نرخ سود بانکی از فردا کاهش می‌یابد/پایان رقابت برای دور زدن مصوبه

به گزارش خبرنگار مهر، ماراتن نظام بانکی برای جذب سپرده‌های بیشتر از مردم آن هم درست در روزهایی که بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار دولت دوازدهم می‌خواهند ساماندهی نرخ‌های بهره را در نظام بانکی داشته باشند، بالاخره به پایان رسید. از فردا قرار است که با بخشنامه بانک مرکزی، همه بانکها ملتزم به اجرای نرخ‌های سود یکسان باشند؛ اگرچه هیچ تضمینی هم برای اجرای آن وجود ندارد و تا به حال هم که نظام بانکی ملزم به اجرای مصوبه شورای پول و اعتبار بوده است، چندان گوشش به نظارت و بخشنامه و مواردی از این دست، بدهکار نبود.

بداخلاقی در نظام بانکی به اوج رسید

یکسالی می شود که شورای پول و اعتبار مصوب کرده که نرخ سود سپرده‌های بانکی بلندمدت یکساله ۱۵ درصد و کوتاه مدت ده درصد باشد، اما بانکها باز هم راه خود را می‌رفتند و با طرح‌هایی که ارایه می‌دادند و عناوین و ترفندهای مختلفی که راه را برای دور زدن این مصوبه هموار می کرد، تلاش داشتند که کمبود نقدینگی خود را با منابع مالی در دست مردم تامین کنند. اما رفتار بانکها این بار اندکی متفاوت بود؛ آنها به هر دری می زدند تا بتوانند سپرده بیشتری جذب کنند و حتی در رقابت‌های منفی با همتایان خود در نظام بانکی، مشتریان آنها را از آن خود کنند.

در حدود ده روزی که از اعلام رسمی بانک مرکزی با صدور بخشنامه التزام شبکه بانکی به نرخ‌های مصوب سپرده، بدترین صحنه‌ها در سریال کاهش نرخ سود بانکی کلید خورد و متاسفانه نظام بانکی این بار هم از این آزمون سخت، سربلند بیرون نیامد؛ اگرچه باید منتظر ماند و دید که رفتار آنها در هفته‌ها و ماههای آینده در پایبندی به نرخ‌های مصوب شورای پول و اعتبار در سپرده‌های کوتاه مدت و بلندمدت چه خواهد بود.

روز گذشته اما، بسیاری از بانکها بداخلاقی در نظام بانکی را به اوج رساندند و با رفتارهای غیرمحترمانه با مشتریان خود، فقط به پول فکر کردند و اینکه بتوانند از این فرصت، حداکثر بهره‌برداری را داشته باشند؛ البته روی دیگر داستان، خود مردم هستند که رفتار آنها به طور قطع، سازنده شیوه رفتار هر بخشی از کشور از جمله نظام بانکی است. برخی مشتریان هر نوع توهینی را پذیرفتند تا بلکه دو درصد سود بیشتر آن هم حداکثر در یکسال، نصیبشان شود.

صف چند ساعته برای سپرده‌گذاری در برخی بانکها/شعبی که تا پاسی از شب باز بود 

گزارش‌های میدانی خبرنگار مهر از شعب بانکی در روز پنجشنبه(نهم شهریورماه) همزمان با بسته شدن پرونده گشایش سپرده با نرخ‌های بالاتر از ۱۵ درصد مصوب شورای پول و اعتبار، حکایت از صحنه‌های نامناسبی دارد که در برخی از شعب بانکهای عمدتا دارای مشکل ترازنامه ای رقم خورد. در عین حال شعب این بانکها، طی روزهای سه شنبه، چهارشنبه و پنج شنبه تا پاسی از شب به روی مردم باز بود و با ارسال پیامکهای پیاپی، مشتریان را به سپرده گذاری بیشتر ترغیب می کردند.

در برخی شعب، صف‌های طولانی پشت درهای بسته شعبه مشاهده می‌شد و برخی از متصدیان شعب، به دلیل فشار بالای کاری بداخلاقی‌هایی را صورت می‌دادند؛ ضمن اینکه مردم ساعتها را باید برای سپردن پول خود به نظام بانکی در انتظار به سر می‌بردند؛ بلکه بتوانند سود بیشتری بگیرند؛ غافل از اینکه باید حداقل بر روی صورتهای مالی و ترازنامه برخی از بانکها تمرکزی کنند یا از افراد مطلع در مورد وضعیت بانکهایی که پولشان را به آنها می سپارند، تحقیق کنند.

یکی از مشتریان که برای سپرده گذاری، به گفته خودش دو ساعت در صف انتظار مانده است، در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: ظرف چند روزی که بازار سپرده گذاری در بانکها داغ شده است، تحریک شدم که پس انداز اندک خود را به بانک بسپارم تا بلکه سود بگیرم، البته به شعب متعددی مراجعه کردم و در نهایت این بانک را برگزیدم که از همه بالاتر سود می‌دهد؛ بالاخره افرادی مثل من که تخصصی در سرمایه گذاری نداریم و همیشه پول خود را به زحمت به دست می آوریم، یک تا دو درصد سود بالاتر هم مهم است و البته بانک هم از همه جا مطمئن تر است.

وی می افزاید: افراد زیادی را دیدم که سرمایه اندک خود را این چند روز به بانک سپرده اند و البته نگرانند که نرخ کاهش پیدا کند؛ هر چه باشد ۸ درصد نرخ بالاتر می ارزد که دو ساعتی هم در صف بایستیم.

یکی دیگر از مشتریان نظام بانکی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اوایل هفته از بانک تماسی داشتم که درخواست این را مطرح کرد تا پولی را که در بانک پس انداز دارم، به صورت سپرده یکساله به بانک بسپارم و در مقابل سود ۲۲ درصدی را دریافت نمایم، البته متصدی بانک می گفت که اگر سرمایه خود را به بالای صد میلیون تومان برسانم، نرخ را به ۲۳ درصد هم خواهد رساند.

وی افزود: به هرحال وقتی من پولم در حساب به صورت پس انداز بود، سود ۱۰ درصد را به صورت روزشمار می گرفت، اما اکنون ۱۲ درصد سود بالاتر می گیرم و این مرا وسوسه کرد که به شعبه مراجعه کنم و پولم را سپرده نمایم. اما به هرحال زمان زیادی طول کشید تا این کار را انجام دادم و دو ساعتی هم در صف ماندم.

این مشتری نظام بانکی می گوید: البته بانک برخی از مشتریان خاص را به صورت وی آی پی و اختصاصی پذیرش می کرد و متوجه شدم که این افراد، عمدتا سپرده های میلیاردی دارند و البته از مکالمات متوجه شدم که حتی برای سپرده گذاری بالا نیز بانک حاضر شده که یک نماینده خود را به محل کار سپرده گذار بفرستد و همان جا کارهای اداری آن را انجام دهد.

بانک مرکزی: برخورد با بانکهایی که بخشنامه را دور می‌زنند

در این میان شاید اشکال کار این باشد که ده روزی زمان به بانکها داده شد تا بتوانند بخشنامه سال گذشته شورای پول و اعتبار را رعایت کنند و نرخ های سود را به نرخ‌های معقول برسانند؛ اگرچه هنوز هم بیم دور زدن این نرخ از سوی بانکها وجود دارد و به همین دلیل است که بانک مرکزی از تدابیر سخت گیرانه برای نظام بانکی در صورت عدم رعایت این نرخ‌ها دارد.

پیمان قربانی، معاون اقتصادی بانک مرکزی در پاسخ به خبرنگار مهر، با تاکید بر اینکه بانک مرکزی با هر گونه دور زدن بخشنامه جدید نرخ سود بانکی، افتتاح حساب جداگانه برای واریز سود بیشتر و یا پرداخت سود موثر بالاتر از نرخ مصوب برخورد خواهد کرد، گفت: حسن اجرای این مصوبه را به شدت زیر نظر داریم.

وی ادامه می‌دهد: هیچ یک از بانکها حق ندارند نرخی بالاتر از مصوبه شورای پول و اعتبار و بخشنامه جدید بانک مرکزی را در سپرده ها اعمال نمایند و در غیر این صورت با برخورد جدی مواجه خواهند شد.

قربانی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار مهر مبنی بر دلایل اجرای این مصوبه از یازدهم شهریورماه گفت: هدف بانک مرکزی این بوده که بتواند هماهنگی لازم را میان شعب بانکی برای اجرای موثر این بخشنامه صورت دهد چرا که اگر زمان اجرای این بخشنامه زودتر از 11شهریور اعلام می شد آنگاه ممکن بود بخشنامه هنوز بدست برخی شعب در سراسر کشور نرسیده باشد و کار با بی نظمی پیش رود. به همین منظور با بهره گیری از تجارب قبلی یک هفته قبل از از اجرا اطلاع رسانی لازم صورت گرفت تا به نحو شایسته ای عملیاتی شود.

بخشنامه بانک مرکزی چه می‌گفت؟

۳۱ مردادماه بود که بانک مرکزی در بخشنامه ای به شبکه بانکی، تدابیر هشت گانه ای را با تاکید بر اجتناب از رقابت های ناموجه بین بانک ها و موسسات اعتباری در جذب سپرده ها، ابلاغ کرد. بر اساس این بخشنامه که از ۱۱ شهریورماه لازم الاجرا است، بانک ها و موسسات اعتباری موظفند نرخ سودعلی الحساب سپرده های سرمایه گذاری مدت دار یک ساله حداکثر ۱۵ درصد و سپرده های کوتاه مدت را حداکثر ۱۰ درصد محاسبه و رعایت کنند.

۱- از ابتدای روز شنبه مورخ ۱۳۹۶.۰۶.۱۱ بانک ها و موسسات اعتباری موظفند نرخ سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری مدت دار یک ساله را که برابر ضوابط اعلامی در بخشنامه  شماره ۱۱۶۵۹۵ مورخ ۱۳۹۵.۰۴.۱۴ حداکثر ۱۵ درصدسالانه اعلام شده بود، به طور دقیق رعایت کنند. نرخ سود علی الحساب مذکور برای سپرده های کوتاه مدت عادی (روز شمار) حداکثر ۱۰ درصد سالانه است.

۲- برابر موازین بانکداری بدون ربا، نرخ های سود پرداختی به سپرده های بانکی به صورت علی الحساب بوده و تسویه و پرداخت قطعی آن ها صرفاً پس از اتمام دوره مالی بانک ها و موسسات اعتباری و انجام محاسبات سود قطعی با کسر سودهای علی الحساب پرداختی از آن ها الزامی است(موضوع بخشنامه شماره ۹۴.۶۹۳۸۳ مورخ ۱۳۹۴.۰۳.۲۰)

۳- شیوه پرداخت سود به سپرده های سرمایه گذاری مدت دار در هر حال باید به گونه ای باشد که نرخ موثر سود پرداختی در چارچوب مقررات بانکداری بدون ربا، مطابق با بخشنامه شماره  ۳۱۴۹۳۱ مورخ ۱۳۹۴.۱۰.۳۰ در خصوص نحوه تعیین نرخ سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری مدت دار و این بخشنامه صورت پذیرد.

۴- ارائه هر گونه طرح و محصول برای جذب سپرده توسط بانک ها و موسسات اعتباری، منوط به محاسبه و اعلام نرخ موثر سود آن به بانک مرکزی(با جزئیات کامل) و اخذ تائیدیه از این بانک است.

۵- نرخ های سود علی الحساب تعیین شده در این بخشنامه، ناظر بر قراردادهایی است که پس از تاریخ صدور این بخشنامه بین بانک ها و موسسات اعتباری و مشتری منعقد می شود. نرخ سود علی الحساب مذکور در قراردادهای منعقده قبلی تا پایان مدت زمان قرارداد که حداکثر یک سال شمسی خواهد بود، معتبر است. قرارداد های منعقده با نرخ های سود علی الحساب قبلی به هیچ وجه قابل تمدید نمی باشند و در صورت تمایل مشتری به تمدید قرارداد خود با بانک ها و موسسات اعتباری، تمدید آن ها صرفاً در چارچوب مقررات و نرخ های سود علی الحساب‌لازم الاجرا در زمان تمدید قرارداد امکان پذیر خواهد بود.

۶- نرخ های سود علی الحساب پرداختی به سپرده های صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت نیز مشمول نرخ سود علی الحساب مقرر در این بخشنامه است.

۷- در صورتی که سپرده گذار قبل از پایان مدت قرارداد، اقدام به برداشت و یا بستن حساب سرمایه گذاری یک ساله خود کنند، نرخ سود علی الحساب اینگونه حساب ها معادل نرخ سود سپرده سرمایه گذاری کوتاه مدت عادی(روز شمار) در نظر گرفته خواهد شد. ضمناً جهت برخورداری از سود سپرده، حداقل دوره ماندگاری در حساب های سپرده گذاری کوتاه مدت از زمان افتتاح، یک ماه است.

۸- بانک ها و موسسات اعتباری مکلفند از اعمال هرگونه روشی که منجر به افزایش نرخ موثر سود سپرده ها شود(از جمله از طریق اتخاذ روش های مختلف حسابداری و محاسباتی و یا اعمال تغییرات نرم افزاری در سیستم های رایانه ای و ...) به طور جد، اجتناب کنند. بدیهی است عوامل موثر در این زمینه اعم از مدیران و کارکنان بانک ها و موسسات اعتباری و شرکت های نرم افزاری طرف قرارداد آنها ـ حسب مورد ـ تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت؛ ضمن آن که در صورت احراز مشارکت و یا همکاری  شرکت های نرم افزاری طرف قرارداد با بانکها و موسسات اعتباری در ارتکاب تخلف، شبکه بانکی از ادامه همکاری با شرکت های مذکور منع خواهد شد.

در پایان، ‌ مجدداً بر این موضوع تاکید می شود که از بانک ها و موسسات اعتباری کشور انتظار می رود با اجرای دقیق تدابیر اعلامی در این بخشنامه و کاهش هزینه های تامین مالی خود، ‌ متناسباً اقدام به کاهش نرخ های سود تسهیلات به متقاضیان نمایند. درضمن بانک ها و موسسات اعتباری که نسبت به رعایت دقیق مقررات این بخشنامه اهتمام بورزند، از حمایت های بانک مرکزی برخوردار خواهند شد.

به هرحال باید منتظر ماند و دید که نرخ سود چه سرنوشتی را در هفته‌ها و ماههای آینده خواهد داشت. آیا بانکها از مصوبه شورای پول و اعتبار تمکین می کنند یا باز هم ساز خود را کوک خواهند کرد.