خبرگزاری مهر - گروه استانها: چند روزی گذشته است از آغاز ماه مهربانی‌ها، ماه رحمت و بخشش. هرچه بگویی و بشنوی، کم است از زیبایی‌های ماه خدا و خدا چقدر برایت آرزوهای خوب دارد در این ماه.
هر سال، در همان روزهای ابتدایی ماه رمضان، شاید گمان نکنی چه عاشقانه‌هایی در انتظارت است، عاشقانه‌های تو و خدایت؛ اما حلاوت و شیرینی‌اش را خواهی چشید و باورت می‌شود رمضان آمده است برای تو تا بیش از پیش عاشق خدایت شوی و مهربان‌تر نسبت به مخلوقاتش.
حال و هوای رمضان تو را بیشتر به ماه مهمانی خدا علاقمند می‌کند، آن لحظه‌ای که برای خوردن سحری و قرائت دعای سحر از جای برمی‌خیزی، زمانی که سفره افطار را با رسوم و سنت الهی برای روزه‌داران می‌گشایی و لحظاتی که در تلاش هستی تا با روزه‌داری، خویشتن را تزکیه و به زیباترین سنت‌های الهی عمل کنی.
آداب و رسومی که همچنان جریان دارد
آداب و سننی که در بین مردم ایران وجود دارد، شاید مهم‌ترین عاملی که باشد که فرهنگ ایرانی را از دیگر فرهنگ‌ها متمایز کرده و وقتی این آیین و رسوم، رنگ مذهبی به خود می‌گیرد، زیباتر می‌شود و دلچسب‌تر.
در این بین اما ماه مبارک رمضان به عنوان ماهی که در بین مسلمانان از جمله ایرانی‌ها دارای جایگاه والایی است، آیین و رسوم زیبایی در گوشه گوشه کشور دارد که برخی از آنها در نوع خود زیبا و متمایز هستند.
استقبال از ماه مهمانی خدا در نقاط مختلف کشور با آداب و رسوم خاصی همراه است، خراسان رضوی به عنوان مرکز تشیع ایران و در رأس آن، مشهدالرضا، آداب و رسوم مختلفی را برای ورود به ماه مهمانی خدا و حرکت در مسیر بندگی دارند و گذشت سال‌ها نتوانسته برخی از آداب و رسوم مهمانی خدا را دستخوش تغییر کند.
مردم خداجوی خراسان رضوی همانند سایر مسلمانان در کنار عمل به فریضه روزه‌داری و تلاش برای کسب فیوضات دریای بیکران الهی با آداب و رسومی، این ماه سراسر فضیلت و برکت را سپری می‌کنند.
برگزاری محافل تفسیر قرآن
مردم این استان مانند سایر مسلمانان دنیا و به تبعیت از سنت نبوی با روزه‌داری سه روز آخر ماه شعبان به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند.
در این استان چند روز پیش از آغاز ماه رمضان مردم به نظافت و پاکسازی مساجد و حسینیه‌ها می‌پردازند و در این روزها در وضع زندگی مردم تغییراتی حاصل می‌شود چراکه مردم بیشتر از هر کاری به عبادت پرداخته و مساجد رونق مضاعف می‌یابند، مساجد نیز در این ماه به برکت جلسات قرآن حال و هوای خاصی دارد و مامن انسان‌های شیفته طاعت و بندگی خداوند است.
خراسانی‌ها اغلب در مساجد و تکایا و بسیاری از منازل جلسه‌های ختم قرآن برگزار می‌کنند، هر چند جلسه‌های ختم قرآن تنها به ماه رمضان اختصاص ندارد و در تمام ماه‌های سال برپا می‌شود ولی در ماه رمضان انگار صفا و جلوه‌ای دیگر دارد.
مشهدی‌ها معتقدند قرائت قرآنی را که در ماه رمضان آغاز می‌کنند باید حتماً تا آخر ماه تمام کنند وگرنه مقروض می‌شوند و هر کس در جزء آخر قرآن نوبتش به سوره توحید رسید، به سایر شرکت کنندگان در دوره قرآن شیرینی می‌دهد.
نوای نقاره‌زنی حرم رضوی
در روزگاران قبل، نه تنها در خراسان رضوی بلکه در بسیاری از نقاط ایران، برای بیدار شدن در سحرهای ماه رمضان و تشخیص وقت سحر از وسایل و روش‌های گوناگون از جمله ستارگان، بانگ خروس، صدای نقاره، طبل و شیپور، توپ در کردن استفاده می‌کردند که غیر از این موارد کوبیدن به دیوار همسایه و پخش صدای مناجات از گلدسته های مساجد از دیگر روش‌های بیدار شدن در سحر بود.
اگرچه امروز از وسایل الکترونیکی برای بیدار شدن در سحرگاه استفاده می‌شود اما آنچه که سالیان درازیست با اهالی خطه خورشید همراه و مهمان لحظات سحر آنهاست، نوای جان افزای نقاره‌زنی حرم رضوی است و هنوز هم جسم و جان زائران و مجاوران را جلا می‌دهد.
اگر تا به حال به مشهد سفر کرده باشی، حتما گوش‌هایت، نوای زیبای نقاره‌خانه حرم رضوی را مهمان بوده و چه خوش است نوای عاشقی امام مهربانی‌ها.
نحوه به‌جا آوردن اعمال سحر و خوردن سحری در شهرها و روستاهای مختلف تفاوت‌هایی دارد اما آنچه بیشتر معمول بوده به این صورت است که ساعتی به سحر مانده اهل خانه بیدار می‌شوند و وضو می‌گیرند و مشغول خواندن دعای سحر و قران می‌شود بعد از ختم قران و دعا نیت می‌کنند و خوردن سحری آغاز می‌شود.
البته در برخی شهرهای خراسان رضوی روال زندگی مردم اینگونه است که از پاسی از شب تا سحر، به خواندن قرآن و دوره کردن آن مشغول می‌شوند تا هنگام خوردن سحری فرا رسد.
افطاری دادن در مهمانسرای امام رضا(ع)
غالب مردم خراسان رضوی برای برآورده شدن حاجات خود نذورات متعددی رادرنظر می‌گیرند که یکی از مرسوم‌ترین آنها نذر گوسفند، حبوبات، غلات و غیره برای حرم امام رضا(ع) و مهمانسرای آن حضرت است.
حتی برخی از افراد که قدرت مالی انجام این موارد را ندارند، نذر می‌کنند تا برای تهیه غذای حضرت در مهمان‌خانه مشغول انجام کاری از جمله پاک کردن برنج، سبزی، حبوبات و غیره شوند تا از این طریق نذرشان مقبول درگاه الهی قرار بگیرد.
اگر روزی تصمیم بگیری در ماه رمضان مهمان مشهدالرضا شوی، امام رئوف، سفره رحمتش را برای تمام روزه‌داران گشوده است و در سرتاسر صحن های حرم رضوی، خوان رحمت الهی برای روزه‌داران پهن می‌شود.
پهن کردن سفره‌های افطار برای مردم محل و نیازمندان شاید برگرفته از همین سنت زیبای سفره‌های افطار در حرم رضوی باشد که به یک رسم دیرینه در آداب و رسوم مردم خراسان رضوی تبدیل شده است.
آنان در سفره های افطار خود از خوردنی‌هایی مانند حلوا، ماغوت، شله زرد، پنیر و سبزی، شیربرنج، خرما و زولبیا و بامیه و غذاهایی مانند آش، خورش قیمه و مرغ برای اطعام روزه‌داران بهره می‌گیرند.
شله مشهدی
بازار طبخ شله مشهدی، شله زرد، آش رشته، سوپ و پخش آن بین اهالی محل و نیازمندان در ماه مبارک رمضان در خراسان رضوی داغ است، در این میان اما شاید شله مشهدی برای مردم درسایر نقاط ایران جذاب‌تر باشد.
شله مشهدی، غذای معروف مشهدی‌ها است که سایر مردم ایران نیز کم و بیش با آن آشنا هستند و در ایامی همچون ماه رمضان پای ثابت برخی سفره‌ها است و بیشتر برای وعده افطار مورد استفاده روزه‌داران قرار می‌گیرد زیرا مردم معتقدند شله غذایی سنگین بوده و سبب تشنگی روزه‌دار در طول روز می‌شود.
آیین روزه‌داری در سبزوار
سبزوار به عنوان یکی از شهرهای بزرگ خراسان رضوی، دارای قدمت تاریخی و فرهنگی طولانی است و مردم روستاهای آن، آداب و رسوم و متفاوتی داشته و غذاهای خاصی را در ایام ماه مبارک رمضان مورد استفاده قرار می‌دهند.
روزه‌داران سبزواری در ماه مبارک رمضان غذای اصلی خود را در سحر می‌خوردند زیرا بعد از سحر کار و فعالیت اقتصادی روزمره مردم شروع می‌شود.
سبزواری‌ها علاقه خاصی به اشکنه دارند و در این شهر بیش از ۹۰ نوع اشکنه تهیه می‌شود که مشهورترین آن ها «اشکنه ی قورمه» است.
برخی‌ها ماست و دوغ و خیار را به همراه کشمش و بادام و گردو تناول می‌کنند که معمولا برای وعده افطار مصرف می‌شود، استفاده از برنج همراه با «خوشتلی» که همان رشته است البته همراه با کوکوسبزی، از دیگر غذاهای مردم این شهر است.
در شب‌های احیاء معمولا هیئت‌های مذهبی افطاری می‌دهند همچنین اکثر خانواده ها، کوچکترهای فامیل برای صرف افطار به خانه بزرگترها می روند و با حلیم و شوربا افطار می‌کنند.
ساده زیستی، مهمان سفره افطاری خراسانی‌ها
شاید عمل به رسم و آیین ساده‌زیستی سبب شده باشد اهالی شهرهای خراسان رضوی، هرافطار، مهمان شخصی باشند و سفره‌های افطاری برای اطعام روزه‌داران، گشوده شود.
یک کارشناس گردشگری مذهبی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سنت‌های مردم خراسان رضوی در ماه مبارک رمضان می گوید: هدف از انداختن سفره‌های افطار در ماه رمضان، میزبانی مهمانان خدا بوده و سادگی و ساده‌زیستی سرلوحه بسیاری از مردمان این خطه در برپایی مراسم افطاری است.
بهزاد چوپانکاره ادامه می‌دهد: از جمله غذاهایی که در این ماه طبخ و در شهرهای مختلف خراسان رضوی استفاده می‌شود، اشکنه‌های مختلف دانه‌های خربزه، عدس، گوجه، باقالی پلو، انواع آش‌ها، نان و انواع حلواها با آرد گندم و برنج است.
وی می‌افزاید: در گذشته و در این ایام، خوراکی‌هایی همچون خشکبار، انجیر، توت خشک و قیسی برسر سفره افطار قرار می‌گرفته و همانند امروزه، استفاده از زولبیا و بامیه برای ماه رمضان باب نبوده است.
برگزاری آیین شب خوانی
این کارشناس گردشگری اما به آیین دینی برگزاری جلسات قرآنی در شهرهای خراسان رضوی اشاره می‌کند و می‌گوید: برگزاری جلسات ختم قرآن و قرآن خوانی بین همسایه‌ها به نوبت انجام می‌گیرد و هر شب در یک خانه مراسم برگزار می‌شود و خانواده‌ای که سوره «یاسین» را تلاوت کند باید افراد قرآن‌خوان را به صرف افطاری میهمان کند.
چوپانکاره ادامه می‌دهد: طی سال‌های گذشته به دلیل نبود وسایل نوین ارتباطی همانند تلوزیون و رادیو، مردم از شب‌خوانی برای بیدار کردن یکدیگر در سحر استفاده می‌کردند به این ترتیب که با مشت کوبیدن به دیوار همسایه و درآوردن صدای طبل، دهل و صدای ظروف یکدیگر را مطلع می‌کردند.
وی می‌گوید: طی شب‌خوانی‌ها، همسایه‌ای که زودتر بیدار می‌شد همسایه‌های دیگر را نیز بیدار می‌کرد، برخی‌ها نیز با صدای خروس بیدار می‌شدند و اصطلاحا «خروس خوان» از خواب بر می‌خواستند و با روشن شدن چراغ‌ها که نشانه بیدار شدن روزه‌داران بود، دیگر طبلی زده نمی‌شد.
رمضان اما فرصتی است برای تمرین مهربانی تا مهربانی کنیم به خلقش و مهربان باشیم نسبت به خویشتن و بیاموزیم که می‌توان خود را ساخت و خودسازی کرد تنها برای رضایت حضرت حق.
نظر شما