به گزارش خبرنگار سينمايي مهر، " اينترتينمنت ويكلي " اقدام به معرفي 20 فيلم جنجالي تاريخ سينما كرد كه در اين بين فيلم "مصائب مسيح" كه بيانگر خيانت به مسيح و به صليب كشيده شدن وي است جنجالي ترين فيلم تاريخ سينما لقب گرفت. اين نشريه "مصائب مسيح" را به منزله توفان آتشزايي خواند كه باعث شد جنگ فرهنگي در تاريخ فيلم هاي هاليوودي به وقوع بپيوندد.
"جيمز گاويزل" در نقش مسيح(ع)
سؤالي كه در اينجا مطرحي مي شود اين است كه چه عوامل و انگيزه هاي سبب اين گزينش شده است. مصائب مسيح ( The passion of the Christ ) ساخته"مل گيبسون" كارگردان شهير هاليوود مي باشد كه به خاطر بيان برخي از اعتقادات كاتوليكي مخالفت هاي بسياري را از سوي يهوديان در پي داشته است و همين امر با توجه به نفوذ يهوديان در هاليوود مخالفت هاي زيادي را برانگيخت.
داستان فيلم
مصائب مسيح فيلمي كه به زبان آرامي و لاتين ساخته شده است در 25 فوريه 2004 در 2500 سينماي سراسر ايالات متحده به نمايش در آمد. اين فيلم مربوط به سال 30 بعداز ميلاد مسيح و 12 ساعت آخر زندگي آن حضرت مي‌باشد. داستان بدين قرار است كه نجاري يهودي به نام عيسي ناصري، علناً شروع به تبليغ دين الهي مي‌كند، گروهي 12 نفره از حواريون به عيسي مي‌پيوندند. عيسي از بين مردم عادي جليليه و يهوديه شروع به جذب خيل عظيمي از پيروان مي‌كند و آنها از او به عنوان منجي و پادشاه ستايش مي‌كنند ليكن عيسي دشمنان بسياري در اورشليم يا بيت‌المقدس دارد. انجمن "سنهدرين" يك سناي حكومتي كه مركب از عابدان و كاهنان سرشناس يهودي و فريسيان (يكي از فرقه‌هاي يهودي) مي‌باشد، توطئه قتل عيسي را مي‌كشند و به كمك "يهودا اسخريوطي" يكي از اعضاء محفل عيسي، آن حضرت را دستگير و او را به "پيلاتوس پونيتوس" حاكم رومي تحويل داده و پونيتوس را تحت فشار قرار مي‌دهند تا او را به صليب بكشد.
انجمن سنهدرين (هيات و انجمن عالي دانشمندان يهود ) نهادي بود كه در فيلم به صورت گسترده از آن سخن به ميان آمده است . در واقع اين انجمن عامل اصلي مصائب مسيح در اين فيلم مطرح گرديده و مخالفت هاي بسياري را در پي داشته است.
مسيحيان و معضل تاريخي يهود
مسيحيان در طول تاريخ اتهام‌هاي زيادي را عليه يهوديان مطرح كردند كه از جمله آن مي‌توان به افتراء خون، پروتكل‌ها، طاعون سياه و مسيح‌كشي اشاره كرد. ايدة مسيح‌كشي در فاصله قرن دوم و پنجم ميلادي بين تعدادي از زعماي كليسا مطرح شد. ليكن اين واژه براي اولين‌بار در قرن پنجم توسط "پير كريسولوگ" بكار رفت در قرن چهارم "ژان كريسوستوم" از يهوديان به عنوان دشمنان خدا ياد مي‌كند و به ايده و مشكل مسيح‌كشي بسط بيشتري مي‌دهد.
در قرن 16 مجمع پيشگامان روحاني موسوم به «شوراي ترانت» بر آن شد تا به طريقي با دردناك خواندن، اين مسئله آن را فيصله دهد. اين شورا اعلام نمود كه ما نبايد با اعمال خود مسيح‌كشي را انكار كنيم . اين اتفاق صورت گرفته است ليكن عيسي مسيح از اعمال خشونت‌آميز ما خشنود نخواهد شد. بدين نحو بود كه اين مسئله با بيانيه واتيكان معروف به «نامه دوم» در سال 1965 كمي تخفيف پيدا كرد و بصورت آتشي زير خاكستر پنهان گشت. امروزه اين عقيده كه يهوديان قاتل مسيح هستند در جامعه غربي وجود دارد . يك چهارم آمريكاييها هنوز معتقدند يهوديان قاتل مسيح هستند. اين ديدگاه حتي در بين كشيش‌هاي مسيحي طرفدار اسرائيل نيز ديده مي‌شود.
هدف فيلم
فيلم مصائب مسيح در صدد است تا با بيان بعضي از زواياي بحث‌انگيز، ماجراي قتل مسيح را به روايت كاتوليك‌ها روشن كند. گيبسون كه يكي از كارگردانان و بازيگران صاحب نام هاليوود و برنده جايزه اسكار مي‌باشد با اين عقيده كه داستان مرگ عيسي و رستاخيز وي هرگز بصورت واقعي و بر اساس متون مستند، به تصوير كشيده نشد تصميم به ساخت فيلمي گرفت كه به گفته وي قبل از آن زمان هرگز ساخته نشده بود. وي مي‌گويد: "اين فيلم بر اساس شرايط تاريخي قرن اول فلسطين، ساخته شده و من فكر نمي‌كنم اين داستان آن گونه كه بايد گفته شود، گفته شده باشد".
"مل گيبسون در كنار گاويزل"
گيبسون در اين فيلم به طور مشروح به بيان مصائب وارده بر مسيح بر روي زمين بر اساس اناجيل چهارگانه متي، مرقس، لوقا و يوحنا يعني چهار انجيل معتبر مي‌پردازد. وي 12 سال زندگي و 25 ميليون دلار از دارايي خود را براي ساخت اين فيلم هزينه كرد كه به سرعت همين مبلغ رااز فروش فيلم كسب نمود. گيبسون در خصوص اين فيلم و مشكلات آن مي‌گويد: «تماشاي اين فيلم مرا التيام و تسكين مي‌دهد . عجيب نيست و تماشاي آن هم چندان ساده نيست. اين كار بسيار سخت است. چون مصائب عيسي سخت و دشوار بود، اما با تماشاي آن دريافتم كه اين فيلم به صورت واقعي مرا تصفيه و پاك كرد. هرگز فيلمي مانند آن را تجربه نكرده‌ام». اين كارگردان همچنين مي‌گويد كه در اين فيلم كمي خشونت وجود دارد و اين براي منظور خاصي است و مي‌خواهد مردم را عميقاً دگرگون كند. وي معتقد است تماشاگر بايد سختي را بچشد، تجربه كند تا آن را بفهمد.
نگرش فيلم و نقش يهوديان
نكته مهمي كه بعد از ساخت اين فيلم طرح شد اين بوده و هست كه آيا فيلم مصائب مسيح ، فيلمي ضد يهود است يا خير؟ آيا اين فيلم يهوديان را مسئول مصلوب شدن مسيح مي‌داند يا خير؟ بالاخره اين كه آيا فيلم باعث افزايش بدبيني مسيحيان نسبت به يهوديان خواهد شد يا خير؟ اينها سؤالاتي بودند كه اذهان طرفهاي درگير را به خود مشغول نمودند.
آيا مصائب مسيح فيلمي ضديهودي است؟
براي توضيح اين مطلب نكاتي كه بايد در پاسخ به اين سؤال عنوان شود اين است كه كاربرد اصطلاح ضديهود كه از واژة آنتي سيميتيزم Antisemitism گرفته شده و امروز كاربردي سياسي براي سركوب مخالفين دارد براي توصيف فيلم اخير مناسب نمي‌باشد. مصائب مسيح به اذعان كارگردان فيلم از روي اناجيل اربعه معتبر ساخته شده و بيانگر اعتقادات، باورها و استنباط سازنده آن مي‌باشد، زماني كه فيلمي از روي اسناد تاريخي به تصوير كشيده شود استفاده از پيشوند «ضد» كه تداعي كننده و بيانگر مخالفت كوركورانه و بدون دليل و منطق، با فكر و عقيده‌اي مي‌باشد، امر پسنديده اي به شمار نمي رود.
پس فيلم اخير را مي‌توان فيلمي عنوان كرد كه براساس اعتقادات و باورهاي يك كاتوليك، به تصوير كشيده شده است و هيچگونه پيشفرض و پيشداوري در آن، وجود ندارد، چنانچه گيبسون مي‌گويد : " من اين فيلم را براي 20 هزار مسيحي به نمايش گذاشتم و هيچكدام از آنها احساس ضد يهودي نكردند ".
آيا فيلم يهوديان را مسئول كشته شدن حضرت عيسي (ع) مي‌داند؟
نكتة ديگري كه بايد در اين خصوص روشن شود و سؤال ديگري كه مطرح مي‌شود اين است كه آيا اين فيلم، يهوديان را مسئول مصلوب شدن عيسي مي‌داند؟ در بحث قبلي با عنايت به استدلالي كه صورت گرفت اتهام ضد يهودي بودن رد شد، ليكن مسئول بودن، بحثي است كه در فيلم گيبسون به آن اشاره شده است. فيلم به صورت كاملاً مشخص ، روشن، و شفاف يهوديان را عامل اصلي به صليب كشيدن مسيح مي‌داند. گرچه خود گيبسون بعد از جنجالهاي صورت گرفته (آن هم بعد از ساخت فيلم) سعي نمود مسئوليت را از يهوديان صلب و به گردن روميان اندازد، ليكن در جايي در فيلم كه «كاياپاس» خاخام اعظم يهوديان آن زمان، رو به ساير يهوديان مي‌گويد: «خون او گردن ما و گردن فرزندان ما را خواهد گرفت» بايد پذيرفت كه فيلم حول محوري حركت مي‌كند كه روميان را يك هيئت حاكمه صرف در بيت‌المقدس معرفي مي‌كند نه مسئول، و اين يهوديان هستند كه مسئول چنين اقدامي تلقي مي شوند.
گيبسون با وجود فشارهاي متعدد سازمانهاي صهيونيستي از سانسور مجدد فيلم و حذف ديالوگ اخير اين خاخام خودداري كرد. ضمن اين كه گيبسون و خانواده وي كه از كاتوليكهاي معتقد هستند بيانيه معروف واتيكان تحت عنوان «نامة دوم» را نپذيرفته‌اند ، نامه‌اي كه واتيكان طي آن هر گونه دخالت يهوديان (نه روميان) را در به صليب كشيدن مسيح رد مي‌كند. لذا وي به لحاظ اعتقادات ديني و باورهاي مذهبي معتقد است كه مسيح به صليب كشيده شده است و اين اقدام در طول تاريخ مسيحيت نه به روميان بلكه به يهوديان نسبت داده شده است كه در سال 1965 با اين بيانيه كمي تخفيف پيدا كرد. ضمن اين كه ديدگاههاي خانواده گيبسون در سالهاي اخير بخصوص ديدگاههاي پدر وي در خصوص كذب بودن كشتار سيستماتيك يهوديان در جنگ جهاني دوم در كوره‌هاي آدم‌سوزي و اتاق‌هاي گاز موسوم به «هولوكاست» و اينكه خانواده گيبسون به بيانيه واتيكان اعتقاد ندارد، به اين جنجال‌ها دامن زده است.
علاوه بر مسائل شكلي و جنجالهاي حاشيه‌اي، فيلم به لحاظ محتوايي نيز چنان ساخته شده كه از ديالوگها و گفتگوهاي بين بازيگران مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه يهوديان نه تنها مسئول مرگ حضرت مسيح، بلكه عامل چنين اقدامي هستند. در بخشي از فيلم خاخام يهودي، فرمانده رومي را تهديد مي‌كند كه اگر عيسي را نكشد با امپراطوري دوستي نخواهد داشت. اين بيان نيز نشان از نفوذ آنها در نزد امپراطوري دارد و هنگامي كه فرمانده با شستن دست خود رو به سرباز كرده و مي‌گويد : همان كاري را انجام بدهيد كه آنها مي‌خواهند، اين بيان به نوعي سلب مسئوليت بصورت علني از روميان در اين ماجرا حكايت دارد. در بخش ديگر بعد از اين كه هيرود امپراطور روم مسيح را عودت مي‌دهد و از مجازات وي خودداري مي‌كند ديالوگي بين پيلاتوس و سرباز صورت مي‌گيرد كه از طغيان و شورش حكايت دارد و اين امر نيز نشانگر قدرت يهوديان براي به آشوب كشيدن امپراطوري در صورت عدم صدور حكم اعدام از سوي فرمانده پيلاتوس است.
به هر‌حال بر همگان روشن است كه فيلم از ابتدا تا انتها كاهناني از انجمن سنهدرين را به تصوير مي‌كشد كه خواهان به صليب كشيدن مسيح هستند اين گروه كه مقر فرماندهي آنها در بيت‌المقدس بود گاهاً علني و در مواقعي هم مخفي عمل مي‌كردند و فوق‌العاده قدرتمند بودند . با وجود اين، گرچه حق قضاوت براي خود قائل بودند ليكن درخواست اين انجمن از فرماندار روم براي به صليب كشيدن مسيح به خاطر اين بود كه آنها حق اعدام نداشتند و چون از چنين حقي برخوردار نبودند با فشار بر فرماندار نظرات خود را ديكته مي‌كردند.
آيا فيلم باعث افزايش بدبيني مسيحيان نسبت به يهوديان خواهد شد يا خير؟ در پاسخ بايد گفت كه قطعاً چنين جوي در غرب ايجاد شد چه بسا در نظر‌سنجي كه قبل از اكران فيلم در ايالات متحده صورت گرفت 4/1 آمريكاييها، يهوديان را عامل مصلوب شدن حضرت مسيح اعلام كردند و اين مسئله همواره در طول تاريخ بين يهوديان و مسيحيان در كنار ساير مسائل از جمله نسبت افتراء خون از سوي مسيحيان نسبت به يهوديان، طاعون سياه و پروتكلهاي صهيونيسم بوده است.
نظر شما