محققان ايراني مقيم خارج خانه نشين و بي خبر مانده اند / گزارش مهر از نشست نقد كتاب " سعدي شاعر عشق و زندگي "

به گزارش خبرنگار فرهنگ و ادب مهر، دكتر كاووس حسن لي در نشست نقد كتاب " سعدي شاعر عشق و زندگي " در شهركتاب گفت : اين كتاب از بيست مقاله تشكيل شده و يكي از ويژگي هاي آن تعادلي است كه در نظريات دكتر كاتوزيان - نويسنده كتاب - به چشم مي خورد. اگر به كارنامه سعدي پژوهي بنگريم مي بينيم كه آنها يا سعدي ستايي هستند و يا ناسزا عليه او.  ويژگي ديگر كتاب ديگر اين است كه از آثار گوناگون سعدي براي تحليل شخصيت او استفاده شده است.

وي با اشاره به اين كه مقالات اين كتاب در فاصله سال هاي 2000 تا 2006 نوشته شده و پيشتر در مجله ايران نامه به چاپ رسيده، اضافه كرد : تا زماني كه كليات سعدي را تصحيح نكنيم خيلي نمي توان درباره سعدي راي صادر كرد. هنوز تصحيح مناسب علمي در اين زمينه به انجام نرسيده است. اين كتاب، سعدي متعادلي را به خواننده اش معرفي مي كند اما آنچه در اين اثر و ساير آثار تحقيقي درباره سعدي موجود نيست واكاوي زيبايي شناسي سخن و زبان اوست.

دكتر حسن لي با تاكيد بر تبحر سعدي در امر سخن وري و زيبايي كلام افزود : اين كه تصور كنيم گلستان در عرض چند ماه نوشته شده و پايه پيدايش آن افسردگي ناشي از سرودن بوستان بوده، تصوري قطعي نيست و نمي توان اين قسم داوري هاي كتاب را حتمي فرض كرد. همچنين نمي توان گفت همه سخنان سعدي مطابق و منطبق با زمان امروز است  و همه آنها را بايد پذيرفت  و محكم و قطعي توصيف كرد.

اين سعدي پژوه ادامه داد : بعضي بزرگان ما عاشقانه هاي سعدي را به كل عرفاني  و برخي ديگر به كل زميني قلمداد كرده اند. دكتر كاتوزيان نيز او را در برابر مولوي داراي عشقي با جنبه زميني توصيف كرده است. اين كتاب مي گويد نمي توانيم قبول كنيم كه عشق زميني سعدي مرحله و پيش زمينه اي براي رسيدن به عشق حقيقي و معنوي است.

وي تصريح كرد : من معتقدم سعدي از جمله كساني است كه مي گويد نگاه كردن به زيبا رويان دين من است ، اما نگاه  من  با نگاه ديگران كه ممكن است شهوت آلود باشد متفاوت است . منظور او از نگاه كردن همين نگاه زميني به يك فرد است چرا كه سعدي آن را گناه مي پندارد اما تاكيد مي كند كه از نگاه كردن به خوبان كوتاهي نمي كند. او اعتقاد دارد كه نگاه مي تواند پاك و به دور از گناه باشد.

دكتر حسن لي با خواندن بخشي از اشعار عاشقانه سعدي گفت : شايد ما بايد بياموزيم كه به اين مساله از زواياي گوناگون بنگريم. بايد توجه كنيم كه اين نگاه مي تواند متفاوت و غيرمعمول باشد. معشوق او مطلق زميني است و آن طور كه بسياري عارفانه اش تلقي مي كنند نيست.

وي با اشاره به معدود فعاليت هاي تحقيقي صورت گرفته درباره اين شاعر، تصريح كرد : بحث هايي كه راجع به سعدي طرح و نوشته شده عموما تكراري و خالي از نوآوري است و اغلب محققان ما هم هيچ نگاهي به آثار گذشته نمي اندازند. در واقع تا زماني كه كسي درباره موضوعي تحقيق نكند هيچ كس ديگر وارد آن عرصه نمي شود .  بد نيست  بدانيد حتي در لغت نامه دهخدا كه 54 ستون را به حافظ كه شاگرد سعدي است اختصاص داده تنها يك ستون براي سعدي در نظر گرفته شده است.

سپس محمد دهقاني از پژوهشگران و اساتيد دانشگاه با اعلام اين كه دكتر كاتوزيان را بواسطه كارهايش درباره ادبيات معاصر مي شناسد گفت : ايشان آثار روشمند و ارزشمندي را نوشته و من نيز با همين انتظار سراغ كتاب " سعدي شاعر عشق و زندگي " رفتم تا به نكات تازه اي درباره سعدي برسم ولي متاسفانه با هيچ چيز تازه اي مواجه نشدم.

وي افزود : اشكال اساسي كتاب اين است كه اصلا روشمند نيست. كتاب به نظر مجموعه درس گفتارهايي است كه براي دانشجويان نا آگاه و غير ايراني نوشته شده كه با فرهنگ و ادبيات ايران هم آشنا نيستند. حتي به نظر مي رسد عين حرف ها و گفتارها و درس ها مكتوب شده و در اختيار خواننده قرار گرفته است.

 دكتر دهقاني به پاره اي غلط خواني هاي نگارنده از آثار سعدي اشاره كرد و ادامه داد : نويسنده معمولا بدون منبع و ماخذ و استدلال لازم، خوانش ها و تعابير نادرستي از سعدي به دست داده است و در اغلب موارد تنها ما را به نوشته هاي خود ارجاع مي دهد. ظاهرا نقل هاي او عينا همان هايي است كه در كلاس هاي درس گفته شده و بدون ويرايش و اصلاح مكتوب شده است. بهتر بود حال كه دكتر كاتوزيان نام و شهرتي دارند و خوانندگان به زبان او توجه مي كنند لااقل در ويرايش و بازخواني نثر كتاب توجه بيشتري مي كرد.

وي تصريح كرد : متاسفانه مشكلي كه محققان ايراني خارج نشين دارند اين است كه خانه نشين و بي خبر مانده اند و با اينجا ارتباطي ندارند و به صراحت مسائلي را به عنوان كشف مطرح مي كنند كه قبلا به آنها پرداخته شده است. ضمن اين كه بخشي از كتاب هم توضيح اضافات و بديهيات است.

دهقاني در پايان سخنان خود گفت : او علي دشتي را تنها يك خواننده آثار سعدي عنوان كرده، در حالي كه او كسي است كه با تحقيقات خود بخش عمده اي از مردم را به مطالعه سعدي برانگيخت و با قلم و انشاي خود آموزه هاي زيادي را پايه گذارد. نويسنده در اين باره انصاف علمي را هم در مورد اساتيد ناديه گرفته است.

در ادامه كوروش كمالي سروستاني با اشاره به اين كه امروز در ايران و جهان سعدي شناسان اندكي وجود دارد تصريح كرد : بايد از منظر پژوهش سعدي خواني به اين اثر نگاه كنيم. به نظر مي رسد كتاب كاتوزيان كه فعال حقوقي و سياسي است نبايد از منظر سعدي شناسي مورد نقد واقع شود. وي هيچ گاه ادبيات تدريس نكرده و آن مقالات را هم در كلاسي بيان نكرده است.

مدير مركز سعدي شناسي اضافه كرد : با اندكي تسامح مي توان دوره سعدي شناسي را به چهار بخش تقسيم كرد. دوره اول از 1300 تا 1320 كه دوره تكوين است و حبيب يغمايي و ملك الشعرا و فروزان فر كارهايي را انجام داده اند. دوره دوم از 1320 تا 1350 است كه دوره تدوين كليات سعدي توسط يغمايي و محمدعلي فروغي است. دوره سوم هم از 1350 تا 1370 ادامه مي يابد كه در اين زمان شيوه هاي تصحيح ما علمي تر و روشمندتر مي شود .

 بوستان و گلستان شادروان يوسفي محصول اين دوره است.  پس از آن وارد دوره چهارم يا تكامل مي شويم كه فرهنگ هاي سعدي با فعاليت آقاي حسن لي و خانم مشيري و ... نوشته مي شود. در اين دوره گزيده مقالات سعدي منتشر و تجديد چاپ و برنامه هاي مختلفي درباره سعدي برپا مي شود.

وي تصريح كرد : با اين وجود هنوز نسخه اي در مورد سعدي كه مورد توافق همگان باشد دراختيار نداريم و هنوز ترجمه اي  نيز كه بتواند به آشتي ميان متفكران ما و انديشمندان غرب منجر شود انجام نشده است . آثاري كه درباره اين شاعر تقرير مي شود بسيار اندك است بنابراين اگر كساني سراغ سعدي بروند و به خصوص اگر ادبياتي نباشند اين امر ستودني و پسنديده است.

كمالي سروستاني به مساله خلاء هاي دانشگاهي درخصوص سعدي پژوهي و تصحيح كليات پرداخت و گفت : من مجموعه مقالات اين كتاب را با وجود ايراد نوشتاري كه دارد ارزشمند مي دانم . نبايد از يك نفر توقع داشت تمام نقاط را پوشش دهد و هيچ ضعفي هم در كارش نباشد .