خبرگزاری مهر- گروه هنر-محمد آسیابانی: یکی از مسایل قابل تامل در سینمای ایران بحث اکران آثار مستند در سالن های سینمایی است که از مطالبات مستندسازان از دهه‌های گذشته تا امروز بوده و در نهایت با راه‌اندازی اکران مستندها در گروه «هنر و تجربه» مخاطبان تا حدودی با سینمای مستند و تماشای آن بر پرده نقره ای آشنا شدند. از طرفی مستندهای قابل دفاعی نیز در این گروه به نمایش درآمدند که موفق شدند با تکیه بر فروش قابل ملاحظه ای ماه ها روی پرده بمانند. حال این سوال پیش می آید در صورت تداوم تولید چنین آثاری آیا فضای کنونی سینمای ایران می پذیرد که تعدادی سالن خاص و مشخص برای آثار نمایش مستند در نظر گرفته شود تا این فیلم ها بتوانند اکرانی منظم و پایاپای با سینمای بلند داستانی داشته باشند یا خیر؟
این موضوع بهانه ای شد تا با امیرحسین علم الهدی مدیر اجرایی و دبیر شورای سیاستگذاری سینمای «هنر و تجربه» به گفتگو بنشینیم که وی در بخش نخست این گفتگو درباره اقتضائات اکران فیلم های مستند در ایران و جهان، ایجاد پاتوق تماشای فیلم های مستند در این گروه سینمایی، گله برخی فیلمسازان درباره تبلیغات کم آثار مستند در گروه «هنر و تجربه» و ...صحبت کرد.
با ما در بخش دوم و پایانی این گفتگو همراه می شوید:
*فکر نمی‌کنید می‌توان سالن‌های برخی از فرهنگسراها را با تجهیزاتی به گروه سینماهایی «هنر و تجربه» اضافه کرد؟
- نه این گونه نیست زیرا آن سالن ها چند منظوره هستند. من در سال ۸۴ مشاور سازمان فرهنگی هنری شهرداری در راه اندازی آن سالن‌ها بودم. آن سالن‌ها ابزار قدرت مدیران فرهنگسراها است. البته با فرض همین موضوع هم در چنین سالن‌هایی نمی‌توان یک روز فیلم مستند به نمایش گذاشت و روز بعد برنامه‌هایی همچون آموزش آشپزی داشت، زیرا در این صورت دیگر مخاطب به ما اعتماد نمی‌کند.
ما یکبار با مدیران این فرهنگسراها مذاکره‌ای کردیم تا دو سال این سالن‌ها در اختیار ما قرار بگیرند، اما آنها گفتند «ما برنامه‌های دیگری هم داریم و این امر میسر نیست». البته من فکر نمی‌کنم مردم به سالن‌های چند منظوره به صورت مکرر برای تماشای آثار مستند رجوع کنند زیرا به همان اندازه که فیلم‌ها و مخاطبان فیلم‌های «هنر و تجربه» دارای هویت هستند، سالن‌های آن هم باید هویت پیدا کنند. در حال حاضر یکی از بهترین سالن‌های «هنر تجربه» خانه هنرمندان است زیرا آن پاتوقی که عرض کردم در این مکان شکل گرفته است، اما اگر در کنار نمایش آثار مستند آموزش آشپزی هم در این مکان صورت بگیرد دیگر مخاطب اعتماد نمی‌کند، زیرا آنها دوست دارند برای تماشای آثار مستند با یک فضای فرهنگی مواجه شوند.
به هر حال بعضی از این فرهنگسراها بنا به صلاحدید در پی پر کردن اوقات فراغت خانواده‌ها هستند که ما به آنها حق می‌دهیم، اما واقعیت این است که ما هم بدمان نمی‌آید یکی از فرهنگسراها را به ما بدهند که نام آن را سینمای «هنر و تجربه» بگذاریم تا به عنوان یک پاتوق شناسایی شود. ما در حال رایزنی هستیم، اما تحقق این آرزو بستگی به اراده مدیران شهری دارد.
تجربه نشان داده وقتی مدیران شهری به حوزه فرهنگ فراتر از نگاه های سیاسی و دعواهای رایج وارد می‌شوند ماندگارتر می‌شوند به همین دلیل از آنها می‌خواهم اگر واقعا می‌توانند کمکی کنند که سینمای مستقلی داشته باشیم، دریغ نکنند. در راستای همین موضوع ما در حال مذاکره با دوستان سازمان فرهنگی و هنری و مدیران ارشد شهرداری هستیم،که به یک تعامل برای در اختیار قرار دادن مکانی برای نمایش آثار برسیم، زیرا با توجه به تعداد زیاد فرهنگسراها با رویکردهای مختلف ما خواستار یکی از آنها به عنوان سینمای «هنر و تجربه» هستیم، زیرا در این صورت فارغ از هرگونه نگرشی می‌توانیم خدمات خوبی را به مردم ارائه دهیم.
* یکی دیگر از مسایلی که درباره نمایش فیلم در گروه «هنر و تجربه» مطرح می شود حمایتی است که از سوی شما از فیلم های بلند داستانی می شود و با هزینه دولت امکان داشتن یک روابط عمومی در اختیار صاحبان آثار قرار می گیرد ولی این امکان برای فیلم‌های مستند و کوتاه مانند آثار داستانی وجود ندارد.
- برای فیلم های مستند این امکان را داریم اما برای فیلم کوتاه نه.
ما به افرادی که فیلمهایشان در این جا پذیرفته شده است بارها گفته‌ایم که به تنهایی نمی‌توانیم مسئولیت تمام تبلیغات فیلم را بر عهده بگیریم. ابتدا به این دلیل که تعداد فیلم ها بسیار زیاد است اما دلیل بعد آن کمبود تعداد افراد در ستاد اجرایی است. همچنین اعتقاد داریم که سینمای گروه «هنر و تجربه» یک کار تیمی است به همین دلیل افراد باید خودشان با فردی که در زمینه تبلیغات و روابط عمومی فیلم آشنایی دارند وارد صحبت شوند. البته بخشی از هزینه آن را ما تقبل می‌کنیم تا به طور میانگین فیلمی که حداقل ۳ یا ۶ ماه در گروه سینمایی «هنر و تجربه» در حال اکران است بتواند ضمن رسیدن به یک فروش خوب، اطلاع رسانی لازم برای مخاطب خود را انجام دهد.
در ارتباط با فیلم‌های کوتاه باید گفت به دلیل این که تعدادشان در یک بسته نمایشی به ۸ الی ۹ فیلم می‌رسد امکان این که خودمان کاری انجام دهیم عملا نیست و عمدتاً افرادی که فیلم کوتاه می‌سازند نشان داده اند که علاقه ای به نمایش فیلمهایشان در سینما نداشته‌اند و هیچ کار تبلیغاتی را در این مسیر انجام نداده‌اند، مگر چند مورد خاص که بسیار محدود بوده‌اند، اما با این وجود هر پنجشنبه ساعت ۱۸:۰۰نمایش فیلم کوتاه‌مان در سراسر کشور در گروه «هنر و تجربه» به طور جدی انجام می‌شود. هرنمایش هم به طور میانگین با استقبال ۲۰ الی ۳۰ تماشاگر همراه می‌شود. به همین دلیل به نظر می‌رسد فیلم کوتاه برای تنوع سفره رنگین‌مان در «هنر و تجربه» خوب است. امیدوارم فیلم کوتاه سازان در این عرصه بتوانند بهترین استفاده‌ها را از نمایش فیلم‌شان در گروه سینمایی «هنر و تجربه» ببرند.
درباره اکران فیلم های کوتاه باید بگویم این آثار طیف بیشتری را در بر می‌گیرند و عوامل آن باید خودشان به جمع بندی برسند با این وجود در حال حاضر وضعیت اکران فیلم کوتاه بد نیست و مخاطب زیادی هم دارد، اما آنها باید کمپینی تشکیل بدهند، زیرا عمدتا فیلم‌های کوتاه انگیزه‌ای برای نمایش در پرده اکران ندارند.
*به نظرتان «هنر و تجربه» می‌تواند فیلم مستند را به میان مخاطبان عام بیاورد تا جایی که آنها نیز به راحتی برای دیدن مستند به سینما بیایند و برای دیدن اثر موورد علاقه‌شان بلیت بخرند؟
- واقعیت این است که سینمای ایران دچار بحران مخاطب است. ما از نظر شاخص‌های بین‌المللی جزو کشورهایی هستیم که جذب مخاطبِ کمی در سینماها داریم. در چنین شرایطی مهمترین سیاست ما انجام کارهایی برای رونق سینما است. در همه جای دنیا وقتی می‌خواهند سینما رونق بگیرد، فیلم‌ها به سمت آثار داستانی می‌روند. این که ما به یک نقطه ایده آل برسیم تا افراد برای دیدن آثار مستند هم به سینما بروند نهایت ایده آلی است که در ذهن داریم، اما نباید این آرزو را آنقدر بزرگ و روی آن پا فشاری کنیم که وقتی با تعداد تماشاگر فعلی مواجه می‌شویم ذوق‌مان کور شود.
متاسفانه در یک روزنامه سینمایی تحلیلی دیدم از فیلم مستند «ناصر حجازی» که در گروه سینمایی «هنر و تجربه» در حال اکران است که بسیار برای آن روزنامه متاسف شدم، چرا که این فیلم و تعداد سالن‌های نمایش دهنده آن را با فیلم‌های سینمایی که در شرایط عادی به نمایش در می‌آیند مقایسه کرده و گفته بود که سینمای ورزشی فاقد مخاطب است. در صورتی که فیلم مستند «ناصر حجازی» بیشترین مخاطب را در «هنر و تجربه» طی بیست ماه گذشته داشته است و با توجه به تعداد محدود سانس‌ها توانسته چیزی حدود چهل درصد از فضایی را که در اختیارش گذاشته بودیم پر کند. این که به جایی برسیم تا برای فیلم مستندمان هم تماشاگران صف ببندند تصوری است که باید آن را ابتدا برای سینمای داستانی در ذهن پرورش دهیم. ابتدا باید عادت سینما رفتن را در میان مردم جا بیندازیم. ما در حد و اندازه توانایی خودمان این کار را می‌توانیم انجام دهیم.
اینکه ما طی ۲ الی ۳ سال گذشته در ارتباط با میزان مخاطبان حرکت رو به جلویی را تجربه کنیم بسیار خوب است، اما این که بر این اساس بیاییم و بگوییم که مشکلات سینمای ما در این زمینه حل شده است یک فریب خواهد بود. سینمای ایران همچنان دچار بحران مخاطب است و شاید چند سالن نمایش دهنده در کل کشور داشته باشیم که مخاطبان تضمین شده‌ای دارد. آن هم فقط پردیس‌های سینمایی است که شاید جمع صندلیهای شان به ۱۰ هزار صندلی نرسد. در حالی که ما صد الی صدوبیست هزار صندلی مان در سینماها خالی و فاقد مخاطب جدی است، اما به طور کلی امسال سال خوبی بوده است و امیدارم این روند ادامه دار باشد. با این وجود برای رسیدن به مخاطب جدی باید ابتدا به فکر سینمای داستانی و رشد آن باشیم، زیرا ما نمایش آثار مستند را به نسبت پیدایش یک قرنی سینما، به تازگی در سینمای خودمان تجربه می‌کنیم.
اگر بخواهیم به مخاطبان جدی در این زمینه برسیم باید چیزی نزدیک به هشت سال در آن فعالیت و ممارست داشته باشیم. سینمای «هنر و تجربه» بیشتر در حال تغییر ذائقه مردم و سلیقه آنها است. این در حالی است که مردم ایران ذائقه‌های‌شان دیر به دیر تغییر می‌کند. ما در بیست ماه گذشته دستاوردهایی داشتیم که قابل تأمل است. اگر سینمای مستند به همین روال پیش برود و دچار بد فهمی‌های بخشی از سینمای ایران و مدیرانش نشود در آینده سینمای مستندمان برای مخاطب بسیار جذاب تر خواهد بود.
*نظرتان در مورد شیوه پخش و خرید آثار مستند توسط رسانه ملی چیست؟
- به هر حال خاستگاه سینمای مستند تلویزیون است نه سینما. شبکه مستند در یک سال گذشته دچار تغییراتی شد و رشد کرده ولی واقعیت این است که مشکل اساسی من هم با صدا و سیما انحصاری عمل کردن آن است. باید توجه داشته باشیم که هیچ دستگاهی به این شکل نمی‌تواند موفق باشد. یادمان باشد که موفقیت در صورت رقابت اتفاق می افتد. متاسفانه عمدتاً مستندهای جریان ساز دچار تیغ ممیزی صدا و سیما می‌شوند به همین دلیل شاید نتوانند آن کارکرد لازم را داشته باشند. مثلاٌ فیلم مستند خوب «شش قرن و شش سال» یکی از مفاخر موسیقی را در شش قرن گذشته نشان می‌دهد و داستان جذابی دارد، اما می‌دانیم امکان پخش آن از رسانه ملی نیست. با وجود همه سختگیری‌ها، افراد تلاش می‌کنند تولیدات خوبی داشته باشند به همین دلیل امیدواریم در زمینه پخش آنها هم اتفاقات خوبی بیفتد. هر سینمایی که می‌خواهد پیشرفت کند به سینمای پایه خودش که مستند است، مراجعه می‌کند، اما به هر حال تلویزیون توانسته در چند سال گذشته رویکرد موفق تری نسبت به آثار مستند داشته باشد، اما می‌دانیم که با یک تفکر ثابت امکان جهش وجود ندارد. با آمدن تلویزیون های خصوصی، آثار مستند می‌تواند برای مخاطبان جذاب‌تر به نظر برسد.
*بحث تبلیغات رایگانی که قرار بود رسانه ملی برای آثار گروه سینمایی «هنر و تجربه» در نظر بگیرد به کجا رسید و در چه مرحله ای است؟
- در حال حاضر برای چند فیلم ما، در این گروه سینمایی این اتفاق افتاده است. تلویزیون براساس بازبینی که از فیلم‌ها دارد برای آثار مورد پسندش تعدادی تیزر رایگان پخش می‌کند. ما از آنها تشکر می‌کنیم اما مهمترین مشکل تلویزیون در حال حاضر این است که مخاطب ندارد. وقتی این تیزرها در خلال برنامه‌هایی که مخاطب ندارد پخش می‌شود اطلاع رسانی درست هم صورت نمی‌گیرد. دلیل این که برخی از فیلم ها برای تبلیغ به سمت سایر شبکه‌های ماهواره‌ای می‌روند، همین است.
*مستندهای اجتماعی همواره گزنده بوده اند و به همین دلیل طرد شده اند. اگر مستندی بخواهد درباره بیماری ایدز وارد «هنر وتجربه» شود این گروه سینمایی برای آن چه می کند؟
- ما آثار سینمایی را برای اعمال ممیزی نگاه نمی‌کنیم بلکه به لحاظ کیفی آنها را بررسی می‌کنیم که آیا فیلم مورد نظر دارای شاخصه های مدنظر برای گروه «هنر و تجربه» است یا خیر؟ ممیزی زدن آثار بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. به نظرم آنها نیز سعه صدر به خرج می‌دهند که خوب است. البته این نشان دهنده یک مدیریت هوشمند است. فیلم‌هایی که کمی هشدارهای جدی‌تر و صریح‌تری را در خود دارند در اکران‌هایی با تعداد صندلیهای کمتر، بهتر و درست‌تر می‌توانند مدیریت شوند. البته این روند در همه جای دنیا وجود دارد. زیرا محدود کردن مخاطب نیز می‌تواند مثبت باشد. برای فیلم‌های گزنده اجتماعی می‌توانیم صندلیهای محدودتری درنظر بگیریم که هم هشدارهای لازم را بدهد و هم جریان سازی نقد در مبحث مورد نظرش را به راه بیندازد.
البته این فیلم‌ها می‌تواند هشدار خوبی برای مخاطبان نخبه ما که بیشترشان در «هنر و تجربه» هستند، باشد و آنها نیز با مدیران و حتی سازندگان فیلم وارد بحث و تبادل نظر شوند. یکی از برکات «هنر و تجربه» این است که شاید اگر فیلمی مصلحت نباشد در سطح گسترده‌تری اکران شود در جایی محدودتر به نمایش در می‌آید. با توجه به اینکه که مخاطبان ما درسنین شانزده الی هفده سال هستند، این خود یک نوع ممیزی در این زمینه است. همه فیلم ها با بله و خیر در ارتباط با اکران شان مواجه نمی‌شوند بلکه برخی می‌توانند به صورت محدودتر به نمایش در بیایند. سینمای «هنر و تجربه» این امکان را برای آثاری از این دست فراهم کرده است. گاهی توقیف برخی از فیلم ها برای نظام هزینه دارد که هزینه گزافی هم است. این نوع نمایش می‌تواند این هزینه‌ها را به حداقل برساند.
نظر شما