به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی موسوی، پژوهشگر جامعة المصطفی(ص) در یادداشتی به بعد وجدت و همبستگی امت اسلام در پیاده روی اربعین حسینی پرداخته است:
نزد متفکران مسلمان، همبستگی اجتماعی، محصول «محبت» است که به واسطه اشتراک و توافق افراد جامعه در اندیشه ها و ارزشها به وجود می آید. از این رو بهترین جامعه، جامعه ای است که براساس محبت مبتنی بر فضیلت واحد و آرا و عقاید مشترک شکل گرفته باشد. براساس این نظریه، راه ایجاد همبستگی و تقویت آن در امت اسلامی و جامعه فاضله، توسعه دادن به باورهای اجتماعی و آگاهی های مشترک پیرامون مبدأ و معاد و فضیلت و سعادت است و آنچه بیشترین ضربه را به محبت و همیشگی اجتماعی وارد می کند غفلت، جهالت و ضلالت است که موجب تضعیف محبت و ایجاد تفرقه و جدایی مردم در جامعه فاضله می شود. قیام امام حسین(ع) قیامی بیدارکننده و حرکتی رهایی بخش از ضلالت و جهالت و احیای ارزشهای فطری و الهی بود. به همین دلیل آن حضرت شخصیتی جهانی اند و می توانند محور امت اسلامی و همه حق طلبانی باشد که در برابر ظلم و ستم می ایستند و به احیای عزت انسان و عزتمندی دین می اندیشند.
به تبع شخصیت و قیام امام حسین(ع)، مجالس عزاداری و مراسم متعلق به ایشان ازجمله راهپیمایی عظیم اربعین، از کارکردهای اجتماعی و جهانی ویژه ای برخوردار است که یکی از مهمترین آنها، ایجاد همبستگی اجتماعی میان امت اسلامی و حتی ایجاد وفاق عمومی در میان همه آزادی خواهان جهان است.
برخی از ویژگیهای مهم راهپیمایی عظیم اربعین که کارکرد همبستگی اجتماعی دارند، از این قرار است:
اشتراک در محبت
تقویت دینداری
تبلور صفات اخلاقی برجسته
آگاهی بخشی و ارتقای سطح بینش اجتماعی و سیاسی مسلمین
رسانه امت اسلامی
تبلور وحدت اسلامی و همزیستی مسالمت آمیز
نمایش قدرت و عظمت امت اسلامی
قوام هر جامعه ای به همبستگی اجتماعی و پیوستگی مردم آن جامعه وابسته است که موجب تعاون و همکاری نیروها و هم افزایی عناصر و امکانات می شود. در مقابل همبستگی اجتماعی، گسستگی و جدایی قرار دارد که موجب بروز کشمکشها و تضعیف جامعه می شود. به واسطه گسستگی افراد و عناصر اجتماعی، غفلت بر آگاهی و اراده افراد جامعه غلبه می یابد و آنها از مسائل اصلی و درد مشترک یکدیگر غافل و به امور فرعی و تضاد درونی مشغول می شوند. از این رو جامعه تکه تکه می شود و حجاب غفلت آنها را محاصره می کند؛ به نحوی که هیچ اطلاعی از سایر بخشهای جامعه و افراد دیگر در اختیار نباشد. در فضای بی خبری و بی اطلاعی، بی اعتمادی و غیریت سازی غلبه می یابد، همکاری ها کاسته و روز به روز شکاف ها عمیق تر می شود.
جهان اسلام به مثابه جامعه واحده و امت است که فرهنگ (باورها و ارزشها) و سرنوشت مشترک دارد. بنابراین باید همبستگی و پیوستگی داشته باشد تا بتواند از باورها و ارزشهای خود حفاظت و به اعتلای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مسلمین کمک کند. امروزه بزرگترین مشکل جهان اسلام کاهش همبستگی اجتماعی و غلبه بی خبری و بی اعتمادی متقابل میان مسلمین است به خصوص که دشمنان مشترک از این ضعف جدی به خوبی بهره می گیرند و بر آتش ناامنی و بی اعتمادی دامن می زننند و تکفیری های جاهلی را تقویت می کنند. در چنین فضایی، هویت و هستی امت اسلامی به خطر افتاده است. کشورهای غربی در بستر جنجال رسانه ای و امپراتوری بزرگ ارتباطی در حال تخریب فرهنگ اسلامی و بزک کردن ارزشهای غربی اند تا جوامع مسلمان را از هویت فرهنگی و ارزشی خود تهی کنند.
روشن است که اگر باورها و هویت ارزشی و فرهنگی امتی نفی شد، همبستگی و پیوستگی آن به گسستگی و از خودباختگی تبدیل می شود و شکنندگی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بر آن جامعه مستولی می شود. این خطرات به خصوص زمانی که خیز بلندی برای شکل گیری تمدن نوین اسلامی برداشته شدهه باشد، بسیار جدی است، زیرا تحقق تمدن نوین اسلامی فرع بر بازسازی و شکل گیری دوباره امت اسلامی است.
با توجه به این وضعیت، حرکتهای خودجوش مردمی و مراسم پرمعنای مذهبی، که ریشه در فطرت و سنت اصیل اسلام دارد، به خوبی می تواند بخشی از این ضعفها و نقصها را جبران کند و به تحکیم قلوب مؤمنان و پیوستگی امت اسلامی بیفزاید. یکی از این حرکتها و جنبشهای مردمی که می تواند در همبستگی امت اسلامی مؤثر باشد، همایش جهانی پیاده روی اربعین حسینی است که کاملا مردمی و خودجوش شکل گرفته و امروز به اجتماع بزرگی تبدیل شده است. در این ایام، امت اسلامی از سراسر نقاط جهان با تنوع فرهنگی، زبانی و حتی مذهبی بر دور شمع امام حسین(ع) می چرخند و نام، یاد و شعار او را ـ توحید، عدالت خواهی و ظلم ستیزی ـ زمزمه می کنند.
مراسم اربعین فرصتی بزرگ برای ایجاد همبستگی امت اسلامی است و اگر به درستی مدیریت شود، می تواند در ایجاد وحدت و وفاق اجتماعی مؤثر باشد. به تعبیر دیگر مراسم اربعین باید ادامه دهنده رسالت زینب کبری باشد و بتواند پیام نهضت عاشورا و حضرت سیدالشهدا را به اقصی نقاط عالم مخابره کند، زیرا در حقیقت مراسم اربعین همچون نهضت عاشورا متعلق به تشیع نیست، بلکه متعلق به همه آزادی خواهان و ظلم ستیزان و عدالت طلبان عالم است و می تواند میعادگاه همه آنهایی باشد که بر پایه محبت فطیر و معرفت رهایی بخش به دنبال مشق عشق و تمرین ایثار و عدالت طلبی اند، اما اگر این ظرفیت بزرگ به درستی مدیریت نشود، می تواند زمینه فرصت طلبی برخی از به ظاهر شیعیان(شیعه انگلیسی) و بهانه جویان به ظاهر سنی(تکفیری های مورد تأیید آمریکا) را فراهم کند و از این فرصت بزرگ، میوه تفرقه و اختلاف برداشت شود.
نظریه فارابی و محقق طوسی در ابتنای همبستگی اجتماعی بر محبت، بر این نظام است که مراسم پیاده روی اربعین حسینی شکوه همبستگی اجتماعی امت اسلامی زیر پرچم اصول و ارزشهای فطری است که ریشه در اعماق وجود همه انسانها دارد، اصول و ارزشهایی که در امام حسین(ع) و نهضت او تبلور تام یافته است. اگر این ظرفیت به درستی شناخته و مدیریت شود، می تواند رسانه ای مهم در انتقال نور امام حسین(ع) و ارزشهای فطری به سراسر عالم باشد، درد مشترک و راه مشترک را در دلها بیافریند و از این طریق ره یافتگارن را به کشتی نجات رهنمون سازد. بدین واسطه پیوندی ناگسستنی میان همه حقیقت خواهان و عدالت طلبان برقرار کند.
اربعین می تواند فاصله میان امت اسلامی را کم کند. به خصوص فاصله ای که حزب بعث عراق میان بخش وسیعی از جهان اسلام به وجود آورده و باعث شده بود مردم عراق از مردم ایران و سوریه و گروه های جهادی، همچون حزب الله لبنان دور شوند. سوء استفاده غرب و ارتجاع منطقه از این شکاف و گسستگی ضررهای خسارت باری برای جهان اسلام در پی داشته است. ترمیم این فاصله و این جراحت بزرگ بسیار مهم و ضروری است. مراسم اربعین نشان داده است که مردم مسلمان پس از جنگ تحمیلی حزب بعث بر ملت عراق و ملت ایران، توانسته اند امور اصلی را از امور فرعی تشخیص دهند و در کنار هم و با همبستگی اسلامی به اهداف بلند اسلامی بیندیشند.
اجتماع اربعین حسینی بزرگترین اجتماع عالم در یک روز است که عظمت زیادی دارد. این اجتماع فرصت و موقعیتی است که می توان با نمایش دادن وحدت و اتحاد اسلامی، عظمت ناشی از اجتماع امت اسلامی را درک و احساس ضعف و تنهایی در برابر استعمار و استبداد را از خود دور کرد و در برابر تهدیدهای دشمنان هراسی به دل وارد نکرد. این اجتماع عظیم می تواند آوردگاهی برای بازسازی و ترمیم ضعفهای فردی و اجتماعی مسلمین برای رسیدن به پیشرفت و اعتلای واقعی اسلامی باشد. این اجتماع میلیونی این پیام را نیز به همراه دارد که اگر سران استکبار و دست نشاندگان مرتجع و تکفیری ها بخواهند به مقدسات اسلامی و کیان اسلام و اهل بیت(ع) تعرضی کنند، این محبان و عاشقان امام حسین(ع) هستند که با بسیج عمومی دریایی خروشان می شوند و ریشه ستم و ستمگران را از بین خواهد برد. بنابراین هر اندازه که ارتباطا مسلمانان منسجم تر و کنش آنها فعالانه تر و مستمرتر باشد، سست بودن بنیانهای فکری گروه های تروریستی و شعیف بودن قدرت و نفوذ آنها در جهان اسلام بیشتر نمایان و همین امر باعث می شود ریسمان پیوند آنها با استکبار جهانی و مزدوران منطقه ای اش ضعیف شود.
در اندیشه حکمای مسلمان، همبستگی اجتماعی وقتی حاصل می آید که افراد جامعه بر محور امری معین به اتفاق اتحاد و انس طبیعی دست یابند. باورها، ارزشها و احساسات مشترک در بین افراد جامعه محبت و احساس تعلق متقابل ایجاد می کند. بر این اساس، جامعه فاضله مجموعه ای مرکب از انسانهایی است که اجزای آن به سبب ایمان به باورها و ارزشهای الهی و فطری با یکدیگر پیوند خورده، محبت، یکپارچگی و وحدتی تام یافته اند. بر این اساس افراد جامعه انسانی همچون اعضای یک پیکر می شوند که چون بر روابط آنها محبت حاکم است، به هنگام نیاز به یکدیگر وابسته اند و در امور اجتماعی به همگرایی و همکاری می پردازند. اگر این محبت و احساس تعلق به خوبی شکل گرفت، همبستگی اجتماعی شکل می گیرد و تقویت می شود و عوامل تهدیدزا را تضعیف می کند.
اجتماع عظیم عاشقان حسینی در اربعین و راهپیمایی بزرگ چند روزه در ایام منتهی به اربعین، شکوه همبستگی اسلامی و وفاق اجتماعی امت اسلامی است که بر پایه محبت و عشق به امام حسین(ع) و ارزشهای فطری همچون عدالت خواهی، ظلم ستیزی و حق طلبی شکل گرفته است. این اجتماع میلیونی مردم به عشق امام حسین(ع) خروش و رستاخیز مسلمانان علیه ستمگری، استکبار و تحجر و قدرت نمایی ایمان فطری در برابر کفر و شرارت و تروریسم است. زیارت اربعین و پیاده روی زینب گونه به مثابه اعلام پیمان و تجدید عهد با سیدالشهدا و شهیدان کربلا و برافراشتن پرچم لبیک یا حسین (ع) و موجب زنده نگاه داشتن واقعه کربلا و انتقال پیام آن به عمق وجدانهای بیدار انسانی است. این موج عظیم انسانی صحنه ای از شکوه همبستگی و انسجام امت اسلامی با محوریت محبت وعشق به خوبی هاست و می تواند الهام بخش آزادی خواهان جهان و تقویت بیداری اسلامی و نهضت فراگیر جهانی علیه ظلم و استبداد و بی عدالتی باشد. مراسم اربعین نمونه رهایی از تعلقات و تمرین مشق ایثار و گذشت و سایر اصول اخلاقی و ارزشهای فطری است. مراسم اربعین کلیت فرهنگی است که در درون خود تکثر فرهنگی را به رسمیت می شناسد و افراد مختلف را با هر خرده فرهنگ و لهجه دور هم، ذیل پرچم واحد فطرت و ارزشهای الهی جمع می کند. بنابراین اگر مراسم اربعین به درستی شناخته شود و ابعاد جهانی و بین المللی آن به ظهور برسد، می تواند حرکتی به سمت تحقق ارزشهای الهی و رسانه پیام هدایت زیر پرچم سفینة النجاة عالم یعنی امام حسین(ع) باشد. گردهمایی بزرگ مردم در اربعین حسینی نه یک حادثه و رویداد زودگذر، بلکه یک تفکر و فرهنگ است که ریشه و شاخه آن از متن اسلام ناب محمدی(ص) برخاسته است و ثمر آن همبستگی امت اسلامی در برابر تهدیدهای دشمنان خارچی و منطقه ای و رویش جوانه های امید در قلبهای مستضعفان جهان خواهد بود.
در یک تحلیل نهایی، می توان گفت با فرهنگ سازی مراسم پیاده روی اربعین حسینی به منزله یک حرکت عقلانی و خودجوش در راستای احیای ارزشهای فطری و زنده نگه داشتن مکتب عدالت خواهانه امام حسین(ع)، همبستگی اجتماعی در امت اسلامی تقویت و بیداری اسلامی از عمق و استحکام بیشتری برخوردار می شود. در نتیجه شناخت بهتری از نهضت امام حسین(ع) به جهان مخابره خواهد شد که هم در امتداد گسترش ارزشهای فطری و نشر معارف و فرهنگ اسلام است و هم به افشای سیاستهای استکباری، ظالمانه و ضد انسانی آمریکا و هم پیمانانش در منطقه غرب آسیا خواهد انجامید.
نظر شما