گام‌ تحقیقاتی محققان ایرانی برای تولید واکسن «لیشمانیای ماژور»

به گزارش خبرگزاری مهر، لیشمانیوز بیماری انگلی است که توسط پروتوزوئر جنس لیشمانیا ایجاد می‌شود و از طریق نیش پشه خاکی گونه فلبوتوموس انتقال پیدا می‌کند. این بیماری در بسیاری از کشورها از جمله ایران بصورت آندمیک گزارش شده است و در حال حاضر جان ۳۵۰ میلیون زن و مرد و کودک را در ۹۸ کشور از سراسر جهان تهدید می کند.

علیرغم تمام تلاش‌های بعمل آمده در زمینه پیشگیری، شیوع بیماری در کشورهای در حال توسعه رو به فزونی است.

ایران آلوده ترین کشور خاورمیانه به لیشمانیوز پوستی

 طبق آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی که در سال ۲۰۱۲ منتشر شده، ایران آلوده ترین کشور در منطقه خاورمیانه با ۶۰ الی ۷۰ هزار مورد جدید ابتلا به لیشمانیوز پوستی در سال، گزارش شده است اما هنوز واکسن مؤثری جهت پیشگیری یا درمان این بیماری وجود ندارد ولی شواهد دال بر آن است که دستیابی به واکسن ناممکن نیست.

سیما رافتی عضو انستیتو پاستور از بخش تحقیقات واکسن لیشمانیا از پژوهشگرانی است که با حمایت صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی درباره این بیماری مطالعاتی را انجام داده است.

وی درباره این پروژه و نتایج حاصل از تحقیقات اظهار کرد: تحقیقات گذشته در ارتباط با نقش سلول‌های T-CD۴+ حاکی از ایفای نقش توسط این سلول‌ها در کنترل این بیماری بود. به تازگی نیز نقش سلول‎های T-CD۸+ در مکانیسم‏های بهبودی لیشمانیوز و مقاومت علیه آن، چه از طریق تولید IFN-γ و فعال کردن ماکروفاژها و چه با کشتن ماکروفاژهای آلوده، بخوبی روشن شده است.

وی بیان کرد: احتمال می‎رود که این سلول‎ها با القاء تولید IL-۱۲از سلول‏های دندریتیک، پاسخ‏های ایمنی را به سمت پاسخ‏های Th۱ سوق دهند. در مطالعه قبلی این گروه مشخص شد که طراحی منطقی سازه پلی توپی در ساختار DNA بر اساس اپی توپهای عرضه شونده در ساختار MHC کلاس یک، قابلیت تحریک پاسخ‌های متعدد T-CD۸+ با توان تولید اینترفرون گاما و فعالیت سیتوتوکسیک را دارد.

رافتی تصریح کرد: در این تحقیق در نظر داریم با استفاده از واکسن هترولوگPrime-Boost با روشDNA-DNA و DNA-Live، پس از چالش با انگل بیماریزای لیشمانیا ماژور در موش BALB/c، محافظت بخشی سازۀ مذکور بیان کنندۀ ۴ اپی توپ ایمنی زا از پروتئین¬های مختلف لیشمانیا ماژور محدود به MHC کلاس یک موشی را بررسی کنیم.

به گفته وی، ایمنی‎زائی این سازه در مطالعه قبلی بررسی شده و نتایج نشان داد که سازۀ پلی توپی در بیان، پردازش و عرضۀ مناسب پپتیدها به مولکول‎های MHC موفق بوده است. این مطالعه نیز بر اساس چند فرضیه شکل گرفت، از جمله اینکه سازه‎های پلی توپی که واجد اپی‎ توپ‎های متعدد محدود شونده به MHCکلاس یک هستند قابلیت تحریک پاسخ‌های چندگانه T-CD۸+را دارند، تولید پاسخ‎های چندگانه سلول‎هایT-CD۸+در ابتدای عفونت در موش BALB/c، به القاء پاسخ مؤثر Th۱ کمک می‎کند و پاسخ سلول‎های T-CD۸+ درکنترل عفونت لیشمانیا نقش مهمی ایفا می‎کند.

وی گفت: با در نظر گرفتن طراحی انجام شده، نتایج حاصل از هر دو رژیم مورد استفاده نشان داد تزریق واکسن حامل پپتیدهای محدود شونده به MHC کلاس یک قادر به تحریک پاسخ سلول‎های T-CD۸+ است ولی محافظت بخشی به تعداد دفعات تزریق DNA و تمایل پپتیدهای مورد استفاده در ساختار واکسن به مولکول‎های MHC نوع یک بستگی دارد که نیازمند بهینه سازی‎ است.

وی اظهار کرد: این یافته ها نشان داد که عملکرد سلول های T-CD۸+ در ابتدای عفونت، در القاء محافظت علیه آن حائز اهمیت است. علیرغم تعداد اندک اپی توپ¬های بکار رفته، سازه پلی توپی در جابجایی تعادل پاسخ¬ به نفع Th۱، در شرایطی که چالش با غلظت بالای انگل لیشمانیا ماژور و در موش حساس BALB/c انجام شده، موفق بوده است.

بر این اساس، بنظر می رسد واکسن پلی توپی واجد اپی توپ های متعدد که از افینیتی بالا برخوردار باشند، راهکار مناسبی در طراحی واکسن علیه لیشمانیوز محسوب می‌شود. با توجه به نتایج قابل قبول حاصل از این مطالعه مبنی بر اثر بخشی پاسخ سلولهای T-CD۸+ در ابتدای عفونت در محافظت بخشی بر علیه لیشمانیوز جلدی، می توان امیدوار بود که بتوان از سازه‎های پلی توپی در زمینه واکسن‎های Protective لیشمانیا و حتی ایمونوتراپی بهره جست.

وی ادامه داد: این درحالی است که ابزارهای ایمونوانفورماتیک و دسترسی به ژنوم کامل انگل امکان گسترش کاندیدهای واکسن که قادر به تحریک سلول‎های T-CD۸+است را فراهم کرده است.