گفتمان معیشتی بر گفتمان تربیتی غالب است/حذف آزمون نقطه قوت سال ۹۶

محمدرضا نیک نژاد، کارشناس مسائل آموزش و پرورش درباره مهمترین اتفاقات سال ۹۶ در آموزش و پرورش به خبرنگار مهر گفت: در سال ۹۶ دو تا سه تصمیم گرفته شد که به نظرم در شرایط کلان آموزشی حرکت رو به جلویی محسوب شود. یکی از آنها حذف آزمون های رنگارنگ از دبستان ها و تکلیف محوری و همچنین به دنبالش حذف پیک نوروزی بود. به نظرم با این حرکت آموزش و پرورش در دبستان می تواند به سمت کاراتر کردن آموزش و به روزتر کردن این سازمان و هدایتش به سمت پرورش نوین حرکت کند.

وی ادامه داد: در حال حاضر اگر طرح به خوبی اجرا شود، در ۹ سال اول تحصیل، ما می توانیم به دنبال پرورش فردی و اجتماعی دانش آموزان باشیم که هدف درستی است. به طور کلی آموزش و پرورش در این ۹ سال یا می تواند تلاش های خانواده برای تربیت را تضعیف یا تقویت کند و حتی برعکس. من معتقدم در راستای پرورش کودک و نوجوان خانواده های ما پرورش یافته نیستند و شاید هم پرورش یافته ساختار غلط آموزش و پرورش که تکلیف محور است، بودند. وقتش بود به سمت و سویی حرکت کنیم که بتوانیم افراد را از همان کودکی به گونه ای تربیت کنیم که به عنوان شهروند آینده در اختیار جامعه قرارش دهیم که بتواند اختیار جامعه را در دست بگیرد.

بسیاری از کشورها به راحتی آموزش و پرورش را ساده، شاد و کارآمد کرده اند؛ در کشور ما چنین تصمیماتی با توجه به نفوذ مافیای تجاری آموزشی سر و صدا به پا می کند چرا که آنها پول هنگفتی را از دست خواهند داد و سر راه تحول سنگ اندازی می کنندنیک نژاد اضافه کرد: بسیاری از کشورها به راحتی آموزش و پرورش را ساده، شاد و کارآمد کرده اند؛ در کشور ما چنین تصمیماتی با توجه به نفوذ مافیای تجاری آموزشی سر و صدا به پا می کند چرا که آنها پول هنگفتی را از دست خواهند داد و سر راه تحول سنگ اندازی می کنند. این سنگ اندازی ها البته اثر گذار هم بوده است اما دورخیز آموزش و پرورش در راستای حذف آزمون ها بسیار خوب بود و باید حمایت شود.

دور خیز خوبی در سال ۹۶ صورت گرفت

وی در توضیح بیشتر اظهار کرد: ظاهرا این دورخیز تحول از دوره وزارت دانش آشتیانی بوده است که ۹ سال اول را جدا کنند و بعد سه سال را بسپرند دست والدین که برای دانش آموز آنطور که می خواهد هزینه یا هدایت کند ولی ۹ سال در اختیار آموزش و پرورش باشد برای پرورش شهروند نوین. در این ۷ ماهی که آقای بطحایی در سال ۹۶ سر کار بودند توانستند دورخیز خوبی در این راستا بگیرند. برخی ممکن است بگویند این یک تصمیم سیاسی بوده است اما این حرکت هم پای آموزش و پرورش نوین است. 

این کارشناس مسائل آموزش و پرورش درباره نظر مخالفان طرح حذف مدارس سمپاد نیز گفت: خب من هم اولین بار که درباره این موضوع شنیدم به نظرم رسید طرح کمی شتابزده مطرح شد و قطعا برای مطرح شدن نیاز به زمینه سازی اجتماعی- فرهنگی دارد. بنده ۲۲ سال است که تدریس می کنم و معتقدم بسیاری از خانواده ها گمان می کنند فرزندانشان تیزهوش هستند در حالیکه جامعه تیزهوشی محدود است. در کشور ما ۱۰ برابر استاندارد جهانی استعداد درخشان در مدارس پذیرش می کنیم. بسیاری از بچه ها با دوپینگ و کلاس های مختلف و بالا بردن مهارت تست زنی وارد این مدارس می شدند. 

برای حذف مدارس سمپاد نیاز به آماده سازی بیشتری بود

وی بیان کرد: اینکه قبل از اینکه وزیر آموزش و پرورش حرف از حذف مدارس سمپاد بزند نیاز بود ۴ سال در این باره زمینه سازی شود و به مرور روش ها جایگزین شود و روشنگری صورت بگیرد حرفی نیست اما بسیاری از تصورات خانواده ها در مورد مسائل آموزش و پرورش و مدارس اشتباه است. به طور مثال بنده ۲۲ سال است در مدارس دولتی مشغول تحصیل هستم. شک ندارم مدارس دولتی دارای ضعف است اما این به این معنا نیست که مدارس غیر انتفاعی خوب است. کیفیت آموزشی لزوما به نمره بالا آوردن نیست. در دنیا کیفیت آموزشی اینگونه تعریف می شود که چقدر می تواند یک مدرسه بچه را برای زندگی آینده آماده کند و نه برای رتبه بالای درسی. زندگی در دنیا امروز پیچیده است و آموزش و پرورش باید بتواند فرزندان ما را برای چنین زندگی و طراز بین المللی آماده کند. 

مدارس دولتی کارآمدتر از غیرانتفاعی هستند

نیک نژاد همچنین تصریح کرد: نکته مهم دیگر به نظرم این تصور غلط نزد خانواده هاست که مدارس دولتی عموما ناکارآمد هستند در واقع یک حس ناکارآمدی در جامعه برای این مدارس وجود دارد و نه اینکه در واقعیت اینگونه باشد. اتفاقا در مدارس دولتی بچه ها پرورش بهتری پیدا می کنند چرا که می توانند با افراد مختلف از منظر اجتماعی برخورد داشته باشند و به صورت گلخانه ای فقط با قشر محدودی در تعامل نباشند. البته از نظر آموزشی این ضعف مدارس دولتی است که ۳۵ نفر سر یک کلاس هستند و باید این عدد را به ۱۵ یا ۲۰ نفر برسانیم. اما در مدارس دولتی بچه ها با طراز میانگین اجتماعی برخورد می کنند و با همان لایه از جامعه که در آن زندگی می کنند حشر و نشر خواهند داشت.

در مدارس دولتی بچه ها پرورش بهتری پیدا می کنند چرا که می توانند با افراد مختلف از منظر اجتماعی برخورد داشته باشند و به صورت گلخانه ای فقط با قشر محدودی در تعامل نباشند. البته از نظر آموزشی این ضعف مدارس دولتی است که ۳۵ نفر سر یک کلاس هستند و باید این عدد را به ۱۵ یا ۲۰ نفر برسانیم

وی با بیان اینکه مدارس سمپاد و دولتی حتی آنها که عالی هستند هم اینگونه که ذکر کردم بچه ها را پرورش نمی دهند، ادامه داد: ما پیامدهای آزمون های سمپاد و نمونه دولتی را دیده ایم. قطعا هیچ کس در مقابل این موضوع موضع مخالف ندارد اما طرح جایگزین ممکن است برای برخی ابهاماتی ایجاد کند. متاسفانه باید بگویم نظام آموزشی ما بسیار دنباله رو نظام آموزشی آمریکاست که یک نظام آموزشی شکست خورده جهانی است و گرچه توانسته نخبه های جهان را در دانشگاه هایش جذب کند اما در آموزش و پرورش رتبه بسیار پایینی دارد. ما بچه هایمان را با هزینه کردن ۱۰ میلیون و بالاتر به مدارس تیزهوشان می فرستیم و از وقتی مساله پول به این مدارس وارد شده سطح این مدارس هم افت کرده است و حتی مجبور شده سطح خود را پایین بیاورد تا دانش آموز را نگه دارد. 

این معلم با سابقه در ادامه با انتقاد از مرکز پژوهش های آموزش و پرورش گفت: به نظرم کارایی این مرکز بسیار کم است. کاش ۵۰۰ نفری که آنجا هستند را مرخص می کردند و ۱۰ پزوهشگر واقعی را می آوردند تا بتوانند درباره مسائل آموزش و پرورش تحقیق واقعی و قابل ارائه داشته باشند. همین الان موضوع این است که به مساله سمپاد ما نگاه به پژوهش های جهانی داریم و یک پژوهش داخلی قابل ارائه نداریم. البته خوشبختانه جدیدا نگاه آموزش و پرورش به جای آمریکا دارد به کشورهایی مانند مالزی و کره جنوبی و بخش هایی از چین نگاه می کند. قبلا که کامل نگاهمان به آمریکا بود که رتبه ۳۵ و ۴۰ در بخش آموزش و پرورش دارد. 

بازگشت به عقب نکرده ایم

وی در پاسخ به این سوال که به نظرش آموزش و پرورش در نهایت گام های رو به جلو برداشته یا خیر، بیان کرد: به نظرم آموزش و پرورش ما در روند کلی جهانی قرار گرفته است و گرچه آموزش و پرورش ما یک نهاد دنبال کننده است اما ما بازگشت به عقب نکرده ایم و برخلاف تصور از ۲۰ سال پیش بسیار جلوتر هستیم. از میانگین اندوخته جهانی سود برده ایم. حذف آزمون از مقطع دبستان خود یک دستاورد بزرگ است. اکثر معلم ها با این حذف موافق هستند. هر چند هنوز می گویم حذف مدارس سمپاد نیاز به زمینه سازی دارد. 

وزیر با قدرت چانه زنی بالا می خواهیم

نیک نژاد در ادامه با بیان اینکه او یکی از مخالفان وزارت بطحایی بوده در این باره نیز گفت: به گمانم آموزش و پرورش به وزیری نیاز دارد که بتواند قدرت چانه زنی بالایی در هیئت دولت داشته باشد تا بتواند حق معلم ها را بگیرد. ما معلم تامین شده و مدارس خوب مجهز به سخت افزار می خواهیم تا بتوانیم همین اهداف مترقی را درست پیاده کنیم. وقتی کلاس و میز و نیمکت خراب باشد و معلم هم ناراضی باشد خب مشخص است خروجی خوبی نخواهیم داشت. متاسفانه در آموزش و پرورش گفتمان معیشت محور به دلیل کاستی پر رنگ شده و گفتمان آموزش و تربیت در مرااحل پایین تر است. هر وزیری که سر کار می آید چرتکه دست می گیرد که چگونه هزینه ها را کاهش دهد. در حالیکه آموزش و پرورش نهاد توسعه ای است و محور توسعه انسانی را پیگیری می کند. 

وی ادامه داد: ما می گوییم معلمی شغل انبیاست. اما معلمی که شغل دوم و سوم دارد یا معلمی که وقتی بازنشسته می شود صریح می گوید از مدرسه و آموزش و پرورش تنفر دارم و ما هنوز چنین مسائلی را حل نکرده ایم، در واقع یک جامعه عظیم را دچار تناقض کرده ایم. به طور مثال خود بنده دیگر بنا ندارم اضافه کار بگیرم. چون با خودم می گویم چرا باید یک سال اضافه کار بنده و امثال من پرداخت نشود و در همین مدت ارزش پول ملی ۳۰ درصد کاهش پیدا کند که طبیعتا ارزش آن پول هم کاهش پیدا می کند. این یک تحقیر برای معلم است. قابل پیش بینی بود که آقای بطحایی توان در افتادن با نهادهایی که باید حق معلم ها را از آنها گرفت ندارند. امروزه اکثر معلم های آقا شاکی هستند و یا دنبال فرار از آموزش و پرورش هستند و یا بعد از کلاس در بنگاه های املاک هستند و یا در سوپر مارکت و یا راننگی می کنند.