تلويزيون چندان به اوقات فراغت تابستان بها نمي دهد / گزارش مهر درباره برنامه هاي سرگرم كننده رسانه ملي

به گزارش خبرنگار خبرگزاري مهر ، تلويزيون در همه جاي جهان به عنوان ابزاري براي سرگرمي مورد استفاده قرار مي گيرد. در كشور ما اين رسانه اهميت بيشتري پيدا مي كند. زيرا ميزان دسترسي عموم مخاطبين به اين رسانه آسان و بسيار كم هزينه است و همين مساله بر ميزان استقبال گسترده مردمي مي افزايد. تلويزيون و پركردن اوقات فراغت بينندگان در كشور ما اهميت زيادي دارد. چون تعداد زيادي از كودكان، نوجوانان و جوانان كه در طول سال مشغول تحصيل در مدرسه يا دانشگاه بوده اند، حال مجال بسيار بيشتري براي تفريح و استفاده از سرگرمي هاي مختلف پيدا مي كنند. تلويزيون در اين ميان دو وظيفه و نقش مهم دارد. نخست اينكه، وسيله سرگرمي را براي بينندگانش فراهم بياورد و ديگر اينكه مخاطبان خود را به سمت استفاده مفيد از اوقات فراغت شان سوق دهد.

در بيشتر كشورهاي جهان از جمله اروپا و امريكا، پيدا كردن شغلي موقت در تعطيلات تابستاني از سوي نوجوانان و جوانان كه برايشان جنبه آموزش، درآمد زايي و تحرك داشته باشد، امري بسيار طبيعي به شمار مي آيد. مساله اي كه در جامعه ما با نوعي دافعه همراه است و در فرهنگ ما به هيچ وجه مورد توجه نيست. در اين شرايط گروه هاي سني بين 12 تا 25 سال نيازمند فعاليت هايي هستند كه در وهله نخست بتواند محلي براي تخليه انرژي آنها باشد و لذت كافي از يك فعاليت را به آنها منتقل كند. از سوي ديگر، اين فعاليت بايد به نوعي ذهن آنها را نيز اغنا كند تا به سمت چنين سرگرمي متمايل شوند. در اين ميان تلويزيون مي تواند نقش تعيين كننده اي داشته باشد.

دكتر اكبر عالمي، استاد دانشگاه و كارشناس رسانه در گفتگو با " مهر " در خصوص سرگرم كننده بودن تلويزيون براي مخاطبان گفته است: به عقيده من در توليد آثار تلويزيوني نبايد خودمان را مقيد كنيم به اينكه اگر در اثري بيش از هر چيز وجه سرگرم كنندگي برجسته بود، از توليد يا پخش آن جلوگيري نماييم. يعني برنامه سرگرم كننده نبايد ملزم به دادن پند و اندرز به بيننده باشد. ضعف كيفيت از آنجا ناشي مي شود كه برنامه هاي سرگرم كننده از هدف اصلي خود دور شده اند و بيننده به جاي اينكه از تماشاي برنامه لذت ببرد، احساس مي كند به او توهين شده است.  اين مطلب را مي توان در تمامي اركان توليد يك برنامه مشاهده كرد. براي تجديد نظر و ايجاد شرايط بهتر در اين زمينه بايد آثاري توليد شوند كه محركي براي رشد انديشه و تفكر به شمار بروند تا از اين طريق خرد جامعه افزايش پيدا كند و ارتقا يابد. در اين راه تلويزيون بايد به سلاح ارزشيابي هنري و كيفي مسلح شود تا اين آثار مورد توجه انبوه مخاطبان قرار بگيرد.

يكي از راه هايي كه تلويزيون براي ارتقا برنامه هاي خود انديشيده،  ايجاد معاونت برنامه‌ريزي و نظارت سازمان صدا و سيما به رياست محمد حسين صوفي است. اين معاونت قرار است به عنوان قوه فكري و مجموعه اتاق فكر سازمان صدا و سيما عمل كند و از سه حوزه مهم و تاثيرگذار تشكيل شده است: 1- مركز نظارت و ارزيابي كه وظيفه آن ارزيابي و نظارت بر كليه توليدات راديويي و تلويزيوني است. اين مركز به طور شبانه روزي كار نظارت بر شبكه هاي ملي، بين المللي و استاني را بر عهده دارد و اين برنامه ها را با استانداردها و شاخص هاي سازمان مطابقت مي دهد.2- حوزه ديگري كه در اين معاونت وجود دارد دفتر تشكيلات و سيستم ها است كه مسووليت ساختار سازماني، نيروي انساني، الگو، شرح وظايف و همچنين سيستم ها، روش ها و رويه هاي موجود در سازمان را انجام مي دهد. 3- حوزه ديگر مركز طرح و برنامه ريزي است كه مسووليت برنامه ريزي كوتاه مدت، ميان مدت و بلندمدت و همچنين نظارت بر اجراي اين برنامه ها را عهده دار است.

نكته مهم در اين ميان خشت اول ساخت يك اثر تلويزيوني يعني برنامه ريزي است. برنامه ريزي هاي تلويزيوني معمولا" هوشمندانه، دقيق، سريع و خلاقانه نيست. اصولا" نوعي الگو پذيري و در عين حال تكرار فعاليت هايي كه به نوعي در تلويزيون موفق قلمداد مي شوند، هسته اصلي برنامه ريزي توليد را تشكيل مي دهد. نگاهي به بخشي از برنامه هاي تلويزيوني تابستاني كه براي گروه سني كودك و نوجوان در نظر گرفته شده است، اين موضوع را بيشتر نمايان مي كند.

يكي از برنامه هاي تابستانه تلويزيون پخش مجموعه برنامه عمو پورنگ با همكاري اميرمحمد است. داريوش فرضيايي كه چند سالي است  نقش عمو پورنگ را در شبكه يك سيما اجرا مي كند، از شيوه اي كاملا" يكنواخت برخوردار است و در طول برنامه خود بيشتر به نصيحت كردن و اندرز دادن كودكان مي پردازد. هر چند بر اساس اعلام تلويزيون برنامه عمو پورنگ، پر مخاطب ترين برنامه كودكانه تلويزيون از سوي بينندگان اعلام شده است.

عمو پورنگ

برنامه هاي ديگري با شكل كلي اين برنامه در شبكه هاي 2 و 3 سيما نيز وجود دارد كه خاله رعنا از آن جمله است. اين نوع برنامه ها با دعوت تعدادي از كودكان و حضور چند شخصيت ثابت به ارتباط با مخاطبان خود مي پردازند كه شكلي كاملا" كليشه اي و استوار بر ارايه مطالبي تكراري و مستقيم دارد.

براي تابستان امسال مسابقه تلويزيوني با عنوان " آتيه " به تهيه كنندگي و اجراي مجيد قناد براي دانش آموزان تهراني در نظر گرفته شده است. اين مسابقه كه به صورت مناسبتي پخش مي شود و امسال سومين دوره از اين برنامه ساخته و پخش خواهد شد، سطح دانش و درك مطلب دانش آموزان و سنجش توانايي هاي جسمي آنها را به رقابت مي گذارد. اين برنامه براي اينكه بتواند مخاطبان بيشتري را به خود جلب كند در هر برنامه دانش آموزان مدرسه يا محله اي از تهران را به برنامه دعوت مي كند.

در ضمن جمعه ها از مجيد قناد برنامه اي با عنوان " فيتيله جمعه تعطيله " پخش مي شود كه با استفاده از حضور سه بازيگر محمد مسلمي، علي فروتن و حميد گلي به اجرا در مي آيد. اين برنامه كه در طول تابستان به اجراي خود ادامه خواهد داد، به مدد استفاده از اين سه بازيگر كه از هماهنگي در خور توجهي برخوردارند و طي چند سال همكاري مداوم به زبان و اجراي مشتركي رسيده اند كه براي مخاطبان جذاب است، از طراحي صحنه و لباس با رنگ هاي شاد و پرتحرك، موسيقي زنده و شاد و شعرهاي زيبا و كودكانه مناسبي نيز بهره مي برد.

شايد اين برنامه تنها اثر تلويزيوني كودكانه اي باشد كه كاملا" جنبه هاي خلاقانه و پر تحرك در آن رعايت شده است و به شدت بازيگران از كليشه هاي رايج دوري مي كنند. البته شكل كلي برنامه جديد نيست، اما مطالبي كه ارايه مي شود و شكل بيان آن كاملا" نو و قابل توجه است و از سهل پسندي ديگر برنامه هاي كودكانه كه بيشتر جنبه پر كردن آنتن دارد، فاصله زيادي پيدا مي كند.

توليد مسابقه تلويزيوني نوع ديگري از برنامه هايي است كه شبكه ها براي پخش در تابستان در نظر گرفته اند. البته مشخص نيست به چه دليل تلويزيون توليد مسابقات تلويزيوني با درجه كيفي " الف " را به طور كامل متوقف ساخته است. اين نوع مسابقات به اندازه اي تحرك و هيجان داشتند كه در حدود سال هاي 76 و 78 بخشي از مخاطبان تلويزيون براي ديدن مسابقات به تماشاي يك شبكه مي نشستند. براي نمونه " مسابقه بزرگ " يا مسابقه " راز سيب " كه به همت سيما فيلم توليد و پخش شد، از جمله مسابقات پر مخاطب تلويزيون به شمار مي رفتند كه چند سالي است به طور كلي شبكه ها از ساخت چنين مسابقاتي خودداري مي كنند.

براي تابستان امسال توليد و پخش مسابقه تلويزيوني " رعدآسا " در نظر گرفته شده است. اين برنامه با استفاده از تكنيك هاي پيشرفته فضا سازي مجازي در استوديو توليد مي شود و شركت كنندگان در اين فضاي مجازي به فعاليت مي پردازند. البته اين مسابقه پرسش هاي علمي مطرح مي كند و جنبه عملي ندارد.

پخش سري جديد مسابقه تلويزيوني "حافظه برتر" ديگر برنامه اي است كه براي  تابستان امسال در نظر گرفته شده است. اين مسابقه بر اساس يكي از مسابقات مشهور تلويزيوني با نام Master Mind توليد مي شود و سري نخست آن چند سال پيش از شبكه دو سيما پخش شد. مسابقه " حافظه برتر" كه از شبكه دو پخش مي شود همانند مجموعه قبلي به سراغ افرادي مي رود كه در رشته تخصصي خود دانش و سواد بالايي دارند و افرادي متخصص هستند.

در حال حاضر دو مسابقه تلويزيوني كه به صورت زنده و با حضور شركت كنندگان به صورت تلفني برگزار مي شود و از شبكه هاي 3 و  5 سيما در حال پخش است كه بر اساس برنامه ريزي در طول فصل تابستان به اجراي خود ادامه مي دهد. مسابقه  شبكه سه را احمد حسيني اجرا مي كند. شركت كنندگان در اين مسابقه از طريق تلفن به برنامه وصل مي شوند و از آنها سوالاتي پرسيده مي شود. برگزاري برنامه به اين شكل كليشه اي چند سالي است در تلويزيون باب شده و فرم اجراي آن كاملا" يكنواخت است.

مسابقه تلويزيوني " ردپا " كه به وسيله جواد يحيوي در شبكه 5 سيما اجرا مي شود. با گردش شركت كننده تلفني در يك فضاي كامپيوتري به اجرا در مي آيد. اين برنامه هم با آنكه سعي دارد از حالت كليشه اي خارج شود، اما در عمل همان روند مسابقات تلفني را دنبال مي كند و بيننده تلويزيوني و با دريافت كمترين تحرك و هيجان از مواجه است. اين مسابقه حتي جنبه آموزنده هم ندارد.

در حال حاضر مسابقات تلويزيوني از كمترين توجه مديران و برنامه سازان در عرصه توليد برخوردارند و درجه كيفي بيشتر آنها ج است. به عبارت ديگر، اين نوع برنامه ها از كمترين برآورد هزينه برخوردارند و در عين حال روي زنده بودن اين نوع برنامه ها تاكيد مي شود تا هزينه هاي توليد بسيار پايين بيايد. در حالي كه يكي از برنامه هاي تلويزيوني پر مخاطب جهان كه گاه يك شبكه به وسيله آن مشهور مي شود، مسابقه تلويزيوني است. مسابقات علاوه بر اينكه تحرك و زيبايي دارند، براي مخاطب هيجان ايجاد مي كنند كه همين مساله به جذب بيشتر آنها منجر مي شود.

نمايي از سريال " بي مقدمه "

امسال مديران تلويزيون براي پر كردن اوقات فراغت مخاطبان اقدام به ساخت سريال هاي داستاني كرده اند. اين آثار با مضامين مختلف ارايه مي شوند، اما توجه به مسايل اجتماعي و طرح آنها درونمايه بيشتر اين آثار را تشكيل مي دهد. اين در حالي است كه توليد مجموعه تلويزيوني طنز مناسب و در خور شأن رسانه ملي در دستور كار تلويزيون قرار ندارد. مديران تلويزيون اگر دلايل استقبال قابل توجه مخاطبان از فيلم هاي سينمايي كمدي روي اكران را مورد بررسي قرار دهند، به آساني مي توانند سريال هاي طنز آميزي توليد كنند كه هم مخاطب را به خود جذب كند و هم سطحي از كيفيت را رعايت نمايد تا هم  حرفي براي گفتن داشته باشند و هم بيننده راضي باشد.

مجموعه تلويزيوني " بي‌مقدمه " به تهيه كنندگي مجيد اوجي براي پخش از شبكه دو سيما در تابستان امسال آماده شده است. اين برنامه مسايل و موضوع هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، هنري و ورزشي را در قالب داستان هاي مختلف به تصوير مي كشد، اما بيشتر مطالب به گونه اي مطرح مي شود كه عامه مخاطبان را در نظر بگيرد.

"راز ققنوس" به كارگرداني نادر مقدس كه براي پخش از شبكه پنج سيما آماده مي شود از داستاني اجتماعي و حادثه اي برخوردار است. اين سريال كه پخش آن بارها به تعويق افتاده است داستان زندگي پزشكي را بيان مي كند كه در يك اتفاق پيچيده و عجيب گرفتار مي آيد.

مجموعه تلويزيوني " نسيم وصل " به كارگرداني سيد محسن هاشمي مجموعه اي است كه براي پخش در اوايل تابستان امسال برنامه ريزي شده است. داستان اين سريال هم از جنبه اجتماعي و حادثه اي برخوردار است و زندگي كارگري را بيان مي كند كه به دنبال كشف يك راز مي رود.

مجموعه تلويزيوني " بوي گل‌هاي وحشي" ساخته حسينعلي ليالستاني كه تابستان امسال روي آنتن پخش شبكه دو سيما مي رود، از داستاني اجتماعي و ورزشي بهره مي برد و درباره فعاليت يك مربي ورزش است كه به تحرك و شادابي اهالي روستا فكر مي كند و براي آنها برنامه هايي ورزشي در نظر مي گيرد.

تابستان امسال تلويزيون پخش سري اول و دوم مجموعه تلويزيوني " كارآگاه لطفي " به كارگرداني حسين قناعت در برنامه خود دارد. اين سريال كه به وسيله شبكه دو سيما پخش مي شود از داستاني پليسي بهره مي برد و به دنبال ارايه اثري پر تحرك براي جذب مخاطب بيشتر است. اين فيلم حكايت خانم نويسنده‌اي است كه در كنار زندگي روزمره با همسر و فرزندش وارد زندگي قهرمانان قصه‌هايش مي‌شود.

همانطور كه مشخص است تلويزيون براي تابستان امسال هيچ سريالي كه به طور صرف جنبه كمدي و خنده آور داشته باشد را در نظر نگرفته است. هر چند كه در برخي از قسمت هاي هر كدام از اين سريال ها مسايلي طنز آميز را هم مطرح مي كنند. مساله اينجاست كه شبكه هاي تلويزيوني براي ساخت آثار طنز آميز برنامه ريزي دقيق و كاملي ندارند و از فيلمنامه نويسان برجسته كشور براي نگارش متن اين گونه آثار بهره نمي برند.