محمدباقر خرمشاد، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص نظم حاکم بر نظام بین الملل کنونی و نقش ایران در دوران گذاری که اکنون نظام بین الملل در آن به سر می برد، با اشاره به تلاش های شورای راهبردی روابط خارجی برای تبیین این موضوع و برگزاری نشست هایی در این خصوص اظهار داشت: نظام بین الملل از سال ۱۹۹۰ از نظم دوقطبی خارج شده و بعد از گذشت نزدیک به ۳۰ سال هنوز نظم جدید در نظام بین الملل شکل نگرفته است.
وی با بیان اینکه شکل نگرفتن نظم جدید موجب شده تا نظام بین الملل وارد دوران گذار شود، افزود: این دوران گذار طولانی شده و زمانیکه دوران گذار طولانی می شود منازعات و مناقشات بیشتر می شود و این را ما در دوران حاضر می بینیم و شاهد گسترش این منازعات در جای جای جهان و افزایش بحران ها هستیم.
دبیر شورای راهبردی روابط خارجی با طرح این سوال که باید ببینیم بهترین موضع و بهترین برخورد ایران با این دوران گذار چیست؟ ادامه داد: باید دید در این دوران ایران چه باید کند تا منافعش بهتر تامین شود، سوگیری هایی که در این دوران گذار شکل گرفته و سناریوهایی که نطفه شان بسته شده است، چه سناریوهایی را برای آینده نظام بین الملل در پیش روی ما قرار می دهد و قطب بندی ها در دوران گذار برای شکل دهی به نظم نظام بین الملل در آینده چه قطب بندی هایی است.
خرمشاد با بیان اینکه باید دید جمهوری اسلامی ایران در کدام یک از این دسته بندی ها قرار می گیرد یا بهتر است در کدام دسته بندی قرار بگیرد، عنوان کرد: باید بررسی شود که ایران با چه کسانی بیشتر همکاری کند و چه ائتلاف ها و ضد ائتلاف هایی باید در این دوران شکل بگیرد. باید دید در نظام آینده بین الملل کدام نظم احتمالی قوت بیشتری دارد و سناریوی مطلوب ایران کدام است یا کدام سناریو به مواضع ایران نزدیک تر است و ایران چه کار باید کند تا سناریوی های موجود را به سمت آنچه برای خود مطلوب است، سوق دهد.
وی با بیان اینکه شورای راهبردی روابط خارجی این سوالات را با جامعه علمی و انجمن ایرانی روابط بین الملل در میان گذاشته و طرح مسئله کرده است، گفت: با اتخاذ ترتیبی منطقی برای رسیدن به پاسخ این سوالات ۶ نشست برنامه ریزی شد تا از برآیند این نشست ها پاسخ این سوالات را استخراج کنیم، نشست اول «تبیین ماهیت و آسیب شناسی ساختار کارکرد و فرآیند نظام بین الملل موجود» بود که در ۲۵ تیرماه برگزار شد، نشست دوم «بررسی امکان سنجی تغییر نظام بین الملل موجود» بود که ۸ مرداد ماه برگزار شد و در ادامه نشست هایی با عنوان های «تبیین نظام های بین الملل بدیل»، «بحث و بررسی ماهیت و مختصات نظام های بین الملل مطلوب»، «نقد و بررسی نظریه های حفظ وضع موجود و رهیافت های نظریه انتقالی و تجدید نظر طلب» و در پایان نشستی با عنوان «ایران و نظام بین الملل مطلوب» برگزار خواهد شد.
دبیر شورای راهبردی روابط خارجی اظهار امیدواری کرد که با برآیند این نشست ها بتوان به این سوال پاسخ دهیم که در حال حاضر نظام بین الملل در چه شرایطی است، به چه سمت و سویی می رود، وضعیت مطلوب برای ایران چیست و ایران برای رسیدن به شرایط مطلوب خود چه باید بکند.
خرمشاد در ادامه در خصوص وضعیت کنونی و آینده نظام بین الملل و شکل گیری قدرت های منطقه ای اظهار داشت: چون در پایان دوره قبل یک قطب فروپاشید، قطب باقی مانده از جنگ سرد تلاش کرد جهان را تک قطبی اعلام کند و چند سالی هم بعد از فروپاشی شوروی جهان تک قطبی اداره شد، اما در تحلیلی گفته می شود که جهان شد تک چند قطبی و بعد شد چند تک قطبی و در این دوره چند تک قطبی یکی از اتفاقاتی که رخ داد بروز و ظهور قدرت های جدید یا قدرت های منطقه ای بود که تبدیل به یک روند شد و حدود دو دهه است که قدرت های منطقه ای در مناطق مختلف جهان تبدیل شده اند به بازیگران اصلی و به دلیل قدرتمند بودن در منطقه خود نقش اصلی را دارند.
وی ادامه داد: به دلیل اینکه قدرت های منطقه ای در هر منطقه ای زیاد نیستند در نوعی تعامل با هم یکی از احتمالات نظم آینده را شکل می دهند، مثلا برزیل می شود قدرت منطقه ای آمریکای لاتین یا در آسیا صحبت از قدرت های منطقه ای مختلفی ماند چین، ژاپن، روسیه و ایران می شود.
دبیر شورای راهبردی روابط خارجی بابیان اینکه رقابت ها، منازعات، مناقشات و تفاهمات این قدرت ها تصویر و فضای جدیدی را ایجاد می کند که انتهای آن احتمالا نظمی شکل خواهد گرفت که در آن قدرت های منطقه ای با نوعی ایفای نقش قدرت برتر همراه خواهد بود، عنوان کرد: ایران در حال حاضر یک قدرت منطقه ای است و قدرت های منطقه ای به دلیل قدرت منطقه ای بودن دارای اثرات فراتر از منطقه ای هم در بحث نظام بین الملل هم هستند و هرچه این قدرت ها قوی تر باشند در نظام بین الملل هم اثر گذاری بیشتری خواهند داشت.
خرمشاد با اشاره به بحران سوریه و نقش قدرت های برتر منطقه ای در حل این بحران اظهار داشت: در بحران سوریه در ابتدا رقابت بین سه قدرت منطقه ای عربستان و ترکیه در یک طرف و ایران در طرف دیگر بود و این رقابت موجب شد تا پای یک قدرت دیگر یعنی روسیه هم به بحران سوریه باز شود، ایران و روسیه در یک طرف و عربستان و ترکیه نیز در سوی دیگر که البته آنها نیز از پشتیبانی دیگر کشورهای منطقه نیز برخوردار بودند.
وی ادامه داد: تحول مباحث سوریه فضا را به سمتی کشاند که ترکیه وارد مثلث همکاری ایران، روسیه و ترکیه شدو در حال حاضر با توجه به اختلاف بین عربستان و قطر، احتمال نزدیکتر شدن و همکاری بیشتر ایران، روسیه و ترکیه وجود دارند، هرچند که ترکیه عضو ناتو است و دائما نگاهی به سمت اتحادیه اروپا دارد و به نوعی متحد آمریکا محسوب می شود و به نوعی در پارادوکس کار با ایران و روسیه و کار با آمریکا و عربستان قرار داد.
دبیر شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه در دوران گذار قدرت های منطقه ای به دنبال این هستند منافع خود را تامین کنند و به صورت متناوب زمینه های رقابت و همکاری بین این قدرت ها به وجود می آید و ریزش ها و رویش هایی شکل می گیرد، تصریح کرد: برخی از تحولات مادر هم شکل می گیرد که تداوم برخی روند ها را بیشتر تضمین می کند، مثلا تحریم مشترک ایران و روسیه توسط آمریکا ما در موقعیت مشترک قرار می دهد که همکاری ایران و روسیه را گریز ناپذیر می کند و برای اینکه دو کشور بتواند با این تحریم ها مقابله کنند ناچار هستند در کنار یکدیگر بایستند تا توان بیشتری داشته باشند. البته ایران و روسیه در جاهایی تضاد منافع هم دارند، اما در شرایط موجود و با داشتن دشمن مشترک در حال حاضر به شدت نیاز به هم پیدا کرده اند.
خرمشاد در پایان با تاکید بر اینکه همه بازیگران در عرصه بین الملل هم رفیق هستند و هم رقیب، گفت: مجموعه حوادثی که رخ می دهد موجب سنگین تر شدن کفه رقابت یا رفاقت می شود، اما به لحاظ ماهیتی روسیه و ایران هر دو طرفدار نظام بین الملل چند قطبی و آمریکا و متحدان آن به دنبال جهان تک قطبی هستند و متحدان آمریکا به کار با نظام تک قطبی رضایت می دهند و با آن کار می‌کنند.
نظر شما