«آتشک» به جان شمشادستان‌ها/ خزان ۳۷ هزار هکتار از ذخیره‌گاه‌ها

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: شمشاد یکی از گونه‌های نادر و همیشه‌سبز جنگلهای شمال کشور است که به علت شیوع بیماری بلایت یا آتشک شمشاد در حال نابودی است.

شمشاد گونه‌ای در معرض تهدید است که طبق ماده یک قانون حفاظت و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور مصوب ۱۳۷۱/۷/۱۳ جزو ذخایر جنگلی و گونه‌های ممنوع برای قطع محسوب می‌شود.

بیماری بلایت یا آتشک شمشاد ازجمله بیماری‌های بسیار خطرناکی است که طی سالهای اخیر در بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکایی، آسیایی و از سال ۱۳۹۱ در ایران بر روی شمشاد مشاهده‌شده و سبب خزان و یا از بین رفتن سریع توده‌های شمشاد اعم از جنگلی و زینتی شده است.

عامل این بیماری، نوعی قارچ است که به‌راحتی می‌تواند بدون آنکه گیاهی را درگیر کند سالهای زیادی در خاک و لاشه برگ زنده بماند.

یکی از ویژگی‌های این بیماری سرعت‌بالای شیوع آن است

ناصر مهردادی مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه شمشاد گونه ویژه جنگل‌های استان مازندران است، اظهار کرد: این گیاه بسیار گرماپسند و دوستدار رطوبت است که ارتفاع آن حداکثر به هشت متر می‌رسد.

وی در خصوص بیماری بلایت شمشاد گفت: این بیماری در سال ۱۹۹۰ برای اولین بار در کشور انگلستان دیده شد سپس در شمال اروپا، ترکیه و گرجستان و درنهایت در سال ۱۳۸۹ از جنگل‌های گیلان شروع و اکنون تمام جنگل‌های شمال کشور را فراگرفته است.

مهردادی عوامل انتقال این بیماری را باد، حیوانات اهلی و پرندگان دانست و افزود: دو شرط ویژه بیماری بلایت یا آتشک شمشاد، رطوبت بالا و گرمای زیاد است.

روش‌های مبارزه با این بیماری به سه دسته فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی تقسیم می‌شود که به لحاظ مشکلات عدیده موجود روش فیزیکی و مکانیکی اولویت دارد

مدیرکل محیط‌زیست استان مازندران در خصوص مبارزه با بیماری بلایت شمشاد، عنوان کرد: روش‌های مبارزه با این بیماری به سه دسته فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی تقسیم می‌شود که به لحاظ مشکلات عدیده موجود روش فیزیکی و مکانیکی اولویت دارد.

وی تصریح کرد: در بحث مبارزه بیولوژیک به لحاظ اینکه از قارچ‌ها و سموم بیولوژیک استفاده می‌شود نگرانی‌های زیست‌محیطی مطرح می‌شود که می‌توان با استفاده از آب‌اکسیژنه و یا مبارزه شیمیایی آن را مرتفع کرد.

ستار بابایی سوادکوهی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران – ساری نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر کنترل بیماری بلایت، اظهار کرد: با توجه به عوامل بیماری و شرایط رویشگاه شمشاد از بین بردن بیماری بلایت کار بسیار سختی است.

وی ادامه داد: در تابستان سال ۱۳۹۱ با توجه به بارندگی زیاد، عامل بیماری بلایت که قارچ است گسترش‌یافته و باوجود رطوبت شرایط گسترش بیماری مهیا و به‌سرعت کل جنگل‌های شمال آلوده شد.

بابایی عنوان کرد: بیماری آتشک ابتدا برگ‌های شمشاد سپس از طریق منافذ طبیعی گیاه و به‌طور مستقیم با پاره کردن، بافت گیاه را آلوده کرده و به‌شدت تکثیر پیدا می‌کند.

آلودگی ۳۷ هزار هکتار از شمشادستانهای مازندران به بیماری

این مدیرکل بابیان اینکه اقدامات قانونی برای کنترل انجام‌شده، تصریح کرد: قرنطینه‌های لازم صورت گرفته ولی با توجه به اینکه ۳۷ هزار هکتار به این بیماری آلوده‌شده اقدامات نسبت به گسترش رو به رشد بیماری، مقطعی است.

وی افزود: شرایط به‌گونه‌ای است که یکی از اصلی‌ترین اقدامات این است که باید به دنبال پایه‌هایی باشیم که به این بیماری مقاوم باشد.

شمشاد خزری یا شمشاد هیرکانی از گونه‌های پهن‌برگ و همیشه‌سبز جنگل‌های شمال است که‌برگ‌های آن به رنگ سبز تیره و براق است که این برگ‌ها سمی بوده و ازاین‌رو مورداستفاده دام قرار نمی‌گیرد و هیچ بهانه‌ای برای متهم کردن دامداران به نابودی این درختان شگفت‌انگیز وجود ندارد.

گسترش بیماری سوختگی شمشاد در سالهای اخیر در جنگل‌های شمال سبب شده تا بسیاری از گونه‌ای درختی شمشاد دچار این آفت شده و آسیب بینند و به تأکید کارشناسان، اگر این بیماری یک حمله بیوتروریستی نباشد، یک فرایند منتهی به تغییر گونه یاکنورسیون در جنگل خواهد بود که به‌سرعت در شرف معرفی کردن یک توالی به جنگلبانان است.

شمشاد گونه همیشه‌سبز و زیبای جنگل‌های هیرکانی با برگ‌های روغنی شفاف و چوب باارزش با کاربردهای مختلف صنعتی و صنایع‌دستی می‌میرد. شانس حضور و جایگزینی برای گونه خرمندی، بیش از دیگرگونه‌ها است و ارزش اقتصادی و پایداری جنگل به‌سرعت تنزل می‌یابد.

بیماری بلایت یا سوختگی شمشاد (blight Boxwood) در ایران نخستین بار در سال ۱۳۸۹ در جنگل‌های آستارا و تالش دیده شد و در جنگل‌های هیرکانی از غرب به شرق در حال گسترش است. این بیماری که عامل آن قارچ cylindrocladium buxicola است باعث چروکیدگی و ایجاد لکه‌های قهوه‌ای در برگ گیاه و مرگ سریع و گسترده بافت‌ها در بخش عمده یا همه قسمت‌های هوایی گیاه می‌شود.

شمشاد هیرکانی بانام علمی Buxus hyrcana Pojark درختی همیشه‌سبز و بومی در جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران است که در فهرست گونه‌های گیاهی درخطر انقراض اتحادیه بین‌المللی حفظ طبیعت (IUCN) قرار دارد.

به تأکید کارشناسان، این آفت رویشگاه‌های شمشاد در گیلان و مازندران و بخشی از جنگل استان گلستان را فراگرفته است و در صورت ادامه این روند، به‌زودی سراسر جنگل شمال ایران به این بیماری مبتلا می‌شوند و  این بیماری که عامل آن قارچ cylindrocladium boxicola است باعث چروکیدگی و ایجاد لکه‌های قهوه‌ای در برگ گیاه و مرگ سریع و گسترده بافت‌ها در بخش عمده یا همه قسمت‌های هوایی گیاه می‌شود..

آلودگی به این آفت در مشاهده اولیه عرصه جنگلی تلوشهر در شهرستان نور شد و در بازدید از جنگل حوزه تالار قائم‌شهر و طرح‌های جنگلداری صنایع چوب و کاغذ مازندران نیز این بیماری مشاهده شد که نشان از سرعت انتشار آن دارد.

این بیماری قارچی به‌طور وحشتناک در سطح خیلی زیاد گونه‌های شمشاد منطقه از نهال‌های یک‌ساله تا درختچه و درختان شمشاد را خشکانده و یا در حال خشک شدن است. ریسه‌های هاگِ این قارچ که از روزنه‌های برگ وارد درخت شمشاد می‌شود می‌تواند بدون میزبان پنج‌تا هفت سال در خاک و لاشبرگ زنده بماند که در صورت غفلت، احتمال شیوع دوباره آن در سالهای آینده نیز وجود دارد.