حدود ۶۹هزار زرتشتی در هند ساکن هستند

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه، وابستگی فرهنگی ایران در بمبئی: نخستین موج مهاجرت زرتشیان به هند از سالهای ابتدای ورود اسلام به ایران آغاز شد و تا سالها ادامه یافت. دومین موج، همزمان با استقرار حکومت صوفیه و رسمیت یافتن مذهب شیعه در ایران بود که شمار زیادی از زرتشتیان که نمی خواستند دین خود را تغییر دهند به مناطق دور افتاده و کشورهای دیگر کوچ کردند. در همین سالها تا دوران قاجار قوانین سختگیرانه علیه زرتشتیان به اجرا در آمد که آنها را از سفر و تجارت و زندگی عادی و بی دغدغه در ایران منع کرد. در کتاب خاطرات اردشیر خاضع آمده است هنگامی که او می خواسته با پای برهنه از یک کوچه که مردم آنجا را آب پاشی کرده بودند، عبور کند به او اجازه نمی دهند و او را نجس خطاب می کنند. این کار آنان باعث می شود، که او با چشمانی اشک بار به سوی خانه خود بازگردد و بار سفر بسته و به سوی هند ترک وطن کند.

فشارهای دینی بی امان، اذیت و آزارها آنان را مجبور به ترک وطن می کند، در کتاب مقدس اوستا، هند به عنوان کشوری با رودهای مقدس نام برده شده است و روابط گسترده میان هند و ایران از دیر باز آنان را به فکر رفتن و اقامت در آنجا می اندازد، علاوه بر اینها هندی ها در بسیاری از نوشته خود زرتشتیان را عموزاده های خود عنوان می کنند و برای آنها احترام زیادی قائل هستند. برحسب این دلایل آنها با کشتی ها به منطقه سنجان در ایالت گجرات وارد شدند. در ابتدا سر وزیر آن ایالت با ورود آنها مخالف بود و همچنین بعلت احترام زیاد نمی خواست که به صورت مستقیم به آنان بگوید، بنابراین یک پیاله پر از شیر را برای زرتشتیان تازه وارد که نشان دهنده ظرفیت کامل این ایالت و قبول نکردن آنها است، فرستاد. همیشه زرتشتیان از موبد موبدان که به او «دستور» می گویند پیروی می کنند و در مواقع بحران از او کمک می خواهند. در آن زمان، دستور با درایت کامل مشتی شکر به آن پیاله اضافه و آنرا مخلوط می کند به صورتی که یک قطره هم بیرون نمی ریزد و برای سر وزیر باز می گرداند. هنگامی که سر وزیر ایالت گجرات داستان را متوجه می شود و از آن شیر میل می کند، متوجه می شود که آنها بسیار باهوش و با درایت هستند و با سه شرط اقامت زرتشتیان را می پذیرد. اول آنکه زبان گجراتی بایستی زبان رسمی آنان شود. دوم آنکه نه تنها به تمام فرهنگ و رسومات ما احترام گذارند بلکه آنها را انجام دهند و سوم آنکه نبایستی اسلحه حمل کنند. زرتشتیان با قبول شروط وارد هند شدند و مانند شهروندان هندی به کار و تلاش پرداختند.

در ابتدا آنان به شهر اودوادا رفتند و در آنجا سکنی گزیدند. اودوادا شهر مقدس زرتشتیان (پارسیان) هند است. در این شهر آتشکده‌ای به نام ایرانشاه وجود دارد که قدمت آن به ۱۳۰۰ سال می‌رسد. آتش این آتشکده از شهر یزد و توسط اولین گروه مهاجرین آورده شده است و هر ساله بسیاری از پارسیان برای نیایش از نقاط مختلف هند و خارج از آن به این شهر سفر می‌کنند. ایرانشاه سمبل هارمونی و نشانه‌ای از بردباری پارسیان و زنده بودن دین زرتشتی بشمار می‌رود. در آغاز طبق دستورات دین زرتشت آنها به کشاورزی می پردازند و در این کار بسیار موفق می گردند.

درسلسله گورکانیان آنها جایگاه خود را بهبود می بخشند و در زمان اکبر شاه آنها به دربار بسیار رفت و آمد داشتند و حتی گفته می شود که او مراسم سدره پوشی یا همان تشرف به دین زرتشت انجام داده است. پس از ورود انگلیسی ها این جامعه اقلیت بسیار رشد و گسترش می یابد. هنگامیکه انگلیسی ها وارد هند می شوند، هندوها بدلیل وجود کاست گسترده و مسائل دیگر از آنها استقبال نمی کنند و از سوی دیگر مسلمانان نیز که تا قبل حکومت را از آن خود می دانستند، به انگلیسی ها اهمیت نمی دهند. در آن زمان انگلیسی ها مجبور می شوند که به سوی جامعه های اقلیت روی بیاورند و به همین خاطر ایرانیان و یهودیان را بهترین جامعه عنوان می کنند. آنان ایرانیان مقیم را مترجم خود قرار می دهند و در برخی از تجارت ها آنها را شریک می کنند. باید گفت که انگلیسی ها به خاطر آنکه زرتشتیان و ایرانیان مسلمان مقیم را از هم تمیز دهند، به زرتشتیان لقب پارسی و به ایرانیان لقب پرشین می دهند. در آن دوران آنان از اودوادا و ایالت گجرات به سمت شهر بمبئی مهاجرت می کنند. امروزه آنها مظهر انگلیسی ها در هند محسوب می گردند و زبان انگلیسی زبان اصلی آنهاست و در دوره استعمار پارسیان هند جایگاه خوبی پیدا کردند و در شهر بمبئی به جایگاه والایی رسیدند و همچنین سه نفر از آنها توانستند به مجلس عوام انگلیس راه پیدا کنند.

پارسیان در آن زمان دارای تشکیلات منسجمی همچون پارسی پنچایات و انجمن زرتشتیان می شوند و سریعا این تشکیلات با بودجه و امتیازاتی که توسط دولت وقت و کمپانی هند شرقی دریافت می کند به خرید زمین و سامان دهی و احداث آتشکده ای جدید می پردازند و برای رفاه حال پارسیان مقیم در شهر بمبئی شروع به ساختن مجتمع ها مسکونی منحصرا برای خودشان می کنند که به آنها باغ گفته می شود به عنوان مثال بهرام باغ، خسرو باغ و غیرو. پس از استقلال هند نیز  اماکن آنها گسترش می یابد و بسیاری از مکان ها و زمین ها برای خدمات بهداشتی و درمانی و آموزشی اختصاص می دهند.

در حال حاضر بیشترین جمعیت زرتشتیان در حدود ۶۹ هزار نفر در کشور هند زندگی می کنند و ۸۰ درصد آنها در شهر بمبئی و شهرهای ایالت مهارشترا ساکن هستند. با وجود آنکه زرتشتیان در بمبئی اقلیت کوچک هستند، اما از لحاظ اقتصادی اقلیت بسیار مهم در هند محسوب می گردند و بخش های مهمی از صنعت، اقتصاد و علم هند را بدست گرفته اند و علاوه بر این جزء پیشگامان نیز بوده اند؛ اولین کارخانه کشتی سازی، آهن و فولاد، نساجی، اولین خلبان و اولین دانشمند هسته ای و غیرو همگی متعلق به پارسیان است. آنان مجموعه کمپانی های بزرگی در هند دارند که معروف ترین آنها تاتا است. این کمپانی در سال ۱۸۶۸ توسط جمشید تاتا پایه گذاری شد و اکنون در هفت حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، مهندسی، مواد، خدمات، انرژی، محصولات مصرفی و مواد شیمیایی فعالیت می کند. در هند علامت تاتا بر همه محصولات، از چای گرفته تا خودرو و ماهواره به چشم می خورد.

پارسیان، هند را موطن اصلی خود می دانند و پس از استقلال هند نیز با جامعه هماهنگ شدند و توانستند بسیاری از سمت های مهم در ادرجات مختلف و گوناگون را بدست آورند و علاوه بر آن در کارهای خیریه همچون احداث بیمارستان های تخصصی، دانشگاه و دانشکده های مختلف و غیرو همت گماشتند.

خانواده‌های میستری، پونا والا ، گودرج، تاتا و غیرو در زمره متمکن ترین و شناخته شده ترین خانواده‌های هند هستند. فعالیت و خدمات آنها برای زرتشتیان هند، یادآور کارها و اقدامات افرادی همچون جمشید تاتا، جمشید جی جی بای، کواسجی جهانگیر و غیره است. علاوه بر ثروت باید گفت که تشکیلاتی همچون پارسی پنچایات و موسسه کاما مهمترین نقش در امور پارسیان علمی فرهنگی آنها ایفا می کنند.

امروزه آنان همانند گذشته به دین و رسومات آیین خود پایبند هستند اما با این حال خواستار اصلاحاتی در دستورات نیز هستند که می توان به عنوان مثال به تدفین یا سوزاندن اجساد هستند. باید گفت که هنوز هم موبدان اجساد را مانند رسم کهن به دخمه می برند و غذای کرکس ها می کنند. هم اکنون ۴۴ آتشکده در بمبئی، ۶ آتشکده در بهاروج، ۹ آتشکده در شهر سورت فعال هستند. پارسیان دارای انجمن های در شهرهای بمبئی، دهلی، احمد آباد، حیدر آباد، سکند آباد، مدرس و نوساری هستند که هدف آنها رسیدگی به آتشکده ها، برگزاری مراسم ها مذهبی و غیرو می باشد.

 پارسی پنچایات بمبئی که همگان آنرا با نام اختصاری BPP می شناسند، بدنه اصلی جمعیت زرتشتی ها هندی و ایرانی در هند محسوب می گردد. این تراست در سال ۱۶۷۲ با اجازه دولت بریتانیا تشکیل شد و یکی از قدیمی ترین تراست ها در هند است. در ابتدا هیئت امنای این تراست متشکل از پنج نفر مرد بود، که هر یک نقشی را بر عهده داشتند. در سال ۱۷۷۸ افراد هیئت امنا خود را مدیران این تراست نامیدند، اما پس از گذشت چندین سال مشخص شد که این اعضا برای رتق و فتق امور نیاز به مشاوره از افراد مختلف در زمینه های دستورات مذهبی دارند، به همین خاطر در سال ۱۷۸۷ دوازده نفر برای هیئت امنا انتخاب گردیدند که شش نفر از آنها از میان موبدان برجسته و خبره بودند. در سال ۱۹۰۸ تغییرات گسترده در انتخاب هیئت امنا به وجود آمد؛ بدین ترتیب که همه آنها بایستی از سوی جامعه زرتشتیان و با رای گیری انتخاب شوند. امروز پس از گذشت بیش از یک قرن نیز پارسیان برای انتخاب اعضا هیئت امنا رای گیری می کنند. لازم است دانسته شود که این تراست به عنوان یکی از ثروتمندترین تراستهای هند نیز محسوب می گردد و خدمات بسیاری را در زمینه های آموزشی و خدمات درمانی نه تنها برای پارسیان هند بلکه برای شهروندان هندی انجام داده است که از جمله آن می توان به کمک به دانشکده Elphinstone، دانشگاه بمبئی، دانشکده پزشکی B.J. در پونا، کمک به تاسیس بیمارستان های "کاما"،Wadia and KEM  و غیرو اشاره کرد.

شش عضو کنونی و اصلی این تراست عبارت اند از: Mr Yazdi Desai ، Ms Armaity Tirandaz، Mr Noshir Dadrawalla ، Mr Kersi Randeria، Mr Zarir Bhathena ، Mr Viraf Mehta که آقای یزدی دیسای به عنوان رئیس کنونی است. مجله پرشیانا متعلق به این تراست می باشد و در آن خبرها و گزارشات در مورد جامعه پارسیان بازتاب داده می شود. علاوه بر آن این پارسی پنچایات در زمینه های گوناگون مانند ورزشی، آموزشی، پلی کلنیک، شغل یابی، ازدواج، خدمات گسترده ای را به جامعه زرتشتی ارائه می دهد.

موسسسه تحقیقاتی مشرق شناسی کاما ک.ر (سی او آی ) در سال ۱۹۶۱ در شهر بمبئی و به یاد بود «خورشید جی رستم جی کاما» شرق شناس، معلم و اصلاح طلب اجتماعی راه اندازی شده است. هیئت مدیره ای متشکل از پنج نفر به ریاست «مونچر جی ان ام کاما» ـ رئیس روزنامه "بمبئی ساماچار" و عضو هیئت امنای چندین موسسه خیریه است ـ اداره این موسسه را عهده دار هستند. شایان ذکر است بودجه این موسسه از کمک های مردمی تامین می شود.

کتابخانه این موسسه یکی از منابع اصلی زرتشتیان محسوب می شود و علاوه بر۲۷۰۰۰ کتاب به زبان های انگلیسی، فارسی، گجراتی، آلمانی، فرانسوی و سایر زبانها، ۲۰۰۰ نسخه خطی به اوستا، سانسکریت و پهلوی نیز در این مجموعه نگهداری می شود. هر چند در این کتابخانه کتبی با موضوعات هندوئیسم، اسلام، سیک، سایر ادیان و همین طور مضامین کلی نظیر فلسفه، تاریخ، هنر، زبان شناسی، بیوگرافی و الهیات نیز یافت می شود، اما پایه و اساس موسسه بر دین زرتشت استوار شده است.

در این موسسه از نسخ خطی نیز نگهداری می شود. این کار با مساعدت انجمن ملی و عام المنفعه میراث هنر و فرهنگ انجام می گیرد. مراقبت از دست نوشته های پهلوی و اوستا کار آسانی نیست چراکه بسیار قدیمی هستند. نگهداری از آنها به این صورت است که کارشناسان انجمن مذکور صفحات را تمیز می کنند و درکاغذهای مخصوص ژاپنی می پیچند و برای استفاده در کتابخانه همه را با هم صحافی می کنند.

در سال ۲۰۱۴ کنگره بزرگ زرتشتیان جهان در هند با هدف بررسی چالش ها و ایجاد فرصت ها پیش روی با حمایت مالی کامل سیروس پونا والا و حضور رئیس جمهور و نخست وزیر هند برگزار گردید. امروزه کاهش جمعیت آنان مسئله اصلی است که دولت های پیشین و امروزی را مشغول به خود کرده است و برای رفع این مشکل برنامه ها و طرح هایی با اختصاص بودجه های مخصوص اختصاص داده اند. لازم است بدانیم که مراسم های دین زرتشت در هند به صورت دست نخورده توسط موبدان اجرا می گردد.

شمار پارسیان در کل دنیا کمتر از ۱۰۰ هزار تن برآورد می‌شود. مطابق سرشماری سال ۲۰۰۱ در هند، ۶۹۶۰۱ پارسی زندگی می‌کنند که اغلب آنان در بمبئی یا اطراف آن سکنی دارند. همچنین حدود ۵ هزار پارسی در بریتانیا٬ ۶۵۰۰ نفر در آمریکا٬ ۴۵۰۰ نفر در کانادا٬ ۳۰۰۰ نفر در پاکستان و تعدادی هم در دیگر کشورهای شبه ‌قاره هند و آسیایی هستند.

پارسیان هند در قالب تورهایی به ایران سفر کرده و موبدانی که تسلط کامل به زبان گجراتی و انگلیسی دارند، آنان را همراهی می کنند و هنگامیکه در اماکن مقدس شهرهای یزد، تفت، اردکان و شیراز حضور می یابند ضمن توضیحات جامع مراسم های خود را به صورت کامل برگزار می کنند. خاطر نشان می سازد که آنان به خاطر مسائل مذهبی به ایران سفر می کنند اما برای تفریح ترجیح می دهند که به کشورهای کانادا، آمریکا و انگلستان سفر کنند. کشورهای نامبرده به پارسیان هند به صورت مناسب و در اسرع وقت روادید صادر می کنند.

زرتشتیان ایرانی و پارسیان هند دارای روابط حسنه ای هستند، ولی روابط آنان با حکومت های مختلف در ایران در دوران های مختلف دارای فراز و نشیب های بسیار بوده است. زرتشتیان ایرانی کاملا به قوانین اساسی احترام می گذارند و خود را پایبند به آن می دانند و دارای نماینده ای نیز در مجلس هستند که از آن طریق می توانند مشکلات و مسائل مربوط به جامعه خود به گوش مسئولین رسانند. اما پارسیان هند به حکومت ایران نظر مثبتی ندارند. در زمان پهلوی به آنان بسیار توجه می شد، آنان نیز در عوض به حکومت وقت کمک های بسیار همچون تخصیص مکان های برای تاسیس نهاد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می کردند. ولی پس از انقلاب آنها به دلیل مسائل گوناگون از ایران و حکومت دوری می کنند و بسیاری از مکان های تخصیصی را با استفاده از دادگاه پس گرفته اند. باید گفت که آنها به فرهنگ و تمدن خود عشق می ورزند و نمایشگاهای با همکاری کشورهای دیگر همچون انگلستان برگزار کرده اند.

لازم بذکر است که آنها علاقمند به برگزاری مراسم فرهنگی با همکاری خانه فرهنگ جمهوری اسلامی نیز هستند که می توان به:

- برگزاری سمینارهای در زمینه های گوناگون همچون فردوسی و شاهنامه و غیرو

- برگزاری جشن های سنتی ایرانیان همچون نوروز، یلدا، مهرگان

- اکران فیلم های سینمای ایران در جهت ارتقاء علاقمندی هر چه بیشتر آنان به فرهنگ کهن و غنی ایران زمین برای زرتشتیان آشنا به زبان فارسی

- برپایی نمایشگاه عکس و آثار هنری پارسیان، اشاره کرد.