دکتر همایون همتی، استاد فلسفه و رایزن فرهنگی ایران در آلمان، در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این پرسش که چه نسبتی میان فکر فلسفی و فهم توده مردم می توان برقرار کرد گفت : اگر فلسفه را عبارت از اُنتولوژی و دانش عام هستی شناسی بدانیم -همانگونه که در تعریف سنتی و متعارف علم "موجود به ما هو موجود" دانسته شده است یعنی دانشی که در باره هستی اشیاء و موجودات، نحوه وجود، مراتب وجود و انواع و احکام هستی سخن می گوید - البته چنین دانشی دور از دسترس فهم توده های مردم و عوام بوده و علمی کاملاً تخصصی بلکه فوق تخصصی و محدود به خواص و فرهیختگان و نخبه گان خواهد بود. اما اگر فلسفه را عبارت از تحلیل مفاهیم (conceptual Analysis) ، پیرایش و پالایش زبان و تمرینی برای انضباط فکر و تربیت ذهن آدمی بدانیم، همگان بدان سخت نیازمندند و می توان حداقل بخشی از آن را به توده ها نیز آموخت و آن را به میان توده ها برد تا قدرت تحلیل و استنباط آنها افزایش یابد و با تربیت و تقویت ذهن خود به درست اندیشی و تفکر ضابطه مند و روشنمدانه قادر گردند.
وی تاکید کرد : اما اگر مقصود از فلسفه بحث در باره "پرسشهای وجودی" (Existential Quetions) و "وضعیتهای مرزی" (Boundary situation) باشد نه تنها طرح آن و کشاندن آن به میان توده ها امکانپذیر است بلکه کاملاً واجب و ضروری است و حتی فراتر از این نیز می توان گفت که این گونه پرسشها از درون ذهن، دل و جان خودِ توده ها می جوشد و هیچ انسانی در سراسر عمر فارغ از این دغدغه های وجودی نیست.
این استاد فلسفه تصریح کرد : پرسش در باره هدف حیات، معمای مرگ، پیری، بیماری، ورشکستگی و ناکامیهای زندگی روزمره، رنج ، هراس، نومیدی، انتظار و به تعبیر پل تیلییخ و دیگر الهی دانهای اگزیستانسیالیست مشرب وقوف آدمی به "تناهی وجودی" (Finitude) و محدودیت هستی دیر یا زود گریبان هر انسانی را خواهد گرفت و کدام انسان است که در عمر خویش ولو یک بار به این مسائل نیاندیشیده باشد؟ فقدان عزیزان، چشیدن طعم شکست، از دست رفتن سلامتی، زیبایی، قدرت و موقعیت همواره از درون انسانها را در گیر می سازد و آنان را به تآمل وا می دارد.
دکتر همتی اظهار داشت : بنابراین اگر رویکرد (Approach) ما به فلسفه رویکردی وجودگرایانه باشد نه تنها چنین فلسفه ای عامه فهم و عامه پسند خواهد بود بلکه همچون رعایت قواعد سلامت جسم و روان به صورت یک ضرورت در خواهد آمد و هیچ کس را از آن گریز و گزیری نیست و شاید به همین سبب باشد که دیر زمانی است که در بعضی کشورهای اروپایی کتابهای زیادی تحت عنوان "فلسفه آسان" (Philosophy made simple) ، فلسفه برای جوان، فلسفه برای افراد عادی و عمومی و غیر متخصصان می نویسند و حتی گاه سعی شده است تا مسائل فلسفی در غالب رمان و داستان به شکلی جذاب، آسان فهم و زود یاب به جامعه عرضه شود. برخلاف ما که در کشورمان همواره فلسفه در زرورقی از عبارات غامض و پیچیده و دشوار فهم عرضه شده بگونه ای که هر چقدر دشوارتر باشد گویا فلسفی تر و یا فیلسوفانه تر است.
دکتر همتی بر این باور است که آسان سازی آموزش فلسفه و طرح جذاب آن برای عموم افراد جامعه از طریق تدوین کتابهای ویژه اقشار مختلف و در سطوح متفاوت ضرورتی اجتناب ناپذیر دارد.
نظر شما