به گزارش خبرنگار مهر، منتقد روس میخاییل باختین کتاب «مسائل بوطیقای داستایفسکی» را در سال ۱۹۶۳ به چاپ سپرد. این کتاب قبلاً در ۱۹۲۹ با عنوان مسائل هنر داستایفسکی و در قالب تک‌نگاری منتشر شده بود وتنها پس از سه دهه و با پافشاری حلقۀ تازۀ دانشجویانش بود که کار ویرایش این کتاب را از سر گرفت تا با افزودن یک فصل به کتاب و ویرایش اساسی مطالبش این کتاب معرف نظریۀ او و همچنین مشهورترین اصطلاحش، چندصدایی، باشد.
مسائل بوطیقای داستایفسکی پنج فصل دارد. فصل اول به بررسی آرای موجود پیرامون فرم هنری آثار داستایفسکی از زبان سایر منتقدان می‌پردازد. فارغ از مباحث طرح‌شده، این فصل از این نظر جالب توجه است که می‌توان موضع باختین را در برابر سایرینی دید که گاه حتی از منتقدان خود اویند.
باختین که در این اثر از توانایی داستایفسکی در حفظ خودآیینی حتی کوچک‌ترین شخصیت‌هایش دفاع می‌کند، خود نیز در این فصل با این پرسش اخلاقی رویاروست که چگونه می‌توان و می‌بایست با صدای دیگری مواجه شد.
فصل دوم دربارۀ قهرمان در آثار داستایفسکی است. قهرمانان او تا چه اندازه آزاد و خودآیین‌اند؟ چگونه ممکن است قهرمان از قید صدای مؤلف رها شود؟ چگونه این قهرمانان در رمان‌های داستایفسکی به «ایده‌پرداز» مبدل می‌شوند؟ در این فصل پرسش‌هایی از این دست مورد بررسی قرار می‌گیرند.
فصل سوم دربارۀ ایده است. چطور داستایفسکی موفق می‌شود ایدۀ دیگری را بازنمایی کند و فاصلۀ خود را از آن حفظ کند؟ رویارویی ایده‌ها در آثار او چگونه رخ می‌دهد؟ شکل‌دهی به ایدۀ قهرمان و رمان چه ارتباطی با سرشت گفتگویی خود ایده و اندیشه دارد؟ به‌واسطۀ این سؤال‌ها باختین نشان‌مان می‌دهد که چگونه ایده در نزد داستایفسکی از جانب مؤلف به قهرمان و سایر شخصیت‌ها تحمیل نمی‌شود. اینگونه است که در رمان‌های او شخصیت‌ها زیر نگاه آگاهی‌ای تک‌گویه به ادواتی برای طرح ایده تقلیل نمی‌یابند. تک‌تک آن‌ها صاحب ایده‌اند و دست به قضاوت می‌زنند.
در فصل چهارم باختین با استفاده از دانش ژرف خود دربارۀ تاریخ رمان و نثر به بحث و فحص درباب ژانرهایی در طول تاریخ می‌پردازد که همگی در سیر پیشروی رمان اروپایی به شکل‌گیری رمان داستایفسکیایی یاری رسانده‌اند. او کار را حتی از ژانر گفتگوی سقراطی و هجو منیپوسی آغاز می‌کند و بدین ترتیب تصویری روشنگر و پرجذبه از این پیشرفت نشان‌مان می‌دهد. در همین فصل است که به ویژگی‌های کارناوالی ادبیات داستایفسکی نیز اشاره می‌کند و مثال‌هایی بس باریکبینانه از آثار او می‌زند.
در فصل پنج، با آوردن مثال‌های بیشتر از آثار داستایفسکی و خاصه رمان‌های او سعی در آن دارد که ویژگی‌های گفتمان داستایفسکی را بر ما آشکار سازد. باختین از این راه به ما نشان می‌دهد گفتمان در داستایفسکی چگونه با گفتمان در آثار سایر نویسنده‌ها مانند تورگینف و تالستوی فرق می‌کند. چگونه صداها یکدیگر را قطع می‌کنند، در هم تداخل می‌کنند و ضعف‌های یکدیگر را نشان می‌دهند؛ اینکه چرا مرد زیرزمینی هم منتظر تأیید از سوی دیگری است هم از تأیید او بیزار است.
در این کتاب درضمن مقدمه‌ای به قلم وین سی. بوث و دیباچه‌ای نوشتۀ کریل امرسون آمده است.
دو ضمیمه از مسائل هنر داستایفسکی به انتهای کتاب پیوست شده است. فهرست اسامی خاص و آثار، همراه با توضیحات این اسامی و آثار نیز در خواندن کتاب به کمک خواننده می‌آید.
کتاب «مسائل بوطیقای داستایفسکی» نوشته «میخاییل باختین» با ترجمه «نصرالله مرادیانی» با تیراژ ۵۰۰ نسخه در قطع رقعی به همت نشر حکمت کلمه منتشر شده است و در نمایشگاه کتاب تهران رونمایی می‌شود.
نظر شما