ثبت اضطراری تنها راه حفاظت از خانه مشروطه گرگان

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها– زهرا بهرامی: حدود یک ماه پیش بود که تخریب عمارت وزیری معروف به خانه مشروطه گرگان در محله تاریخی «دربنو» کلید خورد. تخریبی که سرنخ تحقیقاتش به آذرماه سال ۸۹ می‌رسید.

درواقع شهرداری گرگان بر مبنای آخرین اعلام نظر معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان در آذرماه ۶ سال پیش، مجوز تخریب سقف این بنای تاریخی متعلق به دوره قاجار را برای مالک صادر کرد.

هرچند یک ماه قبل با حضور نیروهای یگان حفاظت و فعالان و حامیان بافت تاریخی جلوی این تخریب گرفته شد اما در روزهای اخیر شهرداری داربست‌هایی که برای جلوگیری از تخریب بیشتر ساختمان و خسارت به عابران نصب شده بودند را جمع آوری کرد و بخش اعظم دیوارهای حیاط وزیری فروریخته است.

شهرداری دست از سرخانه‌های تاریخی برنمی‌دارد

یکی از ساکنان محله تاریخی دربنو که خود شاهد تخریب آثار بسیار زیادی در بافت تاریخی گرگان بوده، به خبرنگار مهر گفت: هم‌اکنون از بافت تاریخی گرگان، تنها یک نام و چند تک بنا باقی‌مانده و آن‌هم هرروز در سایه بی‌تدبیری مسئولان و متولیان تخریب می‌شود.

رضا بنی کریمی افزود: تا چندی قبل برخی از مالکان با دست خود تیشه به ریشه بناهای تاریخی گرگان می‌زنند اما در ماه‌های اخیر باب جدیدی از تخریب در مرکز استان بازشده و هم‌اکنون شهرداری دست از سرخانه‌های تاریخی گرگان برنمی‌دارد.

وی که از فعالان اجتماعی شهر گرگان است، با بیان این که شورای شهر چند سال پیش مصوب کرده شهرداری سالی یک خانه تاریخی را خریداری کند، ادامه داد: در ماه‌های اخیر شهرداری منطقه دو گرگان، تقاضاهای تغییر کاربری و تخریب بناهای تاریخی گرگان که بیش از یک دهه از آن می‌گذرد، از بایگانی خارج کرده و به جریان انداخته است.

وی اضافه کرد: مالک خانه وزیری بیش از ۱۴ سال است که تقاضای تخریب و تغییر کاربری این بنا را داشت اما چگونه است به‌یک‌باره این مجوز به وی داده می‌شود.

بنی کریمی که یکی از مغازه‌داران قدیمی محله دربنو هم هست، بیان کرد: بیش از دو دهه است که هرروز شاهد بی‌توجهی به این بنای تاریخی هستم اما تخریب این بنا، به‌واقع فروریختن تاریخ و هویت فرهنگی و تاریخی گرگان است که ساکنان این محل و متولیان به‌سادگی از کنار آن می‌گذرند.

وی تصریح کرد: تکه‌تکه شدن منبر تاریخی، دزدیده شدن ستون‌های سرخداری، به سرقت رفتن گره‌های چینی عمارت وزیری تنها بخشی از اتفاقات رخ‌داده در سال جاری است اما عجیب اینجاست که شهرداری دو روز قبل داربست‌ها را جمع‌آوری و بخشی از دیوار را تخریب کرد.

به گفته وی، به نظر می‌رسد این روزها میراث فرهنگی گلستان، سکوت را بر مقابله با شهرداری و مالکان ترجیح داده است و در سایه سکوت متولیان و شهروند تک بناهای تاریخی گرگان نیز در حال فروریختن است.

هیچ اهرم قانونی بازدارنده نداریم

گرچه شهروندان و فعلان اجتماعی و فرهنگی گرگان به سکوت میراث فرهنگی در برابر تخریب بناهای تاریخی گرگان اعتراض دارند، اما کارشناس مسئول بناها و بافت تاریخی گرگان این موضوع را این موضوع را رد کرد و به خبرنگار مهر گفت: تا زمانی که خانه‌های تاریخی و ارزشمند گرگان ثبت ملی نشود هیچ اهرم قانونی بازدارنده برای میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری وجود ندارد.

جاوید ایمانیان تأکید کرد: ثبت ملی و تعیین حریم تنها راه چاره و نجات تک بناهای تاریخی گرگان و استان است و تا زمانی که توسعه شهری و کسری بودجه در سازمان وجود دارد، میراث فرهنگی به‌تنهایی قادر به حفاظت از بناها نخواهد بود.

وی افزود: با این نگاه جدید در مدیریت شهری گرگان تا دو سال آینده دیگر تک بناهای تاریخی نیز وجود ندارد و برج‌های چندین طبقه جای تک بناهای ارزشمند را در دل بافت تاریخی گرگان می‌گیرند.

با این نگاه جدید در مدیریت شهری گرگان تا دو سال آینده دیگر تک بناهای تاریخی نیز وجود ندارد و برج‌های چندین طبقه جای تک بناهای ارزشمند را در دل بافت تاریخی گرگان می‌گیرند

این دکترای مرمت بناهای تاریخی با تأکید مجدد بر اینکه میراث فرهنگی به‌تنهایی قادر به حفاظت از بناهای تاریخی نیست، متذکر شد: باید با آموزش و فرهنگ‌سازی، مردم و تشکل‌های غیردولتی را در این حوزه فعال کنیم تا نگهداری از بافت‌های تاریخی به حساسیت همگانی مانند محیط‌زیست تبدیل شود.

وی با یادآوری اینکه در سال‌های گذشته میراث فرهنگی به دنبال ثبت بناهای تاریخی نبوده، تصریح کرد: هم‌اکنون کار جدیدی را آغاز کرده و تکمیل پرونده ثبتی بناهای تاریخی به‌عنوان پروژه‌های دانشجویی در حال انجام و تاکنون ۱۵ بنای تاریخی استان موردمطالعه قرارگرفته است.

ایمانیان همچنین اظهار کرد: در هیچ کجای دنیا یک سازمان به‌تنهایی متولی حفاظت از بناهای تاریخی نیست بلکه بخشی از اعتبارات و درآمدهای کلیه دستگاه‌های اجرایی در اختیار شهرداری‌ها برای مرمت قرار می‌گیرد.

شهرداری تخریب‌کننده بناهای تاریخی

وی ادامه داد: حال در کشور و استان ما نه‌تنها شهرداری قدمی برای مرمت و حفاظت بناهای تاریخی برنمی‌دارد بلکه باسیاست‌های نادرست شهرداری عهده‌دار تخریب بناهای تاریخی می‌شود.

کارشناس مسئول بناها و بافت تاریخی گرگان اضافه کرد: هم‌اکنون اعتبار میراث ۱۵ استان متوسط کشور مانند گلستان و مازندران به‌اندازه اعتبارات موردنیاز ساخت یک سد در کشور نیست.

وی متذکر شد: در چنین شرایطی وقتی میراث به‌عنوان متولی حفاظت و مرمت آثار و بناهای تاریخی معرفی می‌شود و اعتبارات لازم و ابزار آن برای این سازمان تعریف نمی‌شود، میراث فرهنگی متهم به قصور و سکوت می‌شود.

ایمانیان تصریح کرد: حفاظت از بناهای تاریخی گلستان نیازمند یک مشارکت همگانی و عزم ملی است و استاندار به‌عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی استان با حساسیت بیشتری دیگر دستگاه‌های اجرایی را درگیر حفاظت از بافت تاریخی گرگان کند.

وی به نقش مؤثر و بازدارنده انجمن حامیان بافت تاریخی گرگان در سال‌های اخیر اشاره کرد و یادآور شد: اگر مردم با حساسیت بیشتر ورود پیدا می‌کردند بناهای تاریخی گرگان یک‌به‌یک تخریب نمی‌شد.

ثبت اضطراری تنها راه نجات عمارت وزیری

همانطور که تاکید شد تشکل‌های مردمی و حساس شدن مسئولان و شهروندان در حفاظت و ممانعت از تخریب بناهای تاریخی گرگان تاثیر زیادی در حفاظت از بافت تاریخی دارد. اما نباید فراموش کرد ثبت بناهای با ارزش نیز راهکار دیگری است که میراث فرهنگی مورد توجه قرار دهد. موضوعی که در خانه وزیری که رو به تخریب است بیش از پیش نیاز می شود.

یک کارشناس مرمت ابنیه و بناهای تاریخی ثبت اضطراری و لغو مجوز تخریب بناهای تاریخی را تنها راه نجات خانه تاریخی وزیری دانسته و دراین‌باره به خبرنگار مهر گفت: خانه مشروطه شهر استرآباد هم‌اکنون در حال تخریب شدن است و با ادامه روند موجود در آینده‌ای نه‌چندان دور تمام خانه وزیری و حاج قاسمی به‌طور کامل فرومی‌ریزد.

محدثه میرحسینی افزود: چندی پیش شهرداری برای رفع خطر دیوار واقع در معبر خانه وزیری را داربست زده بود که با جمع‌آوری داربست، دیوار فروریخت و هرروز بر وسعت تخریب آن افزوده می‌شود.

وی ادامه داد: اگر میراث فرهنگی قصد حفاظت از این بنای تاریخی را دارد چاره‌ای جز ثبت اضطراری و لغو مجوز تخریب وجود ندارد.

وی یادآور شد: هرچند میراث فرهنگی استان در ماه‌های اخیر اقدام به بازدید میدانی و تکمیل پرونده برای بناهای تاریخی گرگان کرده است اما باید به دنبال ارائه طرحی جامع برای حفاظت و مرمت این بناها باشد.

میرحسینی با تأکید بر اینکه آگاه‌سازی ارزش بناها، فرهنگ‌سازی و آموزش نیز راهکار نجات بافت تاریخی و تک بناهاست، متذکر شد: درعین‌حال که باید در قوانین ثبت میراث ملی تجدیدنظر شود می‌بایست زمینه آموزش و فرهنگ‌سازی و همچنین آگاهی بخشی به مالکان موردتوجه قرار گیرد.

به نظر می‌رسد این روزها میراث فرهنگی و حامیان و دوستداران بافت‌های تاریخی تنها کسانی هستند که دغدغه تخریب آثار و بناهای تاریخی گرگان رادارند و مدیریت شهری استان نه‌تنها مشارکتی در حفاظت و مرمت ندارد بلکه روند تخریب تک بناها را در پیش‌گرفته است.