«دره شهر» سرزمینی به قدمت تاریخ/سفر به پایتخت تابستانی ایلامی ها

خبرگزاری مهر -گروه استان ها: نام دره شهر شاید از رود سیمره گرفته شده باشد که این رود تا قبل از ورود ایلام «گاماسب» نام دارد و هنگام ورود به ایلام سیمره نامیده می شود.

آورده اند که چون دره شهر در کنار رود سیمره در دره ای از دره های کبیر کوه قرار گرفته، دره شهر نام یافته است. شهر تاریخی و باستانی دره شهر در ادوار مختلف بارها ویران و آباد شده است. از جمله عوامل ویرانی آن تاخت و تاز سپاهیان آشور و عربها بوده است. بنا بر نظری، دره شهر محل شهر باستانی ‹‹ماداکتو›› پایتخت عیلامی است.

عیلامیان که در دوره عهد باستان فرمانروای کوه های لرستان بودند دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه و مرز شمالی را متصرف شدند و اماکن مستحکمی تاسیس کردند که ماداکتو پایتخت دوم آنان از آن جمله است.

ظاهرا دره شهر اولین شهر عیلامی بوده است که در حمله آشور بانی پال ویران و مردم آن قتل عام شده اند. در دره سیمره بقایای خرابه های عهد ساسانی به جامانده اند.

ظاهرا این منطقه در دوره اعتلای هخامنشیان هنوز هم ویران بوده یا اهمیت گذشته را نداشته است، اما عهد اشکانیان دوره تجدید حیات آن بوده و در دوره ساسانی نیز مجددا رونق یافته و آباد شده است.

در خرابه های دره شهر که بازمانده یک شهر از زمان ساسانیان است، آثار چهار راه ها، کوچه ها و معابر با نظم ویژه ای که در شهر سازی آن دوره معمول بود، باقی مانده است.

سکه هایی که در خرابه های دره شهر پیدا شده اند به خسرو سوم و جانشیان او تعلق دارند.

گفته می شد که دره شهر در هنگام آبادانی متجاوز از پنج هزار خانه داشته است. در میان خرابه های آن اثری از ساختمانی که شاید روزی مسجد و یا عبادتگاه دوره اسلامی بوده باشد، یافت نشده است.

در حال حاضر شهر دره شهر که در دامنه کبیر کوه و در کنار خرابه های شهر باستانی دوره ساسانی و رودخانه خروشان سیمره قرار دارد، با استعداد کشاورزی وافر، ‌منابع آب غنی، مراتع سبز و جنگل های انبوه یکی از شهرهای باستانی و مهم استان ایلام محسوب می شود.

برخی بر این باورند که دره شهر را خسرو پرویز پادشاه ساسانی ساخته است. گفته می شود اسکندر مقدونی هنگامی که از شوش عازم شعر کلنی بوده از دره شهر عبور کرده است .

پس از حمله اعراب سیمره یا دره شهر حاکم نشین شد و تا سده چهارم هجری قمری، آباد و پرنعمت بوده است ابودلف در سفر نامه خود می نویسد: سیمره نیز شهر زیبایی است که در آن درختان خرما و زیتون و گردو و در طرف دیگر برف و کوهستان با هم دیده می شوند.

یاقوت حموی نیزدر باره دره شهر می نویسد: شهری است در نواحی جبل به سوی خوزستان و آن را مهرجانقذق خوانند و آن آبادان و دارای میوه ها و آب است.

دره شهر از گذشته های دور پایتخت تابستانی ایلامی ها بوده است و اوج رونق آن در دوره ساسانیان بوده که ییلاق امرا و بزرگان بوده است. این شهر در آبرفت های سیمره و در کنار ویرانه های شهر تاریخی سیمره و در دو سوی مسیر رودخانه دره شهر، جایی که تپه ماهورهای دامنه شمالی کبیر کوه خاتمه می یابد، قرار دارد.

در شهرستان دره شهر به دلیل این که از مناطق لرنشین ایلام هستند آهنگ ها و ترانه و موسیقی لری رواج دارد که درانواع بزمی و رزمی و حماسی و ...اجرا می شوند. مانند نوعی ترانه به نام سایرخونی که آهنگی سوزناک است و با لهجه لری خوانده می شود. برای اجرای آن از کمانچه استفاده می شود.

اطراف دره شهر را مزارع آبی و دیمی با خاک حاصل خیز فرار گرفته است. مزارع کشاورزی دره شهر به وسیله آب رود خانه های سیمره، سیکان و چشمه سار های کوچک دیگر آبیاری می شود و حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق کمبود آب را تامین می کند.

در مزارع روستاهای دره شهر ضمن کاشت برنج، گندم، جو و محصولات صیفی نیز به دست می آید. از مهم ترین محصولات جالیزی دره شهر خیار است که بسیار معروف است. این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و بدره است. شهر دره شهر بیش تر به زبان لری و کردی صحبت می کنند ولی زبان مردم بخش بدره کردی است.

اهمیت تاریخی دره شهر به حدی است که مورخان و تاریخی نگاران آن را به نام اولین شهر تاریخی دوره ساسانی نامیده اند.

مکان های دیدنی و تاریخی

مهم ترین مراکز دیدنی و زیارتگاهی دره شهر عبارتند از، آثار خرابه های شهر سیمره  معروف به ماداکتو و آثار قصر ها و بازار های تاریخی، آسیاب آبی و قلعه شیخ ماخو (شیخ محمد خان) در روستای شیخ مکان، تنگ زیبا و تاریخی ، طبیعی بهرام چوبینه در مسیر دره شهر به پل دختر، تپه باستانی تیغن در کنار دره شهر، آثار قلاع تاریخی درمنطقه ییلاقی کلم بخش بدره و هم چنین دره ییلاقی کلم بدره، چهار تاقی دوران ساسانی در شهر دره شهر، آبشار ماربره در نزدیکی دره شهر در مسیر جاده پل دختر، حوضچه آب زمزم در نزدیکی بقعه جابر، آثار تاریخی پل گاو میشان مربوط به دوران ساسانی بر روی سیمره، زیارتگاه جابر انصاری در روستای جابر کلم، زیارتگاه بابا سیف الدین درروستای ارموف زیارتگاه امام زاده صالح در ماژین، قلعه و شهر تاریخی ماژین، غار کول کنی در ماژین، مناظر و چشم اندازهای زیبای کبیر کوه در کنار رود سیمره و...

کشاورزی و دامداری

اقتصاد دره شهر بر پایه کشاورزی باغداری و دامداری استوار است. آب کشاورزی از چاه ها، چشمه ها و رود فراهم می شود و محصولات کشاورزی و باغی آن عبارتند از: ‌گندم، جو، بنشن، ذرت، گیاهان علوفه ای، برنج، کنجد، تره بار، گردو، ‌انار، انگور، سیب و انجیر. دامداری نیز در این شهرستان رونق دارد و محصولات و فرآورده های دامی و نیز دام به شهرستان های دیگر صادر می شود.

مشخصات جغرافیایی

شهرستان دره شهر در درازای جغرافیایی ۴۷ درجه و ۲۲ دقیقه و پهنای جغرافیایی ۳۳ درجه و ۸ دقیقه و در بلندی ۶۵۰ متری از سطح دریا واقع است. شهر دره شهر در ۱۴۲ کیلومتری شهر ایلام و در مسیر جاده ایلام ـ پل دختر قرار دارد. آب و هوای آن معتدل و خشک، بیش ترین درجه گرما ۴۲ درجه و کم ترین درجه گرما ۶- درجه است.

بارندگی سالانه به طور متوسط ۳۵۰ میلیمتر است. شهرستان دره شهر از شمال باختری، شمال تا جنوب خاوری به ترتیب با شیروان و چرداول، کوهدشت و پل دختر (استان لرستان)، از جنوب خاوری، جنوب تا شمال باختری به ترتیب با آبدانان، دهلران، مهران و ایلام همسایه است.