کام تلخ زنبورهای عسل/ کوچ ناگزیر زنبورها به شهر

یک جانورشناس و فعال محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن برشمردن تهدیداتی که زنبورهای عسل کشور را در معرض خطر قرار داده گفت: شاید بتوان زنبور عسل را از در زمره مهمترین جانوران کشورمان قرار داد. در اهمیت زنبور عسل همین بس که انیشتین گفته است اگر زنبورهای عسل منقرض شوند، انسان ها فقط چهار سال قادرند به زندگی بر روی زمین ادامه دهند.

یاسر فاطمی افزود: اهمیت زنبور عسل در گرده افشانی و حفظ محیط زیست پیرامون ما بیشتر نمود پیدا می کند. علاوه بر تولید فرآورده های بسیار ارزشمندی چون عسل، موم، ژله رویال و ... زنبور عسل نقش بسیار تعیین کننده ای در افزایش تولید محصولات کشاورزی دارد.

وی تاکید کرد: بررسی ها نشان می دهد که نقش زنبور عسل در افزایش تولیدات کشاورزی ۷۰ تا ۱۴۵ برابر تولیدات مستقیم آن است. در تحقیقی که در سال های گذشته در کشورمان صورت گرفته است، این میزان تا ۹۰ برابر تولیدات مستقیم زنبور عسل در کشورمان و برابر ۴ درصد تولید ناخالص ملی کشور براورد شده است.

این جانورشناس درباره انواع زنبورهای عسل موجود درکشور توضیح داد: Apis florea و A. mellifera گونه های غالب زنبور عسل در کشورمان را تشکیل می دهند. از این میان Apis florea پراکنش بالایی در جنوب کشومان دارد، که امروزه جمعیت آن به علت سوء مدیریت با خطر بسیار جدی مواجه است. با توجه به ارزش غذایی بالای عسل، سهولت دسترسی به کندوها، قیمت بالای آن، کاربرد گسترده عسل در طب محلی و ... این زنبورها به شدت مورد توجه مردم بومی قرار دارند.

فاطمی هشدار داد: در بعضی از مناطق جنوب کشور قیمت عسل تا مرز ۴۰۰ هزار تومان به ازای هرکیلو نیز می رسد. با توجه به وضعیت مالی نه چندان مناسب هموطنان ما در جنوب کشور، عسل، می تواند نقش تعیین کننده ای در کسب درآمد فصلی آنها داشته باشد. همین عامل باعث هجوم مردم به کندوهای این زنبورها می شود.

وی تصریح کرد: مردم گاه از روش های نامتعارف و دردناکی برای استحصال عسل استفاده می کنند. از جمله آنها می توان به قطع و یا آتش زدن درختان کهنسال، آتش زدن و دوداندود کردن کندو برای فراری دادن رنبورهای عسل، برداشت زودهنگام عسل از کندوها و ... را نام برد. حتی دیده شده است که برای این کار از کوهنوردان حرفه ای برای برداشت عسل در مناطق صعب العبور و یا استفاده از ادوات صنعتی چون موتور برق و دریل برای دسترسی به کندو کمک می گیرند.

این فعال محیط زیست ادامه داد: با توجه به خشکسالی های اخیر جنوب کشور و خشک شدن منابع آبی در طبیعت، با پدیده مهاجرت اجباری زنبورهای عسل به سمت مناطق شهری برای دسترسی راحت تر به منابع آبی هستیم که پیامد این مهاجرت اجباری سرانجامی به جز نابودی اغلب کندوها به دست انسان ندارد.

فاطمی افزود: در کنار موارد بالا دشمنان طبیعی این گونه چون انواع پرندگان و پستاندارن، انواع حشرات و حتی بعضی از خزندگان، همچنین خشکسالی ها و افزایش گرد و خاک، افزایش استفاده از آفت کش ها و سموم، امواج الکترومغناطیسی و ... شرایط را برای حفظ جمعیت بالای این زنبورها به شدت بحرانی کرده است.

وی تصریح کرد: مهمترین چالش امروز جمعیت زنبورهای عسل برداشت غیراصولی (نحوه و زمان برداشت) عسل از کندوهاست که اولا منجر به از بین رفتن لاروها شده و سپس ذخیره غذایی لازم برای ساخت کلنی جدید توسط بالغین را نیز از دسترس خارج می کند.

این جانورشناس و فعال محیط زیست درباره نقش نهادهای متولی در این باره نیز توضیح داد: سازمان های مرتبط، همچون سازمان حفاظت محیط زیست و جهادکشاورزی و ... تا کنون هیچگونه حمایتی از این گونه ارزشمند انجام نداده اند. همه موارد یاد شده در بالا ضرورت رسیدگی فوری مسئولان به انجام اقدامات لازم برای حفظ جمعیت این گونه ارزشمند را می رساند.

فاطمی در پایان درباره راهکارهای ضروری برای حفظ این گونه ارزشمند گفت: اقدامات حمایتی می تواند شامل وضع قوانین بازدارنده، اطلاع رسانی و آگاه سازی مردم و کشاورزان از اهمیت زنبورهای عسل، تعیین فصل مشخص و معرفی روش های مؤثر برداشت، باشد، تا بدین وسیله بتوان امیدوارانه تر به حفظ جمعیت زنبورهای عسل در اقلیم رو به خشکی جنوب کشور نگریست.