عزم ملی با کمک‌های بین المللی/مردم چشم انتظار حل مشکل ریزگردها

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - قاسم منصور آل‌کثیر: گویی ریزگردها فعلا قرار نیست بساط خود را از استان خوزستان و ۱۹ استان دیگر جمع کنند. برای شکست حملات این دانه های ریز، نمایندگان ۴۳ کشور طی اجلاسی در تهران جمع شدند تا چاره ای بیاندیشند. این برنامه، اولین اجلاس بین المللی سازمان ملل با موضوع مقابله با گرد و غبار است که از ۱۲ تا ۱۴ تیرماه جاری در تهران برگزار و از ۵۸ کشور مدعو، ۴۳ کشور در این اجلاس شرکت کردند.

در کنار کشورهای حضور یافته، یک هیئت هفت نفره از سازمان ملل به سرپرستی اریک سولهام معاون دبیر کل سازمان ملل متحد و گری لوئیس نمایند مقیم ملل در ایران جزو مهمانان بودند. ابتکار نیز برای یازدهمین بار در چهار سال اخیر به خوزستان سفر کرد. آخرین سفر وی اردیبهشت امسال برای شرکت در همایش مقابله با سیلاب و ریزگرد در اهواز بود که با حاشیه هایی نیز همراه بود.  

خوزستان از اوایل دهه ۸۰ با پدیده گرد و غبار درگیر است و این پدیده اکنون بیش از ۲۰ استان کشور را دچار مشکل کرده است. ۲.۵  میلیون هکتار از استان را سطح جنگلی، یک میلون و ۲۷۰ هزار هکتار سطح بیابان و ۲۷۰ هزار هکتار آن را سطح تپه های شنی تشکیل می دهد. استان خوزستان با وجود داشتن رودخانه های پرآب و زمینهای کشاورزی فراوان، از مشکلی اساسی به نام بیابان و عرصه های شنی به شدت رنج می برد به گونه ای که این استان از ۶ جهت در محاصره شنهای روان است.

تبعات مختلف ریزگردها
 
ریزگردها با اینکه باعث افزایش آمار بیماری های ریوی و ... شده است اما اخیرا بحث مهاجرت نیز ازجمله تبعات وجود ریزگردها در استان است.  

نماینده مردم خوزستان در شورای عالی استان‌ها اخیرا گفت که به دلیل معضل ریزگردها و کم آبی، آمار مهاجرت‌ها در استان خوزستان به شدت رو به افزایش است. در روستاهای استان خوزستان، وضعیت آب شرب بسیار وخیم است و مردم با مشکل جیره بندی آب مواجه هستند.  

سیل مهاجرت ها از خوزستان

در همین ارتباط استاندار خوزستان نسبت به کاهش جمعیت نخبگان و کارآفرینان استان هشدار داد و گفت: آمار جمعیتی سال های ۹۰ تا ۹۵ نشان می دهد که خوزستان یک استان مهاجر فرست بوده است.

غلامرضا شریعتی در همایشی در خوزستان اظهار کرد: آمار جمعیتی پنج ساله خوزستان در سال های ۹۰ تا ۹۵، این استان را مهاجر فرست نشان می دهد، اگرچه در سال ۹۵ این روند متوقف شده است، اما این مسئله سبب کاهش جمعیت افراد تحصیلکرده و کار آفرین در استان می شود.

سید لطف الله هاشمی مدیرکل حوزه استاندار نیز در این همایش آمار جمعیتی را برای برنامه ریزی در همه مباحث ضروری دانست و با ارائه تحلیلی از تحولات ۵۰ ساله جمعیت در خوزستان اظهار کرد: نرخ رشد جمعیت در خوزستان قبل از انقلاب از متوسط کشور بالاتر بوده که در زمان جنگ به دلیل مهاجرفرست بودن این استان نرخ رشد جمعیت کاهش یافته و بعد از جنگ دوباره افزایش یافته است؛ اما در مجموع هم اکنون نرخ رشد جمعیت در خوزستان از نرخ کشوری کمتر است.

وی جمعیت استان را بر اساس آخرین سرشماری در سال ۹۵ بیش از چهار میلیون و ۷۱۱ هزار نفر عنوان کرد و افزود: در فاصله دو سرشماری سال های ۹۰ و ۹۵ خالص افزایش جمعیت استان در حدود ۴۴۷ هزار نفر بوده، که در صورت اضافه کردن آن به جمعیت سال ۹۰ باید جمعیت استان به چهار میلیون و ۹۰۰ هزار نفر برسد ولی در واقع جمعیت ۲۶۸ هزار نفر کمتر از پیش بینی هاست.

هاشمی ادامه داد: در صورتی که ۸۰ هزار نفر از این تعداد را به حساب کم شماری بگذاریم، بخش اعظم این کاهش جمعیت، یعنی در حدود ۲۰۰ هزار نفر، ماحصل مهاجرت افراد به سایر استان هاست. خوزستان بعد از انقلاب یک استان مهاجرفرست بوده و حتی مهاجران زمان جنگ نیز کمتر به این استان بازگشته اند که این مساله در سرشماری ها دیده شده است.

در شرایطی که خاک موجود در استان برای کشاورزی بسیار مناسب است، اما به دلیل کمبود شدید آب، شاهد هستیم که کشت تابستانه در استان متوقف شده است.

هم اکنون استان خوزستان به یکی از بزرگترین کانونهای بحرانی بیابان در کشور تبدیل شده ولی با این وجود در سالهای اخیر کارها و پروژه های بزرگی در برابر این حجم عظیم بیابان انجام نشده تا بیابان روز به روز در این استان در حال گسترش باشد.

خوزستان با داشتن ۲۸۰ هزار هکتار کانون فرسایش بادی، در میان دیگر استانهای بیابانی کشور در جایگاه هفتم قرار دارد و از سال ۱۳۴۸ تاکنون ۱۲۰ هزار هکتار از عرصه های شنی خوزستان به ویژه در مناطق کرخه، مارون و امیدیه مالچ پاشی و بیابان زدایی شده است.

از سال ۱۳۴۷ سازمان وقت منابع طبیعی کار مهار بیابان را با کاشت درختان دست کاشت آغاز کرد. مناطق بحرانی که با وزش بادهای گرم، شنهای سرگردان را به سادگی از زمین بلند می‌کرد و به سمت شهر اهواز و کرانه های رودخانه کرخه پراکنده می کرد. ۵۰ هزار هکتار مساحت بیابانهای هولناک غرب کرخه است که ۲۵ هکتار آن در سالهای آغازین طرح، جنگل کاری شده است. از سال ۶۵ تا سال ۸۵ نیز نزدیک به ۱۵ هزار از عرصه های بیابانی و کانونهای فرسایش بادی کنترل شده که عمدتا در بیابان های غرب رودخانه کرخه هستند مالچ پاشی شده اند.

بحث جهانی ِ ریزگردها

با توجه به تلاش ایران برای مطرح کردن موضوع در سطح جهانی و یافتن راه حلی برای این بحران، قرار شد اولین اجلاس بین المللی مقابله با گرد و غبار سازمان ملل در ایران برگزار شود که این همایش هم اکنون در حال برپایی است.  

ابتکار در این زمینه با بیان اینکه ایران موفق به ایجاد حساسیت در زمینه گرد و غبار در دنیا شده است، افزود: در واقع ایران با تلاش خود پدیده گرد و غبار را در قالب یک موضوع با اولویت جهانی مطرح کرد تا یک اراده بین المللی برای حل و فصل مساله شکل گیرد.

وی تاکید کرد: پدیده ریزگردها مرز نمی شناسد و با توجه به سیال بودن آن از یک کشور به کشور دیگر منتقل می شود و ابعاد مختلف زندگی ساکنان سایر کشورها را تحت تاثیر جدی خود قرار می دهد؛ همانطور که در کشور ما بخش عمده ای از این ریزگردها از دیگر کشورها نشات می گیرد، بنابراین، برای کنترل، کاهش و مقابله با آن همکاری های محلی، منطقه ای و بین المللی میان کشورها و سازمان های منطقه ای و بین المللی ضروری و اجتناب ناپذیر است.

صدور چهار قطعنامه در زمینه مقابله با گرد و غبار شد که یکی از آنها منتهی به تدوین گزارش جهانی وضعیت گرد و غبار جهان شد. این گزارش دستور کاری است برای اینکه سازمان ملل و تمام کشورها در زمینه گرد و غبار با هم همکاری فنی و تبادل اطلاعات و تجربیات داشته باشند و هم اینکه نسبت به این موضوع و تاثیرات گرد و غبار بر روی کشورهای منطقه و خودشان احساس مسئولیت کنند.

نیاز به پشتیبانی بین المللی

گری لویس نیز روز سه شنبه پس از بازدید هوایی از تالاب هورالعظیم در جمع خبرنگاران در اهواز گفت: به خوزستان آمده ایم تا راه های فنی برای حل مشکل گرد و غبار خوزستان را پیدا کنیم.

وی افزود: برای حل معضلات محیط زیستی و گردو غبار، به آب و پشتیبانی آبی بین المللی نیاز است.

رفع و کنترل فرسایش

همچنین مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان با بیان اینکه حدود ۷۰۰ هزار هکتار زمین بیابانی در استان وجود دارد، گفت: در خوزستان بر اساس مطالعات زمین شناسی ۳۵۴ هزار و ۹۲۹ هکتار کانون ریزگردها و ۳۴۱ هزارهکتار کانون شن و ماسه وجود دارد. دو میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار مراتع درجه ۱ و ۲ و ۳ و یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان و ۹۰۰ هزار هکتار جنگل طبیعی جزو زاگرس میانی با گونه های خوب گیاهی در استان وجود دارد.

همچنین ۱۰۰  میلیون هکتار زمین در کشور به سمت بیابانی شدن می رود و در خوزستان ۳۴۱ هزار هکتار فرسایش بادی یا ماسه زار وجود دارد که حدود ۷۴۰ هزار هکتار زمین های زراعی، مسکونی، جاده ها و رودخانه ها مناطق تحت تاثیر آن است.

در شهرستان اهواز ۷۶ هزار و ۳۷۲ هکتار زمین منشاء ریزگردها است و ۲۷ هزار و ۳۴۴ هکتار منشاء شن های روان است، یعنی تنها در اهواز ۱۰۳ هزار هکتار زمین بیابانی، در ماهشهر ۶۳ هزار هکتار زمین ریزگردی، در هویزه ۴۵ هزار و ۲۵۹ هکتار منشاء گرد و غبار و ۲۴ هزار هکتار ماسه های روان است.

همچنین در شهرستان کارون ۲۲ هزار و ۷۷۵ هزار هکتار زمین ریزگردی وجود دارد و بیشترین زمین های شن زار استان در شهرهای شوش و دشت آزادگان ثبت شده که باید با کمک نهادها و فرمانداری ها و انجمن های مردم نهاد این فرسایش کنترل و رفع شود.

یاری ملی/عزم جهانی 

به گزارش خبرنگار مهر، ابتدای امر که دولت تصمیم گرفت برای حل معضل ریزگردها تصمیمی بگیرد همواره مسئولان استانی از مساعدت و «عزم ملی» می گفتند. این هفته طی سفر نماینده سازمان ملل به اهواز از یاری و «عزم جهانی» سخن می گوید. حال این عزم جهانی چه زمانی به سرانجام می رسد که دیگر ریزگردی کسی را مجبور به مهاجرت، دیگری را بیمار و زندگی ها را مختل نکند همچنان مشخص نیست.