مقام شفاعت حضرت معصومه(س)/ پاداش زیارت کریمه اهل بیت

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: فاطمه معصومه(س)، دختر موسی بن جعفر و نجمه خاتون است. ایشان اوّل ذی القعده سال ۱۷۳هـ . ق در مدینه منوّره به دنیا آمد و در سن ۲۸ سالگی در شهر قم از دنیا رفت. به بهانه سالروز ولادت ایشان نگاهی به شخصیت والای حضرت معصومه(س)، خواهیم داشت؛

مقام عصمت و شفاعت حضرت معصومه(س)

عبارت «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فإنّ لک عند الله شأن من شأن» یکی از عبارت هایی است که در زیارتنامه حضرت معصومه آمده و از این جهت که این زیارتنامه از سوی معصوم صادر شده بسیار محل تامل است.

زیارتنامه حضرت معصومه(س) شناسنامه معرفی این مخدره عالی مقام است. حضرت امام رضا(ع) با این زیارتنامه مقامات این مخدره را بیان فرمودند.

شاید طلب شفاعت حضرت رضا(ع) در این زیارتنامه بر اساس این واقعه تاریخی قابل تحلیل باشد که در آخرین وداع امام حسین(ع) با حضرت عقیله بنی هاشم(س) آمده است که امام خطاب به حضرت زینب(س) می‌فرماید: «یا اختاه! لا تنسینی فی صلاه اللیل» یعنی من را در نماز شبت فراموش نکن. حضرت سیدالشهدا با این جمله می خواهد به همگان مقام حضرت زینب(س) را معرفی کند که می‌تواند برای ولی خدا دعا کند. لذا طلب شفاعت حضرت رضا(ع) در زیارتنامه حضرت معصومه(س) اشاره به مقام نورانی حضرت معصومه(س) دارد.

با توجه به طلب شفاعتی که در این فراز از حضرت معصومه(س) می کنیم از کلمه شأن در ادامه این فراز زیارتنامه نیز اینگونه برداشت می شود که این شأن همان حق شفاعت است.

در باب مقام شفاعت حضرت معصومه(س) ذکر این روایت خالی از لطف نیست که امام صادق(ع) فرمودند: «الا ان للجنة ثمانیة ابواب ثلاث منها الی قم فیها امراة هی من ولدی اسمها فاطمة بنت موسی، تدخل بشفاعتها شیعتی الجنة باجمعهم» یعنی آگاه باشید بهشت هشت در دارد که سه در آن به سوی قم است. بانویی از فرزندان من در آنجا وفات می کند که نامش فاطمه دختر موسی است. همه شیعیان ما به شفاعت او وارد بهشت می شوند.»

اگرچه عصمتی که برای ائمه معصومین قابل تصور است ویژه چهارده معصوم بوده و ناظر به مقام ولایت الهی آنان است ولی دیگران نیز می توانند بهره ای از مقام عصمت داشته باشند. حقیقت امر این است که در مورد بعضی از امامزادگان مثل وجود نازنین حضرت عباس(ع) و حضرت علی اکبر(ع) و حضرت معصومه(س) شواهد و قرائنی وجود دارد که عصمت را برای آنان ثابت می‌کند.

در مورد حضرت معصومه(س) یکی از شواهد این است که در روایتی از امام رضا(ع) به صراحت از نام معصومه برای آن بانوی بزرگوار استفاده شده است در حالی که اسم آن حضرت فاطمه بوده است. امام رضا(ع) می فرماید: «من زار المعصومه بقم کمن زارنی» اینکه امام لقب معصومه به حضرت فاطمه بنت موسی بن جعفر(س) داده‌اند یکی از شواهد عصمت ایشان است.

از طرف دیگر در مبانی دینی ما آمده است که معصوم را کسی به غیر از معصوم نمی‌تواند دفن کند. در این مورد روایتی وجود دارد که برای دفن حضرت معصومه(س) حضرت امام رضا(ع) و امام جواد(ع) حضور یافتند.

فداها ابوها

آیت‌الله سیّد نصرالله مستنبط از کتـاب «کشف اللـاءلـی» نقل فرمـوده که روزی عده‌ای از شیعیان وارد مدینه شـدند و پرسش‌هایـی داشتند که می‌خـواستند از محضر امام کاظم(ع) بپرسند.

امام(ع) در سفر بـودنـد. آن‌ها پـرسش‌های خـود را نـوشته به دودمان امامت تقـدیـم نمـودند. چـون عزم سفر کردنـد، بـرای پاسخ پرسش‌های خـود به منزل امام(ع) شرفیاب شدند. امام کاظم(ع) مراجعت نفرموده بـود و آن‌ها امکان توقف نداشتند. از ایـن رو حضرت معصومه(س) پاسخ آن پرسش‌ها را نـوشتند و به آن‌ها تسلیـم نمودنـد. آن‌ها با مسرت فراوان از مدینه منـوره خارج شدند و در بیرون مدینه، با امام کاظم(ع) مصادف شـدنـد و داستـان خـود را بـرای آن حضـرت شـرح دادند.

هنگامـی که امام(ع) پرسش‌های آنان و پاسخ‌های حضرت معصـومه(س) را ملاحظه کردند، سه بار فرمودند: «فداها ابـوها!» (پدرش به قربانـش باد).

با تـوجه به ایـن‌که حضرت معصـومه(س) به هنگام دستگیری پـدر بزرگـوارش خردسال بـود، ایـن داستان از مقام بسیار والا و دانـش بسیار گستـرده‌ی آن حضـرت حکایت می‌کند.

پاداش عظیم زیارت مرقد حضرت معصومه(س)

در مورد پاداش زیارت مرقد حضرت معصومه(س) روایات متعددی از امام معصوم(ع) نقل شده است. روایات زیر هر کدام پیام ویژه ای از عظمت مقام حضرت معصومه(س) می دهد.

۱) امام صادق(ع) در ضمن گفتاری فرمود: «مَنْ زارَها وَ جبت لَهُ الْجَنَه؛ کسی که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می گردد.»

۲) نیز فرمود «اِنَ زیارتَها تَعْدِلُ الْجَنَهَ؛ همانا زیارت او برابر کسب بهشت است.»

۳) سعد بن سعد اشعری می گوید: در مورد پاداش زیارت قبر حضرت مصعومه(ع) از امام رضا(ع) پرسیدم، فرمود «مَنْ زارَها فَلَهُ الْجَنَهُ؛ کسی که او را زیارت کند، پاداش او بهشت است.»

۴) در مورد دیگر فرمود «مَنْ زارَها عارِفاً بِحَقِها فَلَهُ الْجَنَهُ؛ کسی که او را از روی معرفت به شأن و مقامش، زیارت کند، پاداش او بهشت است.»

۵) مَنْ زارَ الْمَعْصُومَهَ بِقُمْ کَمَنْ زارَنی؛ کسی که معصومه(س) را در قم زیارت کند، مانند آن است که مرا زیارت کرده است.

در این روایت پاداش زیارت قبر شریف حضرت معصومه(س)، برابر پاداش زیارت حضرت رضا(ع)، امام معصوم قرار داده شده است، زید شحام از امام صادق(ع) پرسید: پاداش کسی که یکی از شما را زیارت می کند چیست؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «کمن زار رُسْولَ اللهِ؛ مانند کسی است رسول خدا(ص) را زیارت نموده است.

حضرت رضا(ع) فرمود: «اَلا فَمَنْ زارَنِی وَ هُوَ عَلی غُسلٍ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمُهُ؛ آگاه باشید، کسی که مرا در حالی که غسل زیارت کرده زیارت کند، به گونه ای از گناه بیرون آید و پاک می شود که هنگام تولد از مادرش از گناه پاک بود.» لذا بعید نیست که زیارت حضرت معصومه(س) نیز چنین آثاری داشته باشد.

۶) مولی حیدر خوانساری می نویسد: روایت شده، امام رضا(ع) فرمود: هر کس نتواند به زیارت من بیاید، برادرم را در ری(یعنی امام زاده حمزه را که در کنار مرقد حضرت عبدالعظیم(ع) قرار گرفته است یا خواهرم حضرت معصومه(ع) را در قم زیارت کند، به همان ثواب زیارت من می رسد.

جایگاه شهر قم در روایات

بنا بر روایات شهر قم به عنوان «عُش آل محمد» یعنی آشیانه آل محمد نامیده شده است.

امام صادق(ع) پیش از ولادت حضرت معصومه و حتی پیش از ولادت امام موسی کاظم(ع) در مورد قم و معصومه مدفون در آنجا فرمودند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّهُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَهُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَهُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْکُوفَهُ الصَّغِیرَهُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّهِ ثَمَانِیَهَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ.» یعنی آگاه باشید که خدا حرمی دارد و آن مکه است، و پیامبر خدا حرمی دارد و آن مدینه است و امیرالمومنین حرمی دارد و آن کوفه است. آگاه باشید که حرم من و فرزندان من بعد از من قم است. که این خود به جایگاه شهر مقدس قم به برکت وجود حضرت معصومه(س) اشاره دارد.

روایاتی در مورد قم در آخر الزمان وجود دارد که به عنوان مثال امام صادق(ع) می فرماید: «زمانی می رسد که از قم علم و دانش به دیگر شهرها از شرق تا غرب عالم منتشر می شود، تا جایی که این شهر اسوه و الگوی شهرهای دیگر گشته و هیچ کس در روی زمین باقی نمی ماند که از قم به او بهره های علمی و دینی نرسد تا آنکه زمان ظهور حجت خدا و قائم ما فرا رسد.»

لذا علمای بزرگ همه مدیون شخص حضرت معصومه(س) هستند. نقل است که علامه طباطبایی در ماه رمضان افطار خود را با بوسه به ضریح حضرت معصومه(س) باز می‌کرد و یا در مورد ملاصدرا نقل است که هرگاه در مطالب علمی به مشکلات پیچیده برخورد می ­کرد، از روستای کَهَک به زیارت حضرت معصومه(س) می ­آمد، و مشکلات علمی او با توسل به آن بی بی دو عالم، حل می شد.

چرا حضرت معصومه (س) را «کریمه اهل بیت» می‌نامند

یکی از سؤالاتی که درباره حضرت فاطمه معصومه (س) مطرح می‌شود این است که چرا این بانوی بزرگوار را کریمه اهل بیت می‌نامند.

به نظر می‌رسد، شهرت این لقب برای حضرت معصومه (س) به واسطه رؤیای صادقه‌ای است که از مرحوم آیت‌الله سیدمحمود مرعشی نجفی (ره) نقل شده است. داستان به این صورت است که مرحوم سیدمحمود مرعشی نجفی بسیار علاقه‌مند بود که به هر طریقی شده، محل قبر شریف حضرت صدیقه طاهره (س) را به دست آورد، برای این مقصود، ختم مجرّبی انتخاب کرده، چهل شب به آن مداومت کرد تا شاید خداوند به طریقی او را از محل قبر شریف حضرت زهرا (س) آگاه فرماید، شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان استراحت کرده در عالم رؤیا به محضر مقدس حضرت صادق (ع) مشرف شد.

امام (ع) به ایشان فرمود: «علیک بکریمة اهل البیت»؛ به دامن کریمه اهل بیت چنگ بزن، ایشان به تصور اینکه منظور امام (ع) از «کریمه اهل بیت» حضرت زهرا (س) است، عرضه داشت: بلی! قربانت گردم من نیز این ختم را برای همین گرفتم که محل قبر شریف آن حضرت را به صورت دقیق‌تر بدانم و به زیارتش مشرف شوم، امام (ع) فرمودند به دلیل مصالحی خداوند می خواهد محل قبر شریف حضرت زهرا پنهان بماند؛ از این رو قبر حضرت معصومه را تجلّی گاه قبر شریف حضرت زهرا قرار داده است. اگر قرار بود قبر آن حضرت ظاهر باشد و جلال و جبروتی برای آن مقدّر بود، خداوند همان جلال و جبروت را به قبر مطهّر حضرت معصومه داده است.

مرحوم آیت‌الله سیدمحمود مرعشی نجفی هنگامی که از خواب برخاست تصمیم گرفت که رخت سفر ببندد و به قصد زیارت حضرت معصومه (س) رهسپار ایران شود.