خبرگزاری مهر، گروه بین الملل-رامین حسین آبادیان: منطقه خاورمیانه آبستن حواث و رویدادهای مختلف است. از یک سو عربستان سعودی با اصرار بر عدم نزدیکی به ایران و رد هرگونه مذاکرات با تهران برای بهبود روابط همچنان به سیاست های تنش آفرین خود ادامه می‌دهد و از سوی دیگر ائتلاف موسوم به معارضان سوری نیز در اندیشه به شکست کشاندن مذاکرات صلح سوریه در ژنو به سر می برد و برای تحقق این خواسته خود چند روز پیش از موعد برگزاری این مذاکرات، پیش‌شرط‌هایی را برای آن مطرح ساخته است.
این در حالی است که ترکیه نیز تلاش می کند تا با احداث یک پایگاه نظامی در قطر، نفوذ خود در منطقه را گسترش داده به اهداف خود جامه عمل بپوشاند. در همین ارتباط خبرنگار خبرگزاری مهر گفتگویی را با دکتر «عبدالرضا فرجی راد» استاد ژئوپلیتیک و کارشناس مسائل خاورمیانه و بین الملل و از اساتید دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه انجام داده است که مشروح آن از نظر می‌گذرد؛
*همانگونه که مستحضر هستید ترکیه قصد دارد یک پایگاه نظامی در قطر احداث کند. به نظر شما دلایلی که آنکارا را برآن داشته تا به شکل مستقیم وارد ساز و کارهای امنیتی منطقه خلیج فارس شود، چیست؟
باید به این نکته توجه داشت که دولت ترکیه در حال حاضر با انتقادات جدی از سوی اروپایی‌ها و همچنین آمریکا مواجه است. دلیل عمده این انتقادات نیز به مسأله «آزادی بیان» و «حقوق بشر» باز می گردد. از طرف دیگر مقامات آنکارا به خوبی می دانند که عضویت آنها در اتحادیه اروپا در آینده نزدیک محقق نخواهد شد.
تمامی این تحولات به اضافه توافق هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ موجب شده است تا ترکیه به فکر توسعه نفوذ خود در منطقه باشد. مقامات آنکارا تلاش می کنند با احداث پایگاه نظامی در قطر، برای تحقق اهداف خود نفوذشان در منطقه را گسترش دهند. البته ترکیه عضو ناتو است و به نظر نمی رسد که ناتو از اقدام آنکارا در احداث پایگاه نظامی در قطر ابراز نارضایتی کرده و یا اقداماتی را در راستای جلوگیری از آن انجام دهد، زیرا مقامات ناتو بدشان نمی آید یک عضو ازآنان در منطقه نفوذ خود را گسترش دهد. اگر از زاویه‌ای دیگر به این مسأله بنگریم، باید گفت که کشورهای عربی نیز برای قرار دادن ترکیه در مقابل ایران، تلاش‌هایی را برای کمک به آنکارا به منظور گسترش نفوذ آن در منطقه انجام خواهند داد.
*عربستان سعودی به رغم تلاش هایی که صورت گرفت، همچنان بر ادامه تنش ها با ایران اصرار داشته و به نوعی عدم تمایل خود برای برقراری ارتباط با ایران را اعلام کرده است. به نظر شما دلایل عدم تمایل سعودی ها برای نزدیکی به ایران چه می تواند باشد؟
اگر به تحولات منطقه در سطح کلان بنگریم به این نتیجه خواهیم رسید که سعودی‌ها از روند تحولات منطقه بسیار عصبانی هستند. آنها از توافق هسته‌ای حاصل شده میان ایران و ۱+۵ بسیار خشمگین هستند و به نظر می رسد که اعتمادشان به آمریکا خدشه‌دار شده است.
علاوه بر این، عربستان سعودی با نقش مؤثر ایران در سوریه نیز همواره مخالف بوده است و ادامه ایفای این نقش از سوی ایران آنها را بسیار خشمگین ساخته است. در خصوص تحولات یمن نیز آنها بسیار از ایران عصبانی هستند.
سعودی‌ها نشستن بر سر میز مذاکره با ایران را رد کرده و حاضر به نزدیکی به تهران نیستند زیرا آنها برای ورود به مذاکرات شروطی دارند و اصلی‌ترین شرط آنها حل و فصل مسأله یمن است. علت مطرح ساختن این شرط نیز این است که سعودی‌ها به دلیل تداوم حملات هوایی خود به یمن به شدت توسط برخی طرف های اروپایی تحت فشار قرار دارند.
*مقامات پاکستانی به صورت رسمی برای میانجی گری میان ایران و عربستان اعلام آمادگی کرده اند. به نظر شما علت میانجی گری مقامات پاکستانی به طور عام و «نواز شریف» به طور خاص چیست؟
دولت پاکستان طی سال‌های اخیر همواره مواضعش به عربستان سعودی نزدیک بوده است. این در حالی است که پارلمان این کشور همواره سعی کرده در اتفاقاتی که میان ریاض و تهران رخ داده سیاست بی طرفی را پیش گیرد.
تأکید «نواز شریف» برای میانجیگری میان ایران و عربستان برای تحقق منافع شخصی وی صورت می گیرد. در واقع وی به دنبال رهایی از زیر بار فشار پارلمان است و اینگونه اظهار می کند که خواهان پایان تنش ها میان دو طرف است. بدون شک نواز شریف کمک هایی را از عربستان سعودی دریافت می کند و تحت هیچ شرایطی حاضر نیست این کمک ها قطع شوند.
*عربستان به تازگی «استفان دیمیستورا» فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه را «عنصر نامطلوب» خوانده است. بدین ترتیب وضعیت مذاکرات صلح سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟
عربستان سعودی تحت هیچ شرایطی به دنبال اجرایی شدن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل برای حل بحران سوریه نیست. مقامات سعودی به دنبال کارشکنی در سوریه هستند تا مذاکرات به نتیجه نرسد. درست مانند قطر که راضی به نتیجه دادن مذاکرات نیست. البته آقای دیمیستورا جدیت خود برای حل بحران سوریه را نشان داده و ثابت کرده که همچنان به تلاش ها برای حل بحران ادامه می دهند و خواستار اجرایی شدن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است.
*یکی از اختلافات اساسی میان آمریکا و روسیه، عدم توافق آنها بر سَر لیست گروه های تروریستی در سوریه است. با توجه به این مسأله به نظر شما آیا دو طرف به یک همگرایی در این خصوص خواهند رسید؟
اختلافات اساسی میان آمریکا و روسیه بر سر لیست گروه های تروریستی در واقع به فشارهای عربستان و ترکیه بر آمریکا باز می گردد. شکی نیست که عربستان و ترکیه از همپیمانان اصلی و استراتژیک آمریکا به شمار می آیند و واشنگتن نمی تواند دیدگاه های آنها در خصوص لیست گروه های تروریستی را به طور صد در صد نادیده بگیرد.
در این خصوص باید این نکته را در نظر گرفت که هر چقدر دیدگاه های آمریکا و روسیه در زمینه تهیه لیست گروه های تروریستی به یکدیگر نزدیک تر شود، قدرت مانور عربستان و ترکیه بر محتوای این لیست نیز کم تری می شود، و بالعکس هرچقدر دیدگاه های طرف روسی و آمریکایی از هم دور باشد، عربستان و ترکیه نیز از مجال گسترده تری برای اعمال نظر خود بر این لیست برخوردار خواهند بود. در واقع همانگونه که گفته شد عربستان و ترکیه با اجرایی شدن قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در سوریه مخالف هستند.
*با توجه به پیش شرط های ائتلاف موسوم به «معارضان سوری» برای مذاکرات صلح سوریه در ژنو، این پیش‌شرط ها چه تأثیری بر روند مذاکرات خواهد داشت؟
مذاکرات در نهایت به نتیجه خواهد رسید. اما آنچه که منجر به کارشکنی گروه های معارض سوری و طرح پیش شرط در این مذاکرات شده است، این است که آنها به شدت از ادامه حملات جنگنده های ارتش روسیه تحت فشار قرار داردند. این حملات اخیرا منجر به این شده است که ارتش سوریه کنترل بخش وسیعی از لاذقیه را در دست بگیرد و به همین دلیل آنها به شدت تحت فشار هستند. معارضان سوریه به خوبی می دانند که ادامه حملات روسیه به مواضع تکفیری ها در سوریه منافع آنها را تأمین نمی کند و منجر به خسارت‌های عظیمی برای آنها خواهد شد. به عقیده من مخالفان بر سر میز مذاکرات خواهند نشست و شروط خود را در این مذاکرات مطرح خواهند کرد.
نظر شما