به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب روایت مکتوب قرآن در سده‌های آغازین اسلام: نسخه خطی کتابخانه ملی پاریس، نوشته فرانسوا دروش، در سن پترزبورگ (متون و تحقیقات در باب قرآن، شماره ۵) توسط انتشارت بریل شهر لایدن هلند در سال ۲۰۰۹ در ۵۹۴ صفحه منتشر شد.
در مطالعات قرآنی که عموما انجام شده، کمتر به نسخه‌های خطی مختلف و فراوان قرآن موجود در سراسر جهان و کشورهای اسلامی پرداخته شده و بیشتر به دلیل آنکه نسخه‌های نفیس از دسترس محققان نیز به دور است، محققان قرآن پژوه تمایل چندانی برای طی کردن مراحل دشوار دسترسی به نسخه‌ها را کنار می‌گذارند و به دنبال تحقیق در مسائل دیگر در حوزه قرآن پژوهی می‌روند. با این حال بررسی نسخه‌های خطی کهن قرآن، خاصه مصاحف کهن نوشته شده بر روی پوست و تعیین زمان کتابت آنها از موضوعات بسیار مهمی است که برای بحث در خصوص اصالت قرآن بر اساس شواهد مکتوب و تطور خط عربی و نگارش قرآن بسیار ضروری است و در مواردی حتی می تواند برخی نظریه‌های مطرح شده در خصوص قرآن را به چالش بکشد.
نسخه بسیار کهن از قرآن کریم که در کتابخانه ملی فرانسه به شماره نسخه‌های عربی ۳۲۸ نگهداری می‌شود یکی از کهن‌ترین مصاحف قرآن کتابت شده بر روی پوست و به خط حجازی است. نسخه اخیر در سالیان گذشته مورد توجه فرانسوا دروش از برجسته ترین قرآن پژوهان فرانسوی که توجه خاصی به نسخه‌های خطی قرآن که از دست بر قضا نسخه‌های بسیار کهن و نفیسی از آن در کتابخانه ملی فرانسه موجود است، می‌باشد که مطالعات مختلفی نیز در خصوص برخی جنبه‌های لغوی قرآن در کنار تحقیقاتی قابل توجه در خصوص نسخه‌های خطی قرآن موجود در کتابخانه ملی فرانسه نیز منتشر کرده است.
مصحف بسیار کهن موجود در کتابخانه ملی پاریس به شماره‌ی ۳۲۸ عربی، داستان نسبتا طولانی دارد. اصل نسخه که چندین قسمت شده، ابتدا در فسطاط قدیم (قاهره) موجود بوده و در جریان حمله‌ی ناپلئون به مصر به اروپا منتقل شده و اکنون بخش اعظمی از آن یعنی از سوره بقره تا سوره جن در کتابخانه‌ی ملی پاریس و بخشی دیگر و اندک در کتابخانه سنت پترزبورگ، برگی در کتابخانه واتیکان و برگی در دست مجموعه‌داری در لندن است.
نسخه اخیر که حاصل تلاش کار پنج کاتب است و این مسئله به وضوح در خط نسخه که به نحو ملموسی در چند جا تغییر می کند و نشان می‌دهد که کار کتابت به صورت گروهی انجام شده و بخش‌هایی آن را افراد مختلفی کتابت کرده‌اند، موضوعی که از قضا در برخی مطالعات در خصوص کتابت قرآن نیز مورد اشاره قرار گرفته است. دروش در تک‌نگاری خود در پنج فصل به بررسی نسخه خطی کتابخانه‌ی ملی پاریس پرداخته است. فصل اول به اختصار به چگونگی دست‌یابی به نسخه‌ی اخیر توسط اروپائیان پرداخته و از توجه مستشرقان مختلف به نسخه اخیر سخن رفته است. فصل دوم، سوم و چهارم به بررسی خود مصحف و توصیف فیزیکی آن اختصاص یافته و شکل نگارش آن مورد بحث قرارگرفته است.
تطور خط حجازی و نگارش مصاحف به خط اخیر موضوعی است که در کتابهای رسم مصحف مورد بحث قرار گرفته و نسخه حاضر به عنوان شاهدی کهن برای مراحل تطور خط حجازی بسیار جالب توجه است. فصل پنجم بررسی درباره نسخه حاضر و دیگر نسخه‌های مرتبط است. تحقیق دروش نشانگر آن است که نسخه حاضر در سه ربع آخر قرن اول هجری کتابت شده و از این حیث که مشتمل بر بخش اعظمی از قرآن است به قاطعیت همانگونه که شوئلر در تذکری در کتاب شرح حال پیامبر به آن اشاره کرده، فرضیه جان ونزبرو درباره تکوین قرآن را رد می‌کند و از این حیث نیز اهمیت خاصی دارد.[۱] خوشبختانه کتابخانه ملی فرانسه، امکان دسترسی به تصویری از نسخه حاضر را فراهم کرده و علاقه‌مندان می تواند با مراجعه به سایت کتابخانه ملی فرانسه، نسخه حاضر را به صورت تک برگ و یا یک جا دریافت کنند.[۲]
مترجم: محمد کاظم رحمتی
نظر شما