خبرگزاری مهر - گروه استانها: تاریخ کرج را باید در دل تاریخ ری (رگا)، قزوین و طالقان جستجو کرد که همیشه سپر بلای شهر کهن و باستانی ری و در چند صدسال اخیر تهران و شهر تاریخی قزوین بوده است. در اوستا از دورود «هژده رود» و «رود وارنگ» که با روستای بزرگ ارنگه از روستاهای واقع در جاده چالوس مناسبت دارد و همچنین از کرج و رود کرج نام‌برده شده است.
آثار به‌دست‌آمده از جای‌جای این سرزمین ازجمله کهن‌ترین خشت به‌دست‌آمده با قدمت دوازده هزار سال در تپه‌های دوشه لان، خوروین، آجین دوجین، سیاه تپه، محمدآباد، آق تپه، ازبکی و ده‌ها تپه باستانی دیگر با تهران سیلک باستانی و تپه حصار دامغان و تپه حسنلو در لرستان برابری دارد.
ریشه‌های باستانی و تاریخی کرج به صدها اثر همچون معابد، پرستشگاه‌ها، آتشکده‌ها، گورستان‌ها، زیارتگاه‌ها، قلعه‌ها، پل‌ها، حمام‌ها، دژهای دیده‌بانی، تپه‌های باستانی، کاروان‌سراهای تاریخی و اماکن زیارتی و مذهبی برمی‌گردد .
زیبایی‌های خیره‌کننده و بی‌بدیل و گاه بکری از جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی، طبیعی، کشاورزی، صنعتی استان البرز چنان ناشناخته‌اند که البرز نشینان نیز در باورشان نمی‌گنجد بر روی گنج بزرگی از ناشناخته نشسته‌اند جاذبه‌های گردشگری طالقان، قله کهار، غار یخ مراد، آداب‌ورسوم مردم البرز در نوروز و تابستان و شب یلدا، خانه دکتر محمد مصدق، تپه‌های باستانی و ابنیه‌ی تاریخی در مناطق کرج، طالقان، ساوجبلاغ و نظرآباد که شاید کمتر البرز نشینی همه آن‌ها را دیده باشد.
اگرچه امروزه چهره شهر نوساز و غریبه به نظر می‌رسد در کوچه‌پس‌کوچه‌های قلمستان، ساسانی و کارخانه قند یا حصار و سرجوب که قدم بزنی بوی سنت و قدمت و احساس امنیت مشامت را نوازش می‌کند. هنوز در برخی کوچه‌ها آشتی‌کنان‌ها با دیوارهای نیمه کاه‌گلی و نیمه سیمانی بوی دوستی می‌آید و چهارپایه چوبی پیرمرد همسایه دم درب خانه‌ای قدیمی تصویری از خاطرات قدیم را به قاب می‌کشد.
هنوز می‌شود در خلج آباد و کلام بالا و پایین و بیلقان و نوجان بوی کرج را از باغات در حال تخریب و سوختن شنید. می‌شود در کوچه‌های بدون خانه‌های شیک و سیمانی قدم زد و آخرین مردمان نسل قدیم را در کوچه‌های رو به احتضار برغان لمس کرد.
تنور شیرین بوی نان نمی‌دهد
نوروز خوانی و پختن سمنو توسط بانوان باتجربه فامیل و توتک پزان از آداب کهن و دیدنی این دیار است. غذاهای محلی کرج شامل آش جو، حلیم، دیزی و سوغات مخصوص و کُهنش هم توت درختی، انگور، فندق، سنجد، خرمالو، عناب، ازگیل است که درخت توت این شهر بسیار معروف است و هنوز در محله‌های قدیمی و دست‌نخورده خیابان‌های سرپوشیده از توتستان را می‌توان دید و بوی درختان سنجد در بهار بوی بهشت را به مشام رهگذران می‌رساند.
اگرچه دیگر تنورخانه روشن نیست و بوی پخت نان محله را پر نمی‌کند شیرینی‌های نوروزی و توتک پزان کرجی‌ها هنوز شکر خدا پابرجاست. معمولاً چند روز مانده به عید نوروز زنان و دختران فامیل از دور و نزدیک و همسایه هرسال در خانه‌یکی از بستگان که در حیاط خانه‌اش تنوری بر پا بود جمع شده و با خواندن شعرهایی زنانه با مضمون دعا برای گشایش بخت دختران و پسران و شفای مریض‌ها و گره‌گشایی خمیرگیری و پختن توتک را آغاز می‌کردند. توتک پزان مراحل مختلفی دارد که هریک از بانوان هرسال مسئول انجام قسمتی از این مراسم است.
خیابان ساسانی
مثلاً قالب زدن و طرح انداختن ازجمله مهم‌ترین بخش‌های آن است که با قالب خاصی که نقش خورشید و گل‌های چند پر دارد انجام می‌شود. روغن و شکر و باقی مخلفات هم به‌طور اشتراکی از سوی هر خانواده تأمین می‌شود.
شال اندازی و کاشت سبزه و زیارت اهل قبور از رسوم خوشایند برای پیشواز از بهار بوده است که کم‌وبیش هنوز هم در جای‌جای این استان همچون ایران پهناور رواج دارد.
اگرچه امروزه چندان از نوروز خوانی و یا رسم شال اندازی خبری نیست، در برخی نقاط ازجمله روستاهای طالقان و ساوجبلاغ استان البرز کماکان رواج دارد.
یکی دیگر از آداب جالب و جذاب رفتن به گورستان در شب قبل از سال نو است و هر خانواده‌ای مقداری «توتک» و دیگر خوراکی‌ها نظیر توت خشک، مغز گردو، نخودچی، انجیر خشک و کشمش را در سینی‌های مسی می‌چیند و آن را نذری می‌دهد و تا قبل از تاریکی هوا به خانه‌برمی گردند.
شستشوی دسته‌جمعی فرش‌ها و کمک در جابه‌جایی و پهن کردن و کمک کردن در خانه‌تکانی سالمندان محل از دیگر رسوم شیرین کرج بوده است که متأسفانه به دلیل آپارتمان‌نشینی و دور شدن دل‌ها از یکدیگر به دست فراموشی سپرده‌شده است.
آلوی برغان برندی جهانی است
محلی‌ها به آلوی برغان «گوجه برغان» هم می‌گویند و درواقع یک محصول پیوندی است که طعم و مزه خاصی دارد، طبق گفته محلی‌ها آلوی برغان از پیوند آلوی معمولی با آلوی بخارا به دست می‌آید. این میوه آن‌قدر شهرت دارد که بسیاری از توریست‌ها به هر شهر ایران که قدم بگذارند سراغش را می‌گیرند و متأسفانه رقیب‌های جعلی فراوانی هم دارد که از نام برغانی سو استفاده می‌کنند. حرف که از برغان شد بستنی گله آن را از خاطر نبریم که به روشی بسیار جالب تهیه می‌شود و اگرچه برند است و در ایران همتا ندارد به‌خوبی معرفی نشده و حتی بسیاری از کرجی‌ها هم آن را نمی‌شناسند.
مجسمه‌سازان جاده قدیم کرج جاذبه‌ای ناشناخته‌اند
سفال و گلیم و شیشه‌گری کرج، مجسمه‌سازی و نمادهای بزرگی که در بسیاری از ویلاهای شخصی و پارک‌های شهرستان‌ها نصب می‌شود از هنر زنان و مردان کرج است که ناشناس و مظلوم در حاشیه جاده قدیم کرج سال‌هاست در خاموشی متولد می‌شوند و می‌میرند. هنرمندان مجسمه‌ساز از بتون آرمه، حیوانات، تندیس شخصیت‌ها، آب‌نما و دیگر سازه‌های بتونی را با چیره‌دستی خلق می‌کنند تا تزئین بخش بناهای مختلف مسکونی، تجاری واداری، پارک‌ها و فضای سبز و نیز میدان‌ها باشند و دیدار از این کارگاه‌های متمرکز خود جاذبه دیگری از شهر کرج است.
شاید بتوان جاده مخصوص کرج را تنها نقطه کشور برشمرد که هنرمندان به‌صورت متمرکز به این شیوه و با بهره از بتون‌آرمه به مجسمه‌سازی اشتغال دارند.
کرجی یالان کرجی گپ وزنیم
کرجی‌های امروز یعنی قوم‌های لر، کرد، گیلک، یزدی، ترک، مازندرانی و خوزستانی و زبان کرجی هم شده همین زبان‌ها یا گویش‌ها اما گویش مردم اصیل و قدیم کرج فارسی است. هرچند به‌طور دقیق ریشه گویش کرجی مشخص نیست، اما این گویش منطقه البرز شمالی از اوشان، فشم، سولقان و شمشک تا کندر، شهرستانک، برغان و دیگر روستاهای دامنه رشته‌کوه‌های البرز را در برمی‌گیرد.
در ادامه نقل شعر خلاصه‌شده از شاعر کرجی حاج محمد گودرزی خالی از لطف نیست.
کرجی‌ها بنیشین با همدیگر گپ بزنیم / کرجی بگیم بخندیم واسه هم کف بزنیم
کرجی بگیم که این لهجه زیبا بمانه / یالامان یادگیرن و حرف بزنن توی خانه
شهر ما اون قدیما منطقه خلوتی بو / کارمان رعیتی و زندگیمان برکتی بو
جاده‌ها شلوغ نبو این‌همه ماشین دنی بو / ماشینای جور واجور سبوک و سنگین دنی بو
خانه‌ها او دنی بو لوله‌کشی نگردی بو / اوضامان ردیف نبو اقبالمان وگردی بو
وانت و سواری‌مان درشکه هاو گاری بو/چه کنیم که اون روزا زمان خرسواری بو
منبه های اومان تو خانه‌ها یه بشکه بو / ماشین‌سواری‌مان تو جاده‌ها درشکه بو
همه‌مان یادمانه رودخانه‌مان غره می‌کرد / سد واریان دنی بو او روی او شره می‌کرد
گوامان حیوانکا مرتباً شیر هامیدان / کره و روغن و ماست خامه و سرشیر هامیدان
باغامان تابستانا چه او و چه هوایی داشت / هوا آلوده نبو زندگیا صفایی داشت
عمارت شهرستانک واقع در محور کرج - چالوس
در ادامه باید گفت؛ ناگفته پیداست گردشگری بدون مطالعه و پیش‌بینی نیازهای لازم در هر سفر علاوه برافزایش حوادث راه، آثار مخرب فیزیکی و روحی مانند کمردرد، پادرد، خواب‌آلودگی و عصبیت، بی‌حوصلگی و ناراحتی‌های گوارشی و سردرد و اختلال خواب را به همراه خواهد داشت، که پس از بازگشت به مبدأ لذت سفر را از یاد و خاطر خواهد برد و جز کوفتگی و خستگی ارمغانی نخواهد داشت.
در پایان باید گفت؛ بسیار غم‌انگیز است اگر ساکن شهری باشید و سایت‌های گردشگری و تاریخ و فرهنگش را نشناسید به‌عنوان‌مثال در کلان‌شهر کرج برخی بناهای تاریخی وجود دارد که شاید کسی حتی نامشان را نشنیده باشد، ازجمله معابد و پرستش‌گاه «آناهیتا» و «آرتمیس» متعلق به فرهنگ‌های باستانی «ودائی» و «مادی» در روستای شهرستانک، پرستش‌گاه مهرپرستان در کنار چشمه‌ها و رودخانه‌های مناطق مختلف کرج ازجمله تپه «مرادآباد»، «بیلقان»، «سرداوک»، آرامگاه زرتشتیان در کلاک در دامنه کوه دشته مشرف‌به رودخانه کرج، آتشکده و زیارتگاه زرتشتیان در کلاک بالا محل تکیه قدیمی کلاک، «چهل دختران» کلاک بالا که محل زیارت زرتشتیان بوده و تا همین چند سال پیش مردم برای نذرونیاز در آن شمع روشن می‌کردند، کوه «چال کیان» محل زندگی شاهزادگان کیانی در کلاک بالا و همچنین کوه پرصلابت «دشته» که در دامنه آن آثار باستانی و اتاق ایوان که محل زندگی انسان‌های نخستین بوده است وجود دارد، اشاره کرد.
نظر شما