روزنامه جوان نوشت: «آقای نخست‌وزیر» عنوان مستندی سینمایی است که روز گذشته در حوزه هنری رونمایی شد. این مستند همانطور که از نامش مشخص است به یک مقام دولتی و چهره سیاسی تاریخ معاصر ایران می‌پردازد؛ دکتر محمد مصدق که دوره نخست‌وزیری وی نفت ملی شد. «آقای نخست‌وزیر» محصول سفیرفیلم است و فیلمسازان جوان این مرکز پرکار تولید مستند تلاش کرده‌اند تا به بخشی از تاریخ معاصر که کمتر به آن پرداخته شده بپردازند. بخشی از تاریخ که به کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲ ختم می‌شود. رونمایی از این مستند در آستانه ۲۸ مرداد باعث شد تا گفت و گوی کوتاهی با محمدرضا امامقلی، نویسنده و کارگردان «آقای نخست وزیر» داشته باشیم.
چه شد که سفیر فیلم به سراغ دکتر مصدق و نهضت ملی شدن صنعت نفت رفت؟
می‌خواستیم به بخشی از تاریخ که تا به حال مغفول مانده است و در پرداختن به آن، نکات مهجور باقی مانده‌ای وجود داشت، بپردازیم. بحث ما صرفاً زندگی دکتر مصدق نیست، بلکه می‌خواهیم به ملی شدن نفت و مذاکرات نفت که بخش مهمی از نهضت ملی شدن صنعت نفت است و می‌تواند برای امروز هم تأثیرگذار باشد، بپردازیم. به نظرم چنگ زدن به خاطراتی که در لحظه خطر می‌توانند روشنایی‌بخش باشند، ارزشمند است.
منظورتان شباهت میان مذاکرات نفت و مذاکرات هسته‌ای است؟
قصد مقایسه با مذاکرات هسته‌ای را نداشته‌ایم اما شباهت‌هایی میان این دو واقعه وجود دارد که جای بررسی دارد. همانطور که می‌گویند تاریخ تکرار می‌شود و باید براساس شباهت‌های وقایع گذشته تصمیم بهتری برای آینده گرفت.
به نظر می‌آید تا به حال درباره پرداختن به این برهه از تاریخ در تولید مستند و فیلم کم کاری نیز صورت گرفته است.
ما گپ‌های زیادی در تاریخ معاصر داریم که کمتر به آنها پرداخته شده است. از مهم‌ترین این گپ‌ها مابین سال‌های ۲۹ تا ۳۲ و کودتای ۲۸ مرداد است. اکثر کارهای انجام شده نیز به خود کودتا پرداخته‌اند. برای همین ما سعی کردیم نگاهی به عقب داشته باشیم و نشان دهیم چه پازلی چیده شد تا به کودتا منجر شود.
این مشکل درباره منابع تصویری نیز وجود دارد، برای دسترسی به تصاویر آن دوره به مشکل برنخوردید؟
تصاویر ایرانی از کودتای ۲۸ مرداد خیلی کم است ولی از سوی کشورهایی مانند فرانسه، انگلیس و امریکا تصویربرداری شده است. ما بخشی از تصاویر استفاده شده در مستند را از آرشیو صداوسیما تهیه کردیم، بخشی نیز در اینترنت وجود داشت، ولی بخشی از تصاویر را توانستیم از آرشیوهای خارج از کشور به دست بیاوریم که بدون «واتر مارک» هستند.
مستندهای خارجی درباره کودتای ۲۸ مرداد را مشاهده کرده‌اید؟
بله. هرچقدر ما کم کاری کرده‌ایم در خارج از کشور پر کار بوده‌اند و مستندهای متعددی تولید شده اما همگی دارای گفتمانی جهت‌دار و در جهت تطهیر نقش امریکا در کودتا هستند و قاعدتاً به خاطر رویکردشان مستندهای خوبی برای استناد نیستند.
شما در ساخت «آقای نخست وزیر» چه کار کرده‌اید که دچار همین برچسب جهت‌دار بودن نشوید و روایت صادقانه‌ای از تاریخ داشته باشید؟
ما تلاش‌مان را کرده‌ایم که صرفاً راوی تاریخ باشیم. قبول دارم که نمی‌شود عینیت تاریخ را به تصویر کشید، ولی می‌شود بدون برداشت‌های شخصی تاریخ را بیان کرد. برای همین سعی کردیم تا فکت‌های تاریخی دست اول را از متن‌های تاریخی استخراج کنیم و صرفاً به مصاحبه با افراد بسنده نکنیم و کاری نباشد که برچسب تندروی و حاشیه‌سازی به آن بچسبد.
انتخاب افراد برای مصاحبه در مستند به چه نحوی بوده است؟ الان اکثریت افراد به غیر از آقای عبدخدایی از جبهه ملی هستند!
هم جبهه ملی و هم نهضت آزادی، ما می‌خواستیم کسانی در مستند حضور داشته باشند که خودشان شاهد وقایع آن دوره بوده باشند و خب بسیاری از افراد اکنون فوت کرده و از دنیا رفته‌اند. افرادی هم که هستند باید تمایل صحبت درباره موضوع مستند را داشته باشند. آقای عبدخدایی از فداییان اسلام را آوردیم چون وی هم از شاهدان آن دوره بوده‌اند. مصاحبه‌های زیادی انجام شده و می‌تواند خوراک مستندهای دیگری نیز باشد، ولی به خاطر محدودیتی که در مدیوم مستند سینمایی داشتیم فقط توانستیم بخش‌های مهمی را که به موضوع مستند مربوط می‌شوند، گزینش کنیم. کاری که ما در «آقای نخست وزیر» انجام دادیم به نوعی جمع‌آوری تاریخ شفاهی بود که تا به حال کار منسجمی در ایران برای جمع‌آوری آن انجام نشده است.
برخی از مورخان به مجموعه «معمای شاه» نقدهایی درباره فکت‌های تاریخی و نوع روایت تاریخ وارد می‌کنند، شما تا چه حد به نظر مورخان در تولید مستند «آقای نخست وزیر» توجه کرده‌اید تا بعداً دچار نقدهای اینچنینی نشوید؟
چه در مراحل پیش‌تولید و چه پس‌تولید از نظر کارشناسان و مورخان از طیف‌های مختلف استفاده کردیم و در مطالعه و جمع‌آوری اسناد متنی نیز تلاش‌مان این بوده که از نوشته‌های گروه‌ها و طیف‌های گوناگون استفاده کنیم که بر وجهه بی‌طرفانه مستند بیفزاید.
تولید مستند چقدر طول کشید؟
مراحل پیش‌تولید از آذرماه سال ۹۳ شروع و در تابستان ۹۴ فیلمبرداری شد. در مجموع یک سال و نیم کار طول کشید و دیروز هم مراسم رونمایی انجام شد.
بعد از رونمایی برنامه پخش مستند به چه نحو خواهد بود؟
اکران‌های دانشگاهی را پیش رو خواهیم داشت و مستند از طریق سینما مارکت پخش می‌شود. تأییدیه گروه هنر و تجربه را نیز به دست آورده‌ایم و در آبان یا آذرماه «آقای نخست وزیر» از طریق این گروه در سینماها اکران می‌شود. بعد از اکران نیز بحث پخش نسخه نمایش خانگی را از طریق مؤسسه رسانه‌های تصویری خواهیم داشت. احتمالاً مذاکرات برای پخش تلویزیونی بعد از این مرحله خواهد بود.
نظر شما