خبرگزاری مهر، گروه سیاست_محمدمهدی ملکی: با توجه به اینکه مساله رونق اقتصادی در کشور به عنوان یکی از اساسی ترین و مهم ترین مطالبات مردم از دولت محسوب می شود، آگاهی از اینکه در این حوزه در دستگاه های مختلف دولتی چه برنامه هایی تدوین و عملیاتی شده است می تواند برای ادامه مسیر مفید باشد.
دستگاه دیپلماسی کشور نیز در ساختار جدید خود یکی از اولویت های خود را توجه به بحث اقتصادی از طریق کمک دستگاه سیاست خارجی به موضوع رونق اقتصادی عنوان کرد و آنگونه که سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرد دستورالعمل متناسبی را در راستای پیشبرد سیاست اقتصاد مقاومتی به سفرای ایران در خارج از کشور ابلاغ کرده اند.
از این روی در ادامه اقدامات قبلی به عمل آمده از سوی خبرگزاری مهر در پیگیری اقدامات انجام شده در حوزه سیاست خارجی در راستای پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی به سراغ «علی مجتبی روزبهانی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در قرقیزستان رفتیم و گفتگویی را در این حوزه با وی انجام دادیم.
روزبهانی گفت: حجم مبادلات تجاری ایران با قرقیزستان در سال ۲۰۱۷ حدود ۲۰ میلیون دلار بوده است که طبق آمارهای ارائه شده از سوی مقامات قرقیزستان، نسبت به سال های گذشته ضمن توقف روند نزولی، تا حدی نیز شاهد روند افزایشی بوده است.
سفیر ایران در قرقیزستان ادامه داد: متاسفانه علی رغم برداشته شدن تحریم های بین المللی و توافق دو کشور در سطح روسای جمهور مبنی بر انجام روابط بانکی میان دو کشور، هنوز هیچ سندی بین دو کشور به امضا نرسیده است.
وی تصریح کرد: پیگیری رفع موانع و مشکلات تجارت بین دو کشور به ویژه از سرگیری همکاری های بانکی نیز از موارد مهم در دست اقدام سفارت ایران در بیشکک است.
روزبهانی بیان داشت: توسعه مراودات گردشگری، به ویژه در بخش گردشگری درمانی و گسترش همکاری های دو کشور در زمینه درمان و دارو، نیز از جمله موارد دستور کار برای پیشبرد روابط سودمند متقابل است که می تواند موجد فرصت مناسبی برای حضور کشورمان در بازار قرقیزستان و منطقه باشد.
سفیر ایران در قرقیزستان اظهار کرد: در مجموع، می توان گفت روابط ایران و قرقیزستان در سال های گذشته و در دوره ریاست جمهوری «روحانی و الماس بیک آتامبایف» روندی متعادل، رو به جلو و بدون مشکلی را طی کرده است.
متن کامل گفتگوی خبرگزاری مهر با سفیر ایران در قرقیزستان بدین شرح است:
آقای روزبهانی روابط ایران و قرقیزستان برای همکاری های اقتصادی چگونه است؟ آیا بسترهای لازم در این کشور فراهم شده است؟
روابط ایران و کشورهای آسیای میانه روابطی تاریخی و ریشه دار است، کشورهای این منطقه بخشی از حوزه تمدنی ایران قدیم هستند و هم اکنون هم علی رغم گذشت قرن ها بسیاری از آثار تمدنی و فرهنگی ایرانی و اسلامی را می توان در این کشورها و کشور قرقیزستان مشاهده کرد.
حضور و نفوذ فرهنگ ایرانی و اسلامی در ادبیات مکتوب و نیز زبان محاوره مردم امروز قرقیزستان جاری و ساری می باشد، زمانی این منطقه بخشی از مسیر جاده ابریشم برای رسیدن به کشور چین بوده است و از مسیر همین جاده علاوه بر کالاهای ایرانی فرهنگ و تمدن ایرانی نیز وارد منطقه شده است.
اما روابط معاصر ایران و قرقیزستان پس از استقلال این کشور در سال ۱۳۷۱ و در زمان حکومت «عسگر آقایف» اولین رئیس‌جمهور این کشور پس از استقلال آغاز شد و در آن سال ها دوستانه و در حال توسعه بود.
پس از به قدرت رسیدن «قربان‌بیک باقی اف» در جریان انقلاب لاله ای در سال ۲۰۰۵، روابط دو کشور از نظر سیاسی تا حدودی تنزل پیدا کرد.
متعاقب سقوط دولت باقی اف، ایران از دولت موقت به ریاست خانم «آتونبایوا» با ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه حمایت کرد، با این حال در دوره انتقال قدرت، برخی محدودیت‌ها بر روابط و اتباع ایرانی به ویژه تجار اعمال شد، با آغاز ریاست جمهوری آقای «آتامبایف» در سال ۲۰۱۱، بخش عمده محدودیت اعمال شده، مرتفع گردیده است.
آقای روحانی، اولین سفر خارجی خود را به منظور شرکت در سیزدهمین نشست شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در شهریور ۱۳۹۲ به قرقیزستان انجام داد. متعاقب آن سفر آقای آتامبایف به ایران در شهریورماه ۱۳۹۴ انجام گرفت و زمینه خوبی برای توسعه مناسبات دو کشور فراهم گردید.
در این سفر ۸ سند همکاری بین دو کشور به امضاء رسید و باید گفت این سفر نقطه عطفی در توسعه مناسبات دو کشور در بخش های مختلف سیاسی و اقتصادی به حساب می آید.
در دی ماه ۱۳۹۵ آقای روحانی رئیس جمهور، در چارچوب سفر منطقه ای به آسیای مرکزی به قرقیزستان سفر کردند، در این سفر هفت سند همکاری بین دو کشور به امضاء رسید که از جمله آنها می توان به «برنامه همکاری های بلند مدت بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قرقیزستان برای سالهای ۱۴۰۵ – ۱۳۹۵ ( ۲۰۲۶ – ۲۰۱۶ ) » بین دو کشور اشاره کرد.
در مجموع، می توان گفت روابط ایران و قرقیزستان در سال های گذشته و در دوره ریاست جمهوری آقایان «روحانی و الماس بیک آتامبایف» روندی متعادل، رو به جلو و بدون مشکلی را طی کرده است.
در سال گذشته با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران و انتخاب مجدد جناب آقای روحانی و نیز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در قرقیزستان و انتخاب آقای سورنبای جئین بکوف نخست وزیر آقای آتامبایف به عنوان رئیس جمهور جدید قرقیزستان می توان اذعان کرد که روابط دوجانبه روبه به رشد، همچنان ادامه خواهد داشت و پیگیری موضوعات دوجانبه با سرعت بیشتری انجام خواهد شد.
با توجه به اهمیت اقتصاد مقاومتی و ابلاغ دستورالعمل های لازم از جانب وزارت امور خارجه به نمایندگی های ایران در راستای ارتقای سطح تعاملات تجاری میان ایران و دیگر کشورها، برنامه سفارت در قرقیزستان برای پیشبرد این سیاست ها چیست؟
از اواخر سال ۱۳۹۲ و با ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری وبه تبع آن تشکیل ستاد اقتصاد مقاومتی در دولت، همواره یکی از محورهای اصلی سیاست های اقتصاد مقاومتی تاکید بر برون زا بودن اقتصاد و استفاده از توان دیپلماسی کشور با محوریت وزارت امور خارجه در جهت حمایت از هدف های اقتصادی کشور بوده است.
در این رابطه دستور العمل های مشخصی به وزارت امور خارجه و سفارت خانه های کشورمان داده شده است، یکی از رویکردهای پنج گانه اقتصاد مقاومتی تعیین بسته تجارت خارجی با هدف توسعه صادرات غیر نفتی و مدیریت هدفمند واردات است.
در این راستا سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیشکک هماهنگ با سیاست های ابلاغی کلان و نیز دستورالعمل های مشخص حرکت کرده است و پیگیر این سیاست ها است و به صورت مرتب گزارش های مربوط به فعالیت در زمینه اقتصاد مقاومتی را به مرکز ارسال می کند.
توسعه مراودات گردشگری، به ویژه در بخش گردشگری درمانی و گسترش همکاری های دو کشور در زمینه درمان و دارو، نیز از جمله موارد دستور کار برای پیشبرد روابط سودمند با قرقیزستان است که می تواند فرصت مناسبی برای حضور کشورمان در بازار قرقیزستان و منطقه باشدنمایندگی در بیشکک در برنامه های خود به صورت مشخص فضا سازی در زمینه های سیاسی و اقتصادی، فرصت سازی و شناسایی فرصت ها جدید اقتصادی، ایجاد رابطه تخصصی و مذاکراتی بین دستگاه های تخصصی قرقیزستان و داخلی ایران از قبیل اعزام هیات های اقتصادی_سیاسی و یا پذیرش هیات های اقتصادی_سیاسی و پیگیری توافقات انجام شده بین این دستگاه ها را انجام و پیگیری می کند.
در این زمینه کشور قرقیزستان به عنوان یک کشور دوست و برادر، چه در زمان تحریم های ظالمانه غرب علیه ایران و چه در دوران پس از تحریم ها، از اولویت خاصی برای جمهوری اسلامی ایران در منطقه آسیای میانه برخوردار بوده است، این کشور به عنوان تامین کننده بخشی از مایحتاج ایران و نیز وارد کننده برخی از کالاها و محصولات تولیدی ایران است.
علاوه بر آن در گذشته حضور شرکت های خدمات فنی و مهندسی در زیر ساخت های این کشور همواره یکی از نقاط قوت حضور جمهوری اسلامی ایران بوده است که هم اکنون نیز در بین مقامات و مردم قرقیزستان این مساله مطرح است و خواهان حضور دوباره شرکت های ایرانی در پروژه های زیر ساختی این کشور هستند.
توسعه مراودات گردشگری، به ویژه در بخش گردشگری درمانی و گسترش همکاری های دو کشور در زمینه درمان و دارو، نیز از جمله موارد دستور کار برای پیشبرد روابط سودمند متقابل است که می تواند موجد فرصت مناسبی برای حضور کشورمان در بازار قرقیزستان و منطقه باشد.
پیگیری رفع موانع و مشکلات تجارت بین دو کشور به ویژه از سرگیری همکاری های بانکی نیز از موارد مهم در دست اقدام سفارت است.
گفتنی است که در جریان سفر سال گذشته آقای روحانی رییس جمهور محترم سندی مبنی بر گسترش بلند مدت مناسبات دو کشور مورد توافق قرار گرفت که نقشه راه توسعه همکاری ها و روابط دو کشور در تمامی زمینه ها طی ده ساله ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۶ (۱۳۹۵ تا ۱۴۰۵هجی شمسی) را ترسیم کرده است، تلاش نمایندگی و دست اندرکاران روابط با قرقیزستان عملی ساختن این برنامه خواهد بود.
به طور مصداقی بفرمایید چه محصولات ایرانی در بازار قرقیزستان وجود دارد؟
لیست متنوعی از کالاهای ایرانی به بازار قرقیزستان وارد می شود که از آنها می توان به صورت مصداقی به واردات پسته، خرما، روغن نباتی، فرش کفپوش ها، محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی، ظروف بلوری و بلورجات، کیوی، مواد پایه محصولات شوینده، مواد شیشه ای، مواد غذایی و غیره نام برد.
در مقابل عمده واردات ایران از قرقیزستان مربوط به گوشت گرم گوسفند، گردو، حبوبات و لوبیا است و تقریبا تمام محصولات تولیدی ایران به لحاظ کیفیت و استاندارد توان حضور و رقابت در بازار قرقیزستان را دارد اما در زمینه گسترش صاردات کالاهای تولیدی ایران به این کشور مشکلاتی وجود دارد که بعداً در این زمینه به مشکلات پیش رو خواهیم پرداخت.
حجم تبادلات تجاری میان ایران و قرقیزستان در حال حاضر چه میزان است؟
حجم مبادلات تجاری ایران با قرقیزستان در سال ۲۰۱۷ حدود ۲۰ میلیون دلار بوده است که طبق آمارهای ارائه شده از سوی مقامات قرقیزستان، نسبت به سال های گذشته ضمن توقف روند نزولی، تا حدی نیز شاهد روند افزایشی بوده است. البته این میزان از تجارت به هیچ وجه مورد رضایت دو دولت نیست.
دو کشور در تلاش هستند تا با برنامه های میان مدت و بلند مدت حجم مبادلات تجاری را به سطح قابل قبولی برسانند.
حجم مبادلات تجاری ایران با قرقیزستان در سال ۲۰۱۷ حدود ۲۰ میلیون دلار بوده استباید عرض کنم که به دلیل عضویت جمهوری قرقیزستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا از سال ۲۰۱۵ (این اتحادیه شامل کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان است)، تجار و فعالین ایرانی و قرقیزی بخشی از زمینه تجارت دوجانبه بین ایران و قرقیزستان را پس از الحاق قرقیزستان به اتحادیه از دست دادند و هم اکنون در تلاش برای ورود به زمینه های جدید تجاری و اقتصادی هستند.
البته ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا تمایل برای برقراری همکاری دارند که امیدواریم با عقد توافقات لازم، ما شاهد تحرکی در روابط اقتصادی و تجاری بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه از جمله قرقیزستان باشیم.
موانع موجود بر سر راه افزایش تعاملات تجاری دو کشور را چه مواردی می بینید؟
در این مورد قبل از ورود به بحث موانع موجود باید این نکته را یادآور شوم که با تلاش های به عمل آمده، از سال گذشته کشورمان در فهرست کشورهایی قرار گرفته است که تسهیلات روادیدی قرقیزستان برخوردار شده است و این موضوع یکی از عمده ترین مشکلات برای گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی میان دو کشور را تا حد زیادی برطرف کرده است هر چند که نظر من بر این است که ظرفیت مناسبات دو کشور حکم می کند که فعالان اقتصادی و تجار دو کشور بتوانند آزادانه به کشور مقابل سفر کنند و از این ظرفیت ها آگاهی پیدا کرده و برای گسترش تعاملات سودمند متقابل بهره بگیرند.
در حال حاضر عمده ترین موانع افزایش تعاملات تجاری بین دو کشور را می توان در این زمینه ها عنوان کرد، اولین مساله عدم وجود رابطه بانکی بین دو کشور است.
متاسفانه علی رغم برداشته شدن تحریم های بین المللی و توافق دو کشور در سطح روسای جمهور مبنی بر انجام این کار، هنوز هیچ سندی بین دو کشور به امضا نرسیده است و ما همچنان پیگیر اجرایی شدن این موضوع هستیم.
دومین مانع مهم، نبود پرواز مستقیم بین دو کشوراست، نبود پرواز مستقیم بین ایران و قرقیزستان تمایل و رغبت سرمایه گذاران ایرانی به قرقیزستان را با مشکل مواجه می کند. مسیرهای دو پروازی از کشورهای دیگر به تهران و بیشکک ضمن تحمیل هزینه، وقت زیادی را از تجار و فعالین اقتصادی می گیرد و حتی باعث مشکلات روادیدی نیز می گردد.
هیچ شرکت و برند معروف ایرانی اطلاعات محصولات و تولیدات خود را به زبان روسی و یا زبان های محلی این منطقه بر روی سایت های خود قرار نداده اند، حتی بعضا اطلاعاتی به زبان انگلیسی بر روی سایت آنها یافت نمی شودبه طور مثال فکر کنید که یک تاجر ایرانی بخواهد در قرقیزستان سرمایه گذاری بکند اول اینکه نمی تواند سرمایه خود را مستقیم به قرقیزستان و از راه مبادله بانکی انتقال دهد و دوم اینکه باید از مسیر کشور دیگری که نیازمند ویزای عبوری هم هست با صرف وقت و هزینه بیشتر خود را به قرقیزستان برساند، قطعا این مشکلات برای تجار خرد و حتی تجارت در سطح کلان مساله ساز است.
مشکل سوم مربوط به بعد مسافت و ترانزیت کالا از طریق حمل و نقل ریلی و جاده ای است، همانطور که می دانید برای واردات و صادرات کالا به قرقیزستان باید از کشورهای قزاقستان، ازبکستان و ترکمستان عبور کرد، بعضا مشکلات گمرکی در برخی از کشورهای مسیر باعث کندی تجارت بین دو کشور می شود.
مشکل دیگر که کلی تر است، به عدم آگاهی فعالان اقتصادی دو کشور از وضعیت و ظرفیت های همکاری در کشور مقابل بر می گردد، متاسفانه شرکت های ایرانی و یا مدیران آنها آشنایی چندانی با بازرگانی در منطقه و یا شاید به دلیل کسب سودهای راحت و بیشتر در ایران و کشورهای همسایه ایران تمایل چندانی به حضور در کشورهای دورتر نمی بینند.
اگر بخواهیم مصداقی صحبت کنیم بطور مثال تقریبا هیچ شرکت و برند معروف ایرانی اطلاعات محصولات و تولیدات خود را به زبان روسی و یا زبان های محلی این منطقه بر روی سایت های خود قرار نداده اند، حتی بعضا اطلاعاتی به زبان انگلیسی بر روی سایت آنها یافت نمی شود.
در زمینه بازاریابی و مطالعه بازار به صورت میدانی تقریبا کاری در منطقه صورت نمی پذیرد و فقط با ارسال یک نامه به زبان فارسی بدون بروشور یا کاتالوگ جهت معرفی محصولات تولیدی خود آرزومند حضور در بازارهای این کشور و منطقه آسیای میانه هستند.
نهایتا مشکل مهم دیگر این است که فعالان اقتصادی و محافل تجاری کشورمان نسبت به قواعد و مقررات اتحادیه اقتصادی اوراسیا اطلاعات چندانی ندارند. لذا برای جستجوی فرصت های مناسب در کشورهای عضو این اتحادیه تلاش قابل توجهی نمی کنند.
به علاوه، پس از پیوستن کشور قرقیزستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا هم اکنون دیگر به صورت مستقیم و دوجانبه در خصوص تعرفه های تجاری و مقررات گمرکی نمی توانیم با قرقیزستان وارد مذاکره شویم بلکه مذاکرات باید در سطح گمرک های اتحادیه اقتصادی اوراسیا بحث و تصمیم گیری شود که این مساله روند پیچیده تری دارد.
آقای روزبهانی به بحث دیپلماسی عمومی هم ورود کنیم. شما به عنوان سفیر ایران چه تعریفی از «دیپلماسی عمومی» دارید؟ به نظر شما آیا هنوز نمی توان تعریف روشنی از دیپلماسی عمومی در وزارت خارجه تعریف کرد؟
تحولات و دگرگونی های نظام بین الملل که در حال حاضر از آن به «دوران گذار» یاد می شود؛ سبب پررنگ شدن نقش بازیگران غیردولتی و افکار عمومی و ایجاد اشکال جدیدی از دیپلماسی در کنار دیپلماسی سنتی گردیده که دیپلماسی عمومی یکی از مظاهر آن است.
در واقع کارویژه اصلی دیپلماسی عمومی تصویرسازی و روایت سازی برای ارتقای وجهه یک کشور و ساز و کاری برای افزایش قدرت نرم به شمار می رود.
در دیپلماسی عمومی از ابزارهای مختلفی همچون رسانه های صوتی و تصویری و اینترنتی، تبادلات دانشجویی و علمی، ورزش، تبادلات فرهنگی و... بهره گیری می شود، این موضوعات نشان می دهد که باید از ظرفیت ابزار جدید در حوزه دیپلماسی عمومی هرچه بیشتر استفاده کرد.
در کشور ما از دیپلماسی عمومی تعریف روشنی نشده و ابهامات مفهومی و کارکردی زیادی در ارتباط با آن وجود دارد، اگرچه جمهوری اسلامی ایران، دارای ظرفیت های بالقوه فروان به خصوص در زمینه های فرهنگی و تمدنی در جذب و تاثیرگذاری بر مخاطبان دارد.
با این حال هر چند گام هایی در این مسیر برداشته شده است، ولی نیازمند برنامه مدون و منسجم تری در قالب دیپلماسی عمومی هستیم.
در کشور ما از دیپلماسی عمومی تعریف روشنی نشده و ابهامات مفهومی و کارکردی زیادی در ارتباط با آن وجود داردیکی از الزامات اساسی در دیپلماسی عمومی مشخص کردن نهاد اصلی و نهادهای مکمل متولی این امر و جلوگیری از موازی کاری و در بعضی از مواقع جلوگیری از اقدامات متناقض در این حوزه است.
یکی از ابزارهای مهم دستگاه سیاست خارجی در منطقه آسیای مرکزی همین دیپلماسی عمومی است، این منطقه به عنوان یکی از حوزه های تمدنی ایران برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت فروانی برخوردار است.
بااین حال در طول سال های گذشته برخی از تبلیغات سوء باعث شده که چهره واقعی ایران در این منطقه را تخریب کنند، بنابراین یکی از وظایف اصلی دیپلماسی عمومی در این منطقه باید احیای چهره واقعی ایران و تلاش در جهت تقویت همکاری های در زمینه های مختلف فرهنگی است.
نظر شما