کتاب «خُتَن و زبان خُتَنی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار مهر، زبان‌های ایرانی به گروهی از زبان‌ها و گویش‌ها گفته می‌شود که از نظر ویژگی‌های زبانی وجوه مشترک دارند. در این نام‌گذاری معیارهای زبان‌شناختی مورد نظر است و نه مرزهای جغرافیایی و سیاسی کنونی ایران. زبان‌های ایرانی خود جزو خانواده بزرگ‌تری از زبان‌ها هستند که اصطلاحاً به هندواروپایی معروف است. سرچشمه واحدی که تمام زبان‌های ایرانی از آن منشعب می‌شود، به طور قراردادی، «ایرانی آغازین» یا «ایرانی باستان» نامیده می‌شود. این زبان پایه و مایه وحدت تاریخی زبان‌های ایرانی به شمار می‌رود و تمام زبان‌های ایرانی در جریان تطور این زبان اصلی و مشترک پدید آمده‌اند. درمجموع، جریان تطور زبان ایرانی آغازین و به وجود آمدن خانواده زبان‌های ایرانی را از این زبان می‌توان در سه دوره بررسی کرد: باستان و میانه و نو.

زبان‌های ایرانی میانه را به دو گروه شرقی و غربی تقسیم می‌کنند. گروه زبان‌های ایرانی میانه شرقی که در شرق ایران تا ترکستان چین و به دلیل مهاجرت برخی از قبایل ایرانی، در شمال غرب ایران تا دریای سیاه، رواج داشتند، عبارت‌اند از: بلخی، خوارزمی، سُغدی و سَکایی میانه. زبان خُتَنی یکی از گویش‌های زبان سَکایی است که در سرزمین ختن، تا پیش از حمله مسلمانان به آنجا، در اوایل سده یازدهم میلادی، بدان تکلم می‌شده است.

در مجموعه حاضرکوشش بر آن بوده است که دیدی کلی درباره ختن و تاریخ آن، از دوران باستان تا معاصر، به دست داده شود و کلیاتی در باب زبان ایرانی ختنی و ادبیات بسیار غنی آن و همچنین مهم‌ترین منابع این حوزه ارائه گردد. فهرست مطالب مندرج در این کتاب بدین شرح است: پیش‌سخن؛ ختن در دوران باستان و در دوران اسلامی (جغرافیا، بنیان‌گذاری ختن و پیشینه افسانه‌ای آن، ختن در دوران تاریخی، بودایی‌گری در ختن و سرانجام آن، اقتصاد و فرهنگ و هنر در ختن، ختن در ادبیات فارسی)، زبان ختنی (نام زبان ختنی، پیشینه تاریخی زبان ختنی، ادوار زبان ختنی، خط متون ختنی، تاریخچه مطالعات ختنی)، دستور زبان ختنی (طبقه‌بندی تاریخی، آواشناسی، صرف، نحو، واژه‌سازی و واژه‌گزینی در ختنی)، متون و ادبیات ختنی (طبقه‌بندی متون ختنی، متون دینی، متون غیردینی، شعر در ختنی، نمونه‌هایی از متون ختنی).

کتاب «خُتَن و زبان خُتَنی» نوشته دکتر مجید طامه، پژوهشگر گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که دفتر پژوهش‌های فرهنگی آن را در ۱۳۰ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، به‌ بهای ۱۰ هزار تومان منتشر کرده است.