سرک کشیدن به یک ویترین هنری ملی/ صنایع‌دستی «مد» می‌شود؟

خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ: بیست و نهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی از ۱۵ تا ۱۸ اسفندماه در محل دائمی‌نمایشگاه‌های تهران برگزار شد. این دوره از نمایشگاه، ۱۹۰ غرفه از ۳۱ استان کشور را در برمی‌گرفت و هنرمندان از نقاط مختلف ایران در آن شرکت کرده و به ارائه آثار خود در رشته‌های منبت، معرق، گلیم، سفال، شیشه و انواع سوزن‌دوزی و دیگر فرآورده‌های دستی پرداخته بودند.

این دوره هم، غرفه‌ای با نام «خانه ایرانی»  طراحی و صنایع دستی فاخر در آن به نمایش درآمده بود. هدف از ارائه این غرفه آن گونه که پویا محمودیان، دبیر اجرایی بیست و نهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و امیرمسعود انوشفر، طراح آن می‌گویند، ارائه یک نمونه خوب به مخاطبان است که چطور می‌توانند در طراحی خانه خود، از صفر تا صد، از صنایع دستی بهره ببرند.

باید رنسانسی در صنایع دستی ما اتفاق بیفتد

امیرمسعود انوشفر در گفتگو با خبرنگار مهر به چگونگی شکل‌گیری خانه ایرانی اشاره و بیان می‌کند: ایده خانه ایرانی در بیست و هشتمین نمایشگاه صنایع دستی اجرایی شد. ما طی جلساتی که با معاونت صنایع دستی داشتیم به این نتیجه رسیدیم که برای رونق صنایع‌دستی ایران، باید آن را کاربردی کنیم. اصلا  این نوع محصولات، همواره جنبه کاربردی داشته‌اند و اگر به تاریخ صنایع دستی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم از دوره مفرغ تا امروز، صنایع دستی کاربردی بوده اند؛ بنابراین ما در طراحی و چیدمان خانه‌های خود می‌توانیم از این صنایع بهره ببریم و به رونق کارگاه‌های صنایع دستی کمک کنیم.

این طراح غرفه خانه ایرانی در پاسخ به این که به نظر می‌رسد  آنچه در این غرفه به نمایش درآمده گران است و نسل جوان قدرت خرید آن را ندارد می‌گوید: مدنیت و ارتقای سطح کیفی زندگی هزینه دارد. شما بروید مراکش را ببینید که در هتل‌های مجلل و پنج ستاره خود، چقدر از صنایع‌دستی استفاده می‌کنند؛ آن وقت هتلدارهای ما به این ماجرا فکر هم نمی‌کنند. هدف ما این است که نوع نگاه و سلیقه مردم را آرام آرام تغییر دهیم البته می‌توان از این چیدمان استفاده و عناصر دیگری را جایگزین کرد.  

انوشفر به ضرورت معاصر شدن صنایع دستی اشاره و بیان می‌کند: چه اشکالی دارد در فضای مدرن از صنایع‌دستی بهره ببریم؟ مگر تنها در خانه‌های قدیمی‌ می‌توان از صنایع‌دستی استفاده کرد؟ اصلا صنایع‌دستی ما زمانی می‌تواند جای خود را در زندگی آدم‌های امروزی باز کند که نو شود و مشکل فعلی ما معاصر کردن صنایع‌دستی است؛ به عبارتی ما به یک رنسانس و دوباره آفرینی احتیاج داریم و این موضوع باید از طریق هنرمندان مان دنبال شود.

سهم صنایع دستی از مد ایرانی

علاوه بر غرفه خانه ایرانی، در بیست و نهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی، بخشی هم به مد ایرانی اختصاص یافته بود تا مخاطبان با انواع پارچه‌های ایرانی چون شعربافی و دارایی بافی آشنا شوند.

علاوه‌بر این غرفه، هنرمندان دیگری هم از یزد و کاشان به تهران آمده بودند تا معرف پارچه‌های ایرانی باشند. سولماز فاضل مطلق، هنرمند فعال در زمینه شعربافی از جمله این افراد بود.

او به این که نمایشگاه‌هاو بازارچه‌های موقت و دائم صنایع دستی، فرصتی برای معرفی هنرمندان است اشاره و به خبرنگار مهر می‌گوید: این نمایشگاه‌ها و بازارچه‌ها، این امکان را در اختیار هنرمندان می‌گذارد تا با مخاطبان خود، بی‌واسطه ارتباط برقرار کنند و به معرفی هنر خود بپردازند از سوی دیگر، این نمایشگاه‌ها موجب شده اند تا مردم با پارچه‌های ایرانی چون شعربافی و دارایی بافی آشنا شوند و از آن در تولید لباس‌های خود استفاده کنند.  

نمایشگاه صنایع دستی به ارتباط مستفیم با مخاطب می‌انجامد

 احسان اسعد، هنرمند فعال در زمینه نمدمالی از استان چهارمحال و بختیاری بود که برای چهارمین بار در نمایشگاه ملی صنایع دستی شرکت کرده و به ارائه آثار خود پرداخته بود.

او هم به تاثیر نمایشگاه‌های مختلف صنایع دستی اشاره کرد و به خبرنگار مهر گفت: بی گمان نمایشگاه‌های مختلف، فضایی را برای معرفی بیشتر آثار و ارتباط مستقیم با مخاطبان در اختیار تولیدکننده‌ها و هنرمندان می‌گذارند. به عبارتی این امکان را فراهم می‌آورند که ما بتوانیم بی‌واسطه با مخاطب خود ارتباط برقرار کنیم و سلیقه و پسند او را دریابیم اما بهتر است اطلاع رسانی درستی برای این نمایشگاه‌ها وجود داشته باشد.

اسعد نوآوری را لازمه زنده ماندن رشته‌های مختلف صنایع دستی می‌داند و می‌گوید: لازم است که هنرمندان صنایع دستی، چه در زمینه تولید و چه فروش محصولات خود به روش‌های سنتی تکیه نکنند و نگاهی خلاقه به موضوع داشته باشند. از این رو برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی علاوه بر معرفی آثار و ارتباط بی واسطه با مخاطب، این امکان را در اختیار صنعتگران می‌گذارد که با کار یکدیگر آشنا شوند و از تجربه‌ها و ایده‌های خلاقه همدیگر بهره ببرند.

یک فضای دائمی‌به سوزن دوزی بلوچ اختصاص یابد

یکی  دیگر  از هنرمندان شرکت‌کننده در بیست و نهمین نمایشگاه صنایع‌دستی، سمیه ایرندکانی از استان سیستان و بلوچستان بود که در زمینه سوزن دوزی فعالیت می‌کرد.

او در گفتگو با خبرنگار مهر به نقش مهم صادرات و جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی برای سوزن‌دوزی بلوچ اشاره و بیان می‌کند: برای صنایع دستی نفیس و فاخری همچون سوزن ‌دوزی، موضوع صادرات و حضور در بازار جهانی همواره مطرح بوده  و همچنان هم هست و لازمه این حضور، شناخت بازارهای جهانی و برندسازی است.

این هنرمند فعال در زمینه سوزندوزی بلوچ، جذب سرمایه‌گذار را نیازمند حمایت عملی دستگاه‌های اجرایی استان سیستان و بلوچستان و فراتر از ان متولیان فرهنگی چون رئیس سازمان میراث فرهنگی برشمرد و ف صنایع دستی و گردشگری می‌داند و می‌گوید: ما امیدواریم نه تنها از حمایت اداره کل میراث فرهنگی و حتی استانداری سیستان و بلوچستان که از توجهات نمایندگان مجلس و ریاست سازمان میراث فرهنگی برخوردار شویم چرا که سوزن دوزی، فاخرترین هنر زنان این خطه از سرزمین ماست و ضرورت دارد فضایی در تهران به این هنر اختصاص یابد تا نمایشگاه و فروشگاه دائمی‌هنر سوزن دوزی باشد.

به گفته ایرندکانی، استانداردسازی هنرهای سنتی ضروری است. گرچه  سال ۹۰ یا ۹۱ بود که اداره استاندارد و اداره کل میراث فرهنگی در هر استان به استانداردسازی برخی رشته‌های صنایع دستی پرداختند اما بسیاری از استانداردها، در ارتباط با سوزن‌دوزی رعایت نمی‌شود. به این معنی که امروز، هر کس از راه رسیده، شروع به سوزن‌دوزی کرده، بی آن‌ که بداند شیوه‌های اصیل و سنتی سوزن‌دوزی کدام است و وجود استانداردهایی برای این هنر، ضروری به نظر می‌رسد.

این هنرمند شرکت کننده در بیست و نهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی یکی از مشکلات اساسی سوزن‌دوزها را تهیه مواد اولیه می‌داند و می‌گوید: هم پارچه گران است و هم نخ. رنگ‌های طبیعی اما همه مشکل ما به تهیه مواد اولیه خلاصه نمی‌شود. در حال حاضر، سوزن‌دوزی‌های افغان با کیفیت نامناسب و قیمت پایین و ظاهر فریبنده، جایگزین بلوچ دوزی‌ها شده اند وگرنه سوزن‌دوزی‌های ماشینی، تهدیدی برای ما به حساب نمی‌آید چراکه همه زنان بلوچ، َ توان مالی ندارند و طبیعی است که  به سمت کارهای ماشینی می‌روند و هیچ‌کدام از این کارها، رقیب سوزن‌دوزی‌های دستی به شمار نمی‌روند.

به گفته ایرندکانی لازم است یک فضای دائمی‌در تهران و شهرهای بزرگ در اختیار سوزن دوزی بلوچ قرار بگیرد و از این هنر حمایت شود.

سیاه و سپید نمایشگاه صنایع دستی

غرفه خانه و مد ایرانی را که پشت سر می‌گذاشتی. حرف و سخن هنرمندان فعال در زمینه  شعربافی و حوله بافی و دارایی بافی از کاشان و سمنان و یزد را که می‌شنیدی به نیشابور می‌رسیدی  و هفت سینی که جنبه درمانی داشت. هفت سینی که از مس ساخته و رویش را فیروزه کوبی کرده بودند و این دو، فلز و سنگی هستند که می‌توانند موجب آرامش شودند و درمانگر یاشند.

ظرف‌های "خندوانه"، اسباب بازی‌هایی که با روغن خوراکی رنگ شده و شترهای حصیری که از یزد به تهران آمده  بودند از دیگر جذابیت‌هایی نمایشگاهی بود که با حضور اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور و علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کار خود را آعاز کرد.

اما بیست و نهمین نمایشگاه صنایع دستی نتوانست آن گونه که باید و شاید رضایت هنرمندان را جلب کند. نمایشگاه پیشین، همزمان با نمایشگاه فرش برگزار شد و به بالا رفتن تعداد مخاطبان و معرفی و فروش بیشتر صنایع دستی انجامید. این بار هم تصور پویا محمودیان دبیر نمایشگاه بیست و نهم این بود که همزمان شدن نمایشگاه صنایع دستی با توانمندی‌های روستاییان و عشایر به هم افزایی این دو می‌انجامد در حالی علی الظاهر این هم‌زمانی به نفع صنعتگران نبوده است.

کسانی که ۱۵ تا ۱۸ اسفندماه به محل دائمی‌ نمایشگاه‌های بین المللی تهران می‌آمدند ترجیح می‌دادند به سالن ۶، ۷ و ۸ بروند و با انواع صنایع‌دستی، خوراکی‌ها، جاذبه‌های گردشگری، رقص و موسیقی محلی یک استان آشنا شوند. ضمن این که وسایط نقلیه‌ای که برای مخاطبان نمایشگاه در نظر گرفته شده بود در برابر سالن ۵ که فضای اختصاصی معاونت صنایع دستی کشور بود، توقف نمی‌کردند و همین مساله موجب ریزش بازدیدکنندگان می‌شد.  

ساعت بازدید از بیست و نهمین نمایشگاه صنایع دستی، یکی دیگر از مواردی بود که هنرمندان به آن اشاره می‌کردند و از این که ساعت بازدید ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر است گلایه مند بودند. نبود تبلیغات کافی و اطلاع رسانی درست و به موقع هم از دیگر مواردی بود که ناخشنودی شرکت کنندگان را دامن زده و بر میزان مخاطب و فروش هنرمندان تاثیر گذاشته بود.

بیست و نهمین نمایشگاه صنایع دستی به خط پایان رسید اما مشکلات هنرمندان از جمله نداشتن بیمه و مستمری همچنان تمام نشده است.