به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب «آستانه تجدد» عصر روز گذشته، ۱۱ بهمن‌ماه با حضور داود فیرحی دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، کاظم قاضی زاده، پژوهشگر و مدرس دانشگاه و عبدالله نصری، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) برگزار شد.
حجت‌الاسلام قاضی زاده در این نشست با بیان اینکه این کتاب مانیفست مشروطه از منظر دین است گفت: بحث‌های عملی که در دوران مشروطه رخ داد نیازمند توضیحات تئوریک بود و کتاب نائینی از این منظر به موضوع پرداخته است. شاید بتوان گفت که در دوران اخیر نگرش‌ها و نگارش‌های فکری متاثر از عرصه‌های عملی بوده و متفکران بعد از اینکه یک واقعیت خارجی را احساس کردند و یک امری را در اجتماع و سیاست دیدند به دنبال نظریه پردازی و کشف و تبیین و تحلیل مبانی آن رفتند.
وی در ادامه گفت: مرحوم نائینی وقتی با مشروطه و استبدادی که در آن دوران بود، مواجه شد با آن مخالفت کرد و به عنوان یک متفکر سیاسی، مردم‌دار و مبارز شناخته شد و به لحاظ فقهی جایگاه ویژه‌ای در حوزه نجف داشت. بر همین اساس خود را موظف دید که تلاش کند نظریه‌پردازی و استدلال‌هایی در رابطه با فقه و حکومت داشته باشد.
قاضی زاده افزود: استدلال‌های مرحوم نائینی بسیار بدیع است. به عنوان مثال نائینی برای رای اکثریت به دنبال دلیل شرعی است. او در دورانی که اینگونه نظریه پردازی می‌کرد، مخالفانی را در حوزه علمیه داشت و جامعه فعلی ما هم نمونه جدیدتری از این اختلافات را شاهد است. مرحوم نائینی حوزه دین و نظریه‌های جدید در حوزه سیاست را به هم پیوند داد. تحلیل کتاب مرحوم نائینی در دوران معاصر می‌توانست هم از دوستان دانشگاهی رخ بدهد و هم از دوستان حوزوی. ویژگی استاد فیرحی این است که هم در حوزه درس خوانده و هم در دانشگاه و با ادبیات حوزه آشناست و بر همین اساس می‌تواند نظریه‌هایی را ارائه بدهد.
وی با اشاره به نام کتاب «در آستانه تجدد» تاکید کرد: نام کتاب بسیار پرمعنا و دارای نکته ای مهم است که طرح آن از یک دانش آموخته دانشگاه و حوزه بر می آید و جدای از تیترها از مزیت‌های بسیار خوبی برخوردار است. این کتاب به رشته‌های مختلف علوم انسانی اعم از فقه، تاریخ، منطق، لغت و غیره مرتبط است که توانایی نویسنده را نشان می‌دهد. نویسنده با استفاده از سایر آثار مرحوم نائینی سعی کرده که همخوانی را با این کتاب و سایرنوشته‌ها به وجود بیاورد. اما در ملاحظات کتاب به لحاظ شکلی مشکلاتی وجود دارد. مثلا اگر قرار است شرحی گفته شود بهتر است پانویس در همان صفحه گفته شود. به لحاظ حجمی نیز تعداد صفحات کتاب زیاد است و توضیحات فیرحی ۱۰ برابر کتاب است و این سبب می‌شود که کسی که می‌خواهد کتاب را بخواند نتواند همه توضیحات را مطالعه کند و برخی از توضیحات مناسب شرح یک فقه سیاسی است و کاش برخی از توضیحات طبقه بندی می‌شد.
قاضی زاده افزود: اگر فردی به بحث فقه دینی آشنا باشد، مطالعه این کتاب برای او آسان است. اما اگر در این زمینه مطالعه نداشته باشد، در جاهایی به مشکل برخواهد خورد. مرحوم نائینی یک نظریه پرداز متاثر از شرایط اجتماعی بود و شرایط اجتماعی به او اجازه نمی‌داد که در مورد مشروعیت اصل دولت سخن بگوید. چرا که پادشاهان در آن زمان بودند و او نمی‌توانست درباره رای مردم و غیره سخن بگوید. مرحوم نائینی نظریه پردازی بعد از سلطنت داشته و بیشتر درباره اینکه چگونه باید حکومت کرد، نظریه پردازی کرده نه درباره اینکه چه کسی حکومت کند. مرحوم نائینی چندان نسبت به اصل مشروعیت اهتمام نداشته و درباره قانون، آزادی و مساوات و اینکه شاهان قاجار باید این ویژگی‌ها را داشته باشند، صحبت کرده است. اهتمام اصلی مرحوم نائینی در کتاب این است که سوالات را پاسخ بدهد. در اندیشه سیاسی شیعه ما باید نظریه امامت را در اثر غیبت از یاد نبریم و تحلیل ما از اندیشه سیاسی در عصر غیبت باید چیزی باشد که بتوانیم آن را به دنیای جدید معرفی کنیم و هم نشات گرفته از نظریه امامت و غدیر باشد چرا که به عنوان یک شیعه معتقد هستیم که امامت بوده و آن‌را نفی نمی‌کنیم و جمع این دو بسیار مهم است.
قاضی‌زاده در پایان گفت: در نظریه نائینی ما اغلب به دنبال عصمت و استبداد هستیم. اما در نظریه پردازی دنیای جدید به دنبال دموکراسی و استبداد می گردیم. در اندیشه دینی غیر از دموکراسی مسئله امامت هم مطرح است. در صدر اسلام متفکران ما وقتی بحث می‌کنند در برابر مسئله شورا می ایستند و آن‌را نقد می‌کنند اما در بحث معاصر شورا در کنار امامت مطرح می‌شود. ما نمی‌توانیم نظریه شورای صدر اسلام را بپذیریم ولی در عصر حاضر نظریه ولایت فقیه و شورا با یکدیگر جمع می‌شود.
نظر شما