خبرگزاری مهر-گروه استان ها: روضه منوره حضرت ثامن الحجج(ع) که قبله آمال شیعیان و محبان است، بیش از دوازده قرن قدمت دارد و بر اساس شواهد موجود از همان ابتدای شهادت حضرت و به خاکسپاری پیکر پاک امام در مکان کنونی، قرائت قرآن کریم در روضه منوره رضوی معمول ودائر بوده است.
چهارده رحل گشوده
مراسم قرآن خوانی «صفه»آن قدر قدمت دارد که شاید تاریخ شروع این مراسم در گرد و غبار تاریخ گم شده باشد.
برخی مورخان معتقدند که مراسم قرآن خوانی ویژه در بارگاه ملکوتی امام رضا(ع)پس از شهادت ایشان شروع شد یعنی بیش از ۱۲قرن است که مراسم صفه در سرزمین خراسان برپاست .
اسناد و وقف نامه هایی هم وجود دارند که شهادت می دهند مراسم قرآن خوانی صفه در حرم مطهر امام رضا(ع)از سال ۱۲۷۶هجری قمری شروع شده و تا امروز که صفحه های سالشمار عدد ۱۴۳۰هجری قمری را نشان می دهد ادامه دارد.
درست زمانی که خورشید طلو ع می کند و آفتابش را روی حرم مطهر رضوی پهن می کند صدای قرآن خوانی مراسم صفه هم طنین انداز می شود.
صبح ها نیم ساعت بعد از طلوع آفتاب و شب ها بلافاصله بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء این مراسم طی آئین باشکوهی برگزار می شود.
مراسم صفه قبلاً در رواق دارالحفاظ یعنی در رواق پیش روی حضرت برپا می شد ولی اکنون این مراسم قرآن خوانی در رواق دارالسلام و رواق زیبای جنوب شرقی حرم مطهر و در شرق دارالحفاظ انجام می شود.
در این آئین باشکوه ابتدا تعدادی از فراشان و خادمان به چهار دسته حفاظ، فراشان، دربانان و کفش داران تقسیم می شوند تا محل برگزاری مراسم صفه را آماده و زائران را به بیرون از رواق دارالسلام هدایت کنند.
آنها قبل از شروع مراسم با احترام خاصی ۱۴رحل و قرآن نفیس در اندازه های بزرگ را به محل برگزاری مراسم می آورند.
این رحل ها و قرآن ها به دو قسمت مساوی تقسیم شده و در سمت چپ و راست جلوی رواق دارالسلام به طور منظم و با فاصله یک اندازه از یکدیگر گذاشته می شوند.
هفت قرآن نفیس در سمت راست و هفت قرآن نفیس در سمت چپ قرار می گیرد و خادمان،۱۴شمعدان لاله زیبای تک شعله را نیز جلوی هر یک از رحل ها می گذارند.
قرآن ها و رحل های مراسم صفه با احترام خاصی دست به دست می شوند انگار نور روی دست ها می چرخد و در فضا پاشیده می شود.
یکی از خدام، شمع های داخل لاله ها را روشن می کند و در این لحظه ۱۴خادم وارد دارالسلام می شوند و هر یک پشت رحل ها می ایستند.
خدام و فراشان کشیک روز هم در سمت چپ و راست با حالت خشوع و احترام می ایستند.
سرکشیک خدام، معاون کشیک و سادات در بالای رواق می نشینند و جلوی هر سر کشیک هم یک شمعدان روشن قرار می گیرد که روی سنگفرش ها روشنی می ریزد.
در این لحظه قرآن ها گشوده می شوند و در حالی که شمع ها آب می شوند تعداد ۱۴مرد سرمه ای پوش پشت رحل ها با احترام زانو می زنند.
آنها ۱۴قاری و حافظ قرآن هستند که به «حفاظ» معروفند و این مقام را یا به ارث برده و یا به صورت افتخاری دریافت کرده اند.
آنها یکی پس از دیگری پشت رحل های گشوده قرار می گیرند و زائران هم از دور ناظر بر اجرای این مراسم هستند.
زمزمه های قرائت قرآن بلند می شود، انگار فضا جان می گیرد، در و دیوار رواق هم صدا زمزمه می کنند.
کلمات آهنگین در فضا می پیچد و گوش ها را نوازش می دهد، قلب ها کم کم می لرزند و چشم ها بارانی می شوند.
قاری «صدق الله العلی العظیم »را می گوید. دست های راست چسبیده بر سمت چپ سینه هاست، جایی روی قلب ها.
هر یک از حفاظ یک فقره از مدیحه ۱۴معصوم (ع)یا ۱۲امام (ع)را که از منشئات خواجه نصیر الدین طوسی است با صدای بلند، زیبا و آهنگین می خواند.
حفاظ زمانی که در خواندن مدیحه ۱۴معصوم (ع)به نام مبارک امام رضا(ع)می رسند همگی قیام می کنند و با ادای احترام به حضرت دوباره می نشینند.
هر یک از حفاظ به نوبت مدیحه را می خواند و چون نوبت به دیگری می رسد، او هم خطبه و مدیحه امام بعد را می خواند. به محض شروع فقره چهاردهم و با بیان نام مبارک امام زمان (عج)بار دیگر همه قیام می کنند.
پس از اتمام فقره چهاردهم مدیحه ،خطیب حفاظ، خطبه مخصوصی را قرائت می کند.
با پایان یافتن مراسم، خدام سجده شکر به جای می آورند سپس سرکشیک یا معاون او به جمع آوری قرآن ها، رحل ها و لاله ها می پردازد.
این وسایل با کمال احترام دست به دست می گردند تا به اتاق مخصوص نگهداری قرآن ها در زاویه جنوب شرقی رواق دارالحفاظ انتقال یابند.
مراسم صفه در اسناد
در اسناد تاریخی آمده است که حدود یک قرن و نیم پیش مردی به نام «امام وردیخان بیات مختاری »سنت قرآن خوانی صفه را ثبت کرد.
او در وقف نامه ای تعیین کرد که درآمد حاصل از موقوفه ای را برای مخارج این مراسم مصرف کنند.
بیات مختاری مقرر کرد که خادمان حفاظ در رواق توحید خانه یکی از رواق های شمالی حرم مطهر و بین رواق دار الفیض و صحن انقلاب صبح و شام کلام الله مجید را تلاوت کنند و ۱۲بند توسل خواجه نصیر الدین طوسی را هم بخوانند.
این مراسم مدت ها در «توحید خانه» انجام می شد تا اینکه صاحب نظران به دلیل شکوه و عظمت این مراسم و برای نزدیک تر شدن به روضه منوره تصمیم گرفتند این مراسم را به «دارالحفاظ» که در گذشته سوابقی در برپایی این گونه مراسم داشت منتقل کنند.
از آن زمان تا همین چند سال قبل، مراسم صفه در دارالحفاظ برگزار می شد ولی حالا به دلیل شلوغی این رواق، این مراسم قرآنی را به رواق دارالسلام منتقل کرده اند.
در وقف نامه بیات مختاری آمده هر سال مقدار ۲۲خروار گندم و مبلغ ۱۶تومان نقد رایج خزانه که این مبلغ مساوی ۱۶۰ریال ناصر الدین شاهی بود برای برگزاری مراسم صفه در نظر بگیرند.
در این وقف نامه آمده است که خطیب و صدرالحفاظ ،هر یک دو خروار گندم و مبلغ دو تومان نقد دریافت کنند ۱۲نفر حفاظ دیگر هم هر کدام یک خروار و ۵۰من گندم و یک تومان نقد بگیرند.
حفاظ بر اساس وقف نامه موظف هستند در مراسم صفه هر نفر در شام یک جزء و در صبح یک جزء قرآن تلاوت کنند در ضمن حفاظ باید در این مراسم ،مشئات خواجه نصیر الدین طوسی را با صدای خوش و زیبا بخوانند و ثواب تلاوت کلام الله مجید را به ارواح مطهر انبیا و ۱۴معصوم (ع)هدیه کنند.
علاوه بر وقف نامه امام وردیخان بیات مختاری که به آن اشاره شد «حاج قاسم ملک التجار» یکی از واقفان بزرگ آستان مقدس رضوی نیز در سال ۱۲۷۷هجری قمری برای برگزاری مراسم صفه وقف نامه ای نوشت که بر اساس این وقف نامه، مراسم صفه ملک التجار بلافاصله بعد از مراسم صفه بیات مختاری در حرم مطهر برگزار می شود.
نظر شما