دکتر احد فرامرز قراملکی، مدیر گروه اخلاق دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه مهر اظهار داشت: دغدغه اخلاق ورزی و تخلق به اخلاق نیکو در میان نوع بشر پیشینه ای دیرینه دارد. نظامهای اخلاقی به عنوان مجموعه هایی مشتمل بر ارزشها و در بر دارنده دستورهایی برای اتصاف به خوی های نیک و انجام اعمال پسندیده و دوری گزیدن از خویها و کردارهای ناپسند در میان بسیاری از ملل باستانی دیده می شود و شکل گیری آنها به عنوان علم اخلاق در تمدنهای گوناگون عهد باستان مسیری موازی را طی کرده است.
وی افزود: ایرانیان همیشه پندها و اندرزهای اخلاقی را در تزیین لباس ها، حاشیه فرش ها، کنار سفره ها ، لبه آلات و ظروف، بر روی شیشه ها و آلات جنگی، بر سر در خانه ها و حتی بر گرد گوهرها می نوشته اند. مجموعه ای از این گونه سخنان حکمت آمیز در مجموعه هایی به نام اندرز نامه یا پندنامه گرد آوری شده است که اندرز آذر پاد مهر اسپندان، اندرز زرتشت پسر آذرپاد مهر اسپندان و اندرز آذرپاد زرتشتیان نوه آذر پاد مهر اسپندان از آن جمله است.
دکتر قراملکی به کتاب جاویدان خرد احمد بن محمد بن مسکویه اشاره کرد و گفت : اخلاق ورزی همواره یکی از تو صیه های انبیاء به پیروان خود بوده است. متکلمان مسلمان در تبیین هدف بعثت انبیا سه نظرگاه عمده دارند که شامل دنیا گرایی، عقبی گرایی و دیدگاه جامع گرایانه است.
وی افزود: بنا بر هر سه دیدگاه اخلاق ورزی و ترغیب بشر به زندگی اخلاقی، یکی از مهمترین اهداف بعثت انبیاء محسوب می شود و به عنوان عامل اساسی برای رسیدن بشر به سعادت دنیا و آخرت ایفای نقش می کند. زیرا اخلاق ورزی علاوه بر آنکه خوشبختی و حیات معقول دنیوی را در پی دارد، سعادت اخروی انسان مؤمن را نیز تضمین می کند.
دکتر قراملکی تصریح کرد: در یک نگاه کلی مطالعات دینی را می توان به دو حوزه مطالعات درون دینی و برون دینی تقسیم کرد. در رهیافت درون دینی، دین به عنوان پیام الهی برای جامعه بشری و پاسخ آدمی به آن مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. پیام بودن آموزه های دینی لوازم منطقی و نتایج معرفتی فراوانی دارد که یکی از مهمترین آنها، به رسمیت شناختن سؤال از چیستی و چرایی این آموزه ها از ناحیه بشر است . یعنی بشر به عنوان مخاطب وحی می خواهد بداند که اولا پیام خداوند برای او چیست و ثانیاً در پی تعلیل و تبیین این پیام بر می آید و حق دارد بداند که خداوند چرا چنین پیامی فرستاده است.
دکتر قراملکی به پیدایش سه دانش مهم کلام اسلامی، فقه اسلامی و اخلاق اسلامی اشاره کرد و گفت : این سه دارای هویتی واسطه ای بوده و متکفل استخراج و استنباط پیام دین از مصادر وحی و تبیین آن برای مخاطبان وحی می باشد. هویت واسطه ای این دانشها که از یک سو به امری ثابت ( وحی ) و از سوی دیگر به امری متغیر(شیوه های زندگی، ذهن و زبان مخاطبان) متصل هستند، اقتضا می کند که با هر گونه تحول اساسی در عرصه ذهن، زبان، شیوه زندگی و عمل مخاطبان انعطاف پذیر بوده و بتوانند با استفاده از منابعی که وحی در اختیارشان گذاشته پاسخگوی نیاز مخاطبان وحی باشند.
مدیر گروه اخلاق دانشگاه تهران تأکید کرد: در میان سه دانش مذکور علم فقه پویاتر از بقیه بوده و در اثر کوشش و تلاش فقها توانسته وظیفه خود را در استنباط احکام شرعی و ارائه پاسخ به مسائل مستحدثه ایفا نماید، هر چند که مجال فعالیت بیشتر در بسیاری از زمینه ها وجود دارد.
دکتر قراملکی افزود: به واسطه تحولات مختلفی که در شیوه زندگی انسان قرن ییستم رخ داده است، بشر با موضوعات و زمینه های جدیدی روبروست که مسائل اخلاقی جدیدی را پیش روی او طرح می کند و بروز تعارضات پیچیده اخلاقی ناشی از زندگی در جهان معاصر، انسان دارای دغدغه اخلاق ورزی را دچار سر گردانی و حیرت نموده است. مطالعه و پژوهش برای پایه گذاری و پیشنهاد ساختار معرفتی و ویژگی های زبانی یک علم اخلاقی و اثر بخش، ضروری است. تبدیل مشکلات اخلاقی به مسائل اخلاقی، ارائه راه حل روشمند و علمی برای این مسائل و برخورداری اززبان انگیزشی برای بالا بردن بهره وری از ویژگیهای این علم اخلاق جدید خواهد بود.
نظر شما