبای استان بوشهر گفت: فقط این نوع پشم است که وقتی شسته می‌شود، لطیف می‌ماند درحالی‌که در استان‌های دیگر مثل اصفهان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان از الیاف مصنوعی هم استفاده می‌شود که موجب می‌شود عبای بافت آن‌ها مرغوبیت و ظرافت عبای کردوانی را نداشته باشد.
امین بینش‌پژوه با اشاره به قیمت بیشتر عبای با رنگ روشن نسبت به عبا با رنگ تیره بیان کرد: شتری که رنگ پشمش کِرِم باشد کم است به همین خاطر عبایی که با این پشم بافته شود، از بقیه گران‌تر است.
وی افزود: پس از چیدن پشم شتر دستگاه‌های ریسندگی با همان شکل قدیمی و سنتی‌شان پشم‌ها را به نخ تبدیل می‌کنند، نخی که مانند نخ قرقره ظریف است و گاه ۲ تا سه ماه طول می‌کشد تا ریسنده‌ها که اغلب بانوان هستند، نخ موردنیاز یک قواره عبای هفت متری را تولید کنند.
معاون اداره کل میراث فرهنگی بوشهر عبای بوشهر را در کشور منحصربه‌فرد دانست و از استقبال خوب شیوخ کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از این محصول به دلیل خودرنگ بودن و بافت مرغوب عبای بوشهر خبر داد.
کمبود مواد اولیه و ریسنده
بیشتر شاغلان این صنعت کمبود مواد اولیه و ریسنده را از مشکلات عمده تولید عبا بیان می‌کنند. آنان می‌گویند: ریسیدن دستی نخ وقت زیادی می‌برد و دستمزدی که ریسنده و بافنده می‌گیرد، نسبت به این‌همه زحمت کم است.
کم بودن تعداد شترها نیز از دیگر مشکلات بافندگان و ریسندگان است. البته از بعضی استان‌های دیگر که شتر پرورش می‌دهند پشم واردشده است اما عبا فان می‌گویند پشم‌های واردشده به دلیل ضخامت، مرغوب نیست و از آن استفاده نمی‌کنند.
فعالیت چهار کارگاه عبا بافی در استان بوشهر
معاون هنرهای سنتی و صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر گفت: هم‌اکنون چهار کارگاه عبا بافی در استان بوشهر فعال است که همه در همان روستای کردوان فعالیت می‌کنند و چهار بافنده و ۵۰ ریسنده کار تهیه عبا را انجام می‌دهند که البته ریسندگی نخ علاوه بر کردوان در روستاهای دیگر ازجمله زیارت و بردخون هم انجام می‌شود.
امین بینش پژوه اضافه کرد: تخمین زده می‌شود، هم‌اکنون سالانه بیش از ۳۰۰ قواره عبا در استان تولید می‌شود که بخشی از آن به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس صادر می‌شود و مابقی به بازار قم واردشده یا در داخل مصرف و یا برای صادرات به کشور عراق منتقل می‌شود.
وی ادامه داد: قیمت هر عبا از سال گذشته که حدود ۷۰۰ هزار تومان بوده به یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تا دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده است که البته عباهای سفید و مشکی از بقیه گران‌تر هستند.
پایبندی به شیوه‌های سنتی تولید و ریسندگی
معاون هنرهای سنتی و صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان بوشهر بیان کرد: هرچند فعالان این صنعت کمبود پشم و نخ، نبود دستگاه‌های ریسندگی و مشکلات ریسندگی را از مشکلات تهیه‌کنندگان عبا می‌دانند اما باید گفت که برای رونق بیشتر عبا بافی می‌توان از پشم و نخ تولیدی استان‌های دیگر استفاده کرد و از دستگاه‌های نخ‌ریسی که در دنیا مورداستفاده قرار می‌گیرد، بهره گرفت.
وی ادامه داد: اما عبابافان بوشهر معتقدند تنها پشم و نخ تولیدی استان برای بافت این نوع عبا مناسب و مرغوب است و تنها به شیوه‌های سنتی تولید و ریسندگی پایبند هستند و شیوه تولید و قیمت‌گذاری را در انحصار خوددارند.
بینش‌پژوه در مورد بیمه و تسهیلات نیز گفت: عبا بافانی که کارت صنعت‌گری مورد تأیید صنایع‌دستی و گواهی مهارت از فنی و حرفه‌ای دارند، می‌توانند بیمه شوند که در این صورت ۲۰ درصد از حق بیمه را دولت و هفت درصد را خود صنعتگر پرداخت می‌کند. صنعتگر با استفاده از این بیمه می‌تواند از حق درمان و بازنشستگی برخوردار شود و در مورد تسهیلات هم محدودیتی نداریم.
وی افزود: عبا بافی کردوان استان بوشهر در فهرست آثار ملی ثبت‌شده که این خود نشانگر لزوم حفظ و گسترش این هنر صنعت قدیمی و باارزش استان است
نظر شما