خبرگزاری مهر، گروه استانها- ونوس بهنود: به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل، این استان پرتنوع‌ترین تولیدکننده صنایع‌دستی در کشور و شاید در جهان محسوب می‌شود.
کریم حاجی‌زاده معتقد است به دلیل اینکه از ۴۵۰ رشته صنایع‌دستی در دنیا، ۱۵۸ مورد در ایران و ۶۲ مورد در اردبیل تولید می‌شود، این استان از تنوع قابل‌توجه تولیدات صنایع‌دستی برخوردار است.
وی علت تنوع تولیدات را تنوع اقلیم و در نتیجه پیدایش اقوام و سلایق مختلف در جغرافیای این منطقه دانست و افزود: به عنوان مثال از دیرباز زندگی عشایر، روستایی و شهری در کنار هم وجود دارد.
اما درجه‌ای از تنوع تولیدات که بیانگر غنا و گستردگی صنایع‌دستی در جغرافیای اردبیل است، موجب نشده اردبیل سهم مطلوبی در بازارهای داخلی و خارجی برای تولیدات خود کسب کند.
بطوریکه حتی در بازار خود استان اردبیل نیز هنرمندان صنایع‌دستی از تعداد انگشت‌شمار مشتریان خود رضایت ندارند.
نتیجه این فرایند خاک خوردن تولیدات صنایع‌دستی حتی صنایع‌دستی برجسته و برخوردار از نشان ملی جغرافیایی است. تا جایی که هنرمندان می‌گویند، تولیداتشان روی دست مانده و قادر به فروش نیستند.
بدون صادرات، تولید جاجیم فایده ندارد
سال گذشته از ۱۰ نشان ملی جغرافیایی صادر شده در کشور سه نشان جغرافیایی در رشته‌های ورنی مغان، گلیم نمین و جاجیم خلخال به استان اردبیل اهدا شد که خود به نوعی بیانگر ظرفیت این استان در صنایع‌دستی است.
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی میراث فرهنگی استان تأکید کرد: هدف از اعطای گواهینامه نشان ملی جغرافیایی حفظ مالکیت فکری رشته‌های بومی صنایع‌دستی در یک منطقه جغرافیایی خاص به هنرمندان صنایع‌دستی است.
به گفته علیرضا دباغ عبداللهی این گواهینامه به تولیدات صنایع‌دستی یک جغرافیای خاص اعتبار ویژه بخشیده و موجب تسهیل در معرفی و فروش صنایع‌دستی خواهد شد.
با وجود اینکه یک سال از دریافت نشان ملی سپری شده، هنرمندان در هر سه حوزه با مشکلاتی مواجه هستند و معتقدند بازار فروش مطلوبی ندارند.
ناامیدی از فروش جاجیم در وضعیتی است که صنایع‌دستی استان‌های دیگر به قیمت‌های به مراتب بالاتر در خود اردبیل به فروش می‌رسدهنرمند جاجیم در خلخال به خبرنگار مهر گفت: جاجیم در گذشته به عنوان زیرانداز و روانداز استفاده می‌شد؛ امروز کاربری خود را ازدست‌داده و از سویی قیمت بالای تمام شده آن موجب شده در بازار داخلی به فروش نرود.
به گفته محمد سعید اکبری هر متر مربع جاجیم به قیمت ۱۰۰ هزار تومان تمام می‌شود و با این قیمت کسی از جاجیم استقبال نخواهد کرد.
وی افزود: این در حالی است که اگر شرکت‌ها و مؤسسات با هنرمندان عقد قرارداد کرده و برای مصارفی از جمله تولید کیف و کفش، رویه صندلی و مبل و مواردی از این دست استفاده کنند می‌توان بازار فروش داخلی را بهبود بخشید.
ناامیدی از فروش جاجیم در وضعیتی است که صنایع‌دستی استان‌های دیگر به قیمت‌های به مراتب بالاتر در خود اردبیل به فروش می‌رسد.
اکبری با بیان اینکه برای اجرای این مهم حتی تشکیل تعاونی ضرورتی ندارد، اضافه کرد: خود هنرمندان به صورت مستقیم در عقد قرارداد دچار مشکل هستند و به همین دلیل تولیدات روی دست مانده است.
هنرمند جاجیم‌بافی متذکر شد: از سویی وقتی بازار داخلی کشش ندارد، لازم است نسبت به صادرات این محصول برنامه‌ریزی شود در حالی که عملاً اقدامی صورت نگرفته است.
وی افزود: این مشکلات در حالی است که نزدیک به ۱۰ هزار بافنده ماهر جاجیم در خلخال وجود دارند و تنها حمایت اندک از آن ها می‌تواند حتی برای تعداد بیشتری شغل ایجاد کند.
اکبری سابقه جاجیم‌بافی در خلخال را به چند صد سال قبل و چند نسل قبل نسبت داد و تاکید کرد: در واقع این هنر بازمانده از عشایر است و از زمانی که عشایر وجود داشته، جاجیم مرسوم بوده است.
وی مواد اولیه جاجیم را پشم دانست و گفت: متأسفانه برخی دلالان برای سودجویی نوعی از نخ کاموا را به تولیدکنندگان می‌دهند و این موضوع نیز به بازار فروش لطمه زده است.
این هنرمند به یاد دارد که زمانی در خلخال پرورش سنتی نوغان انجام می‌شد و از نخ ابریشم برای بافته‌های داری استفاده می‌کردند؛ اما در وضعیت فعلی ۴۰ روستا به ویژه در بخش خورش رستم خلخال استعداد جاجیم‌بافی دارند اما عملاً استفاده نمی‌شود.
فروش ورنی به ۱۰ درصد سال‌های قبل رسید
چنان که ذکر آن رفت بافته‌های متنوع داری در گستره اردبیل توزیع شده است. تفاوت دمایی، آب و هوایی و اقلیم مناطق موجب شده بافته‌ها شکل و طرح و مصالح متفاوت به خود بگیرند.
در شمال استان اردبیل و در دشت مغان صنایع‌دستی ورنی تولید می‌شود که باز به تعبیر هنرمندان قدمتی دیرینه دارد.
جلال قهرمانی هنرمند ورنی بافی پارس‌آباد به خبرنگار مهر گفت: قدمت ورنی به پیدایش عشایر بازمی‌گردد و هنوز عشایر مفرش خود را از ورنی می‌بافند.
به مدت چهار سال است به اندازه یک میلیارد تومان جنس روی دست ۳۵۰ هنرمند تنها در یک تعاونی باقی‌مانده استوی افزود: با این وجود سه سال است که با رکود ۱۰۰ درصدی بازار مواجه هستیم و میزان فروش به ۱۰ درصد از فروش پنج سال قبل رسیده است.
قهرمانی با بیان اینکه نه صادراتی برای این محصول وجود دارد و نه فروش داخلی، متذکر شد: حتی قبلاً ادارات ورنی را به عنوان کادو خریداری می‌کردند که در سال‌های گذشته به شدت کاهش یافته و کادوی سکه رونق گرفته است.
هنرمند ورنی باف با اذعان به اینکه تنها در پارس‌آباد شش هزار هنرمند ورنی باف وجود دارد، ادامه داد: به مدت چهار سال است به اندازه یک میلیارد تومان جنس روی دست ۳۵۰ هنرمند تنها در یک تعاونی باقی‌مانده است.
وی افزود: حتی زمانی نمایشگاه‌های صنایع‌دستی حامی و فرصتی برای تبلیغ بود که سال‌به‌سال محدودتر شده و شرایط شرکت در آن بویی از حمایت ندارد.
قهرمانی معتقد است اگر مسئولان به دنبال حمایت از اشتغال هستند می‌بایست از تولید حمایت کنند و بخش اعظمی از تولیدات کیفی در استان صنایع‌دستی است.
هنرمند ورنی باف حتی از وضعیت تسهیلات اعطایی نیز گله‌منداست و معتقد است هیچ هنرمندی در دو سال گذشته تسهیلات آن‌چنانی دریافت نکرده و نه می‌توان محصول را فروخت و نه تزریق نقدینگی را تجربه کرد.
این اظهارات در حالی است که معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی میراث فرهنگی استان عنوان کرد در سال گذشته ۱۳۱ طرح تولید صنایع‌دستی از بانک‌های استان تسهیلات دریافت کردند.
دباغ عبداللهی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: از ۲۴۹ طرح معرفی شده به بانک‌ها تسهیلات بانکی به ۱۳۱ مورد پرداخت شده است.
وی با بیان اینکه مجموع تسهیلات پرداختی سه میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان است، اضافه کرد: بخشی از تسهیلات از صندوق کارآفرینی امید است که با نرخ بهره چهار درصد عموماً برای ایجاد کارگاه‌های صنایع‌دستی پرداخت می‌شود.
معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان با اشاره به پرداخت تسهیلات صندوق کارآفرینی امید تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان اضافه کرد: در استان اردبیل نیز تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان از این صندوق برای برخی طرح‌ها تسهیلات پرداخت شده است.
دباغ عبداللهی افزود: نوع دوم تسهیلات مشاغل خانگی با چهار درصد نرخ بهره است که طرح‌ها از طریق کارگروه اشتغال به بانک‌های عامل معرفی می‌شوند.
وی متذکر شد: در پرداخت تسهیلات به طرح‌های تولید و توسعه صنایع‌دستی بانک‌های استان عملکرد مطلوبی داشتند.
صادرات گلیم با مشکل مواجه شد
با وجود تلاش‌های صورت گرفته برای جذب و پرداخت تسهیلات بانکی به فعالان صنایع‌دستی رونق چندانی در بازار فروش مشاهده نمی‌شود و این موضوع دامن‌گیر سومین صنایع‌دستی برخوردار از نشان ملی جغرافیایی نیز شده است.
هنرمند گلیم‌بافی در نمین نیز به خبرنگار مهر گفت: ما در وضعیت فعلی تولید داریم اما فروش نداریم. بطوریکه پنج هزار بافنده تنها در عنبران نمین فعالیت دارند اما قادر به فروش محصولات خود نیستند.
میر صالح صادقی با اشاره به قدمت ۷۰۰ ساله گلیم عنبران تصریح کرد: در بازار داخلی اجناس تقلبی و تولیدی با مواد پلاستیکی هرچند ظاهر زیباتری دارد اما موجب آشفتگی بازار شده است.
وی افزود: در صادرات نیز حتی قادر به صادرات از گمرک و یا دریافت پول صادرات خود نیستیم که به عنوان مثال در بانک های گرجستان با این مشکل مواجه شدیم.
هنرمند گلیم‌بافی در نمین تاکید کرد: از سویی کارگاه متمرکز تولید فعلاً ایجاد نشده و هنرمندان در منازل خود به صورت سفارشی کار می‌کنند.
به گفته صادقی برای بهبود فروش لازم است گلیم به صورت گسترده توسط رسانه ملی معرفی شده و خود ادارات نیز برای کادوی خود جهت خرید گلیم تشویق و ترغیب شوند.
هرچند انتظارات هنرمندان برای اینکه بازار فروششان تنها با سوغاتی و کادوی ادارات رونق بگیرد، محدود دیدن بازار و قانع شدن به حداقل کمترین‌ها است، اما در سال‌های گذشته چنان که ذکر آن رفت ظرفیت‌های تبلیغ و اطلاع‌رسانی نیز به درستی برای معرفی صنایع‌دستی اردبیل به کار گرفته نشده است.
بطوریکه با وجود اینکه در فرصت‌های مختلف از جمله نمایشگاه‌های بین‌المللی، رویدادهای مختلف ملی، آسیایی و جهانی و برنامه‌های مختلف می‌شد ظرفیت صنایع‌دستی را به نمایش گذارد، در این حوزه کم‌لطفی شده و صنایع‌دستی برای مدیران جنبه تزئینی و غیرضروری دارد.
از سویی هنرمندان صنایع‌دستی که تولید کرده و تولیدات خود را انباشت می‌کنند به درستی برای تولیدات سفارشی هدایت نشده‌اند.
در عصری که تولید متناسب با نیاز مشتری و پیش فروش است، هنرمندان صنایع‌دستی ره ۷۰۰ سال قبل یعنی تولید و سپس انتظار برای فروش را طی می‌کنند.
در سال‌های گذشته نیز راه‌اندازی بازارهای صنایع‌دستی مجازی مطرح شده اما حتی از سوی متولیان نیز یک بازار مجازی یا حداقل سایت اطلاع‌رسانی طراحی نشده است که تولیدات روستاهای محروم خورش رستم تا روستاهای پارس‌آباد را به رخ بکشد.
بازار صنایع‌دستی اردبیل هنوز سهم مطلوبی در صادرات نیز کسب نکرده است. بخش عمده صادرات از گمرکات استان‌های دیگر انجام می‌شود که به تعبیر مسئولان به دلیل نبود ارزیاب در گمرک اردبیل است.
مجموعه سیاست‌گذاری‌ها برای رونق بازار صنایع‌دستی نیازمند تحول به ویژه در سال تولید و اشتغال است. صنایع‌دستی توانسته تأکیدات اقتصاد مقاومتی از جمله درون‌زا و برون‌گرا بودن را در بر داشته باشد. اما باید پرسید مسئولان برای هنرمندان و شاغلان این عرصه چه کرده‌اند تا اشتغالشان تثبیت شده و تولیدشان به بازار راه یابد؟
نظر شما