تاملی بر تشکیل کارگاه های آموزش موسیقی ؛ بررسی نقش و تاثیر کارگاه آموزشی آواز

به گزارش خبرنگار مهر ، چندی پیش فرهنگستان هنر با دعوت از محمد رضا شجریان خبرتشکیل کارگاه آموزش آواز با نظارت این استاد نام آشنا را اعلام کرد. متعاقب این اعلام خبر، اظهار نظرهای رسمی و غیر رسمی در مجالس و محافل موسیقایی ابراز شد و گاه این اظهار نظرها تحریف شده و به صورت شایعات مختلف منتشر شد.یکی از آخرین واکنش های مربوط به این خبر سخنان نادر گلچین در دومین جلسه نفد نغمه بود که شنبه همین هفته در فرهنگسرای دانشجو بیان شد.او گفت : شنیدم که قرار است حدود سه هزار نفر در کلاس یکی از خوانندگان آموزش آواز ببینند که این باعث می شود ما درآینده شاهد فعالیت خوانندگان مشابه باشیم(نقل به مضمون).این درحالی است که مظفر شفیعی و حمیدرضا نوربخش (از کارشناسان و اعضای هیئت گزینش هنرجویان متقاضی شرکت در کارگاه آواز) براین نکته داشتند که هیچ قصدی بر تربیت هنرجویان یکدست و مشابه هم نیست و به عنوان مثال اگر کسی به سبک تاج اصفهانی آواز می خواند می تواند در این کارگاه حضور یابد و راه و روش خودش را ادامه دهد و تنها با ظرایف آوازی و از سوی دیگر با اشکالات و معایب اجرایی آوازش آشنا می شود.ضمن اینکه تا کنون فقط 300نفر به این کارگاه راه یافته اند که باز هم در آینده تعداد آنها کاهش یافته ودر نهایت به 30یا 40نفر خواهد رسید.به هرحال نظرات برخی از کارشناسان موسیقی ایران رادر باره این اتفاق که در حال شکل گیری است، در گفتگوبا مهر می خوانید:

سبک آوازی شجریان به تنهایی پاسخگو نیست

داریوش طلایی " مدرس موسیقی و نوازنده تار وسه تار، در خصوص تشکیل کارگاه های آموزشی گفت : خوشبختانه حرکت های مثبتی از سوی هنرمندان صاحب نام عرصه موسیقی بویژه در زمینه آواز صورت گرفته است بنابراین تشکیل کلاس های آموزش آواز از سوی آقای شجریان بسیار خوب است چراکه ایشان دراین زمینه استاد وصاحب سبک اند وطبیعتا کشف استعدادهای آوازی در کلاس های آموزشی از این دست بجا و ضروری است .

این ردیفدان و استاد دانشگاه همچنین خاطر نشان کرد: نکته و پرسشی که باقی می ماند این است که به دلیل گستردگی در حوزه آواز آیا مجال یا در حقیقت فکری هم برای  آموزش آوازدر حوزه های دیگر آوازی هست؟ چراکه  آواز در موسیقی ایران مقوله ای گسترده و دامنه دار است درنتیجه برگزاری کلاسهای آموزشی ازاین دست تنها بخشی از نیازعلاقه مند مشتاق به موسیقی را حل می کند.

با اعضای گروه موسیقی فرهنگستان هنر مشورتی نشده است

اما"مجید کیانی "مدیر گروه موسیقی فرهنگستان هنر به نحوه برگزاری این کلاس ها از سوی فرهنگستان هنر اعتراض کرد و گفت: تشکیل کلاس آموزش آواز با نظارت و محوریت استاد شجریان بسیارخوب است و قطعا برگزاری کلاسهای آموزشی برای اعتلای فرهنگ موسیقی ایران مفید است؛اما نسبت به نحوه تشکیل این کلاس از سوی معاونت هنری فرهنگستان هنرمعترض هستم .

هدف کارگاههای آواز باید کشف استعدادها باشد

"پرویز مشکاتیان " آهنگساز و نوازنده سنتور معتقد است صدای خوب هدیه ای از جانب خداوند است که در انسان به ودیعه گذشته شده و باید در طول زمان و با شناخت و کشف استعداد افراد از این هدیه الهی به بهترین شکل در آواز استفاده کرد.

این آهنگساز در خصوص نقش و تاثیر گارگاه های آموزش آواز در ایران گفت: برگزاری کلاسهای آواز توسط کسانی که در این زمینه صاحب نظر و صاحب سبک هستند اقدامی بسیار نیکو است چرا که معتقدم بخشی از پرورش استعدادهای خدادادی در آواز، ساز و یا حتی مقوله تحقیق درعرصه موسیقی در همین کلاسهای آواز کشف می شود چراکه داشتن استعداد در آواز به تنهایی کافی نیست واگر کلاسهای آواز بدون تمرین و ممارست هنرجو باشد هیچ اتفاقی نمی افتد؛ حنجره تنها یک ابزار است و باید این حنجره را تربیت کرد وبه محتوا اندیشید. 

"پرویز مشکاتیان"در پاسخ به سئوالی مبنی بر ارزیابی تستهای عملی درکلاس های  آواز "محمد رضا شجریان" وانتخاب هنرجوگفت: انتخاب هنرجو توسط استاد و یا هنرمند مسئله بسیار مهمی است که به نظرمن نه تنها در کلاسهای آواز بلکه در تمام آموزشگاه های موسیقی واجب است چون هنرمندان با تجربه چندین ساله ای که در این زمینه کسب کرده اند به خوبی می توانند میزان  توانایی هنرجورا در آموختن بسنجند.

شجریان های ضعیف نمود پیدا می کنند

"صدیق تعریف"مدرس آواز در این باره گفت:یکی از ویژگی های آواز، تنوع در شیوه های آن است ولی به نظر می رسد که سبک وسیاق های دیگر آوازی در حال کم رنگ شدن است و تقریبا امروزه به دست فراموشی سپرده شده و هرکس که به قولی صدای خوبی برای خواندن دارد سعی می کند به شیوه خواننده نامدار موسیقی سنتی ایرانی بخواند و این یک ضعف اساسی در آواز است. 

وی داشتن تحصیلات موسیقی وتسلط کامل مدرس آواز به آموزش را اصلی جدا ناشدنی در هنر موسیقی دانست و افزود:دریک نگاهی کلی، شناخت و آگاهی، پایه واساس آموختن هنر موسیقی را تشکیل می دهدوقطعا"آواز"به عنوان یکی از ارکان اساسی در فراگیری هنر موسیقی نیاز به کارگاه های آموزشی دارد .

وی در انتقاد به برخی کلاس های آموزش آوازخاطر نشان کرد: امروزه شاهد هستیم که آگاهی و احاطه کامل مدرس به شیوه های آموزش هنرموسیقی از جمله آواز رخت بربسته و در کمال تاسف کلاسهای آموزشی تنها به کمک خرجی برای معلم  تبدیل شده وبه عنوان شغل دوم به این هنر نگاه می شود ؛ وجود این مسئله یکی از جنبه های منفی درکلاس های  آموزشی است و به نظر من تدریس غلط،به نوعی اشاعه کج فهمی در فضای آموزشی است ؛ چراکه برخی از هنرجویان درطی سال ها آموزش تمام نیرو و انرژی خود را پای آموزش های غلط و این کج فهمی ها تلف می کنند و دراین بین وجود استاد آواز کار آزموده و با تجربه  بسیار ضروری است.

فرهنگ سازی مقدم بر آموزش است

داریوش پیرنیاکان" - نوازنده تار گفت: آموزش آواز جدا از آموزش ساز نیست ، همان قدر که آموختن ساز اهمیت دارد به همان اندازه آموختن آواز و یا به عبارت بهتر پرورش قدرت آوایی در آواز خوانی نیز اهمیت دارد و بحث فرهنگ سازی در امور مربوط به موسیقی ویا به طور کلی مسائل فرهنگی هیچ ربطی به برگزاری و یا عدم برگزاری این کلاسها ندارد چراکه مسئولان باید متوجه باشند که موسیقی ومسائل فرهنگی از اهم مسائل یک جامعه است.

سرپرست گروه شهنازی درادامه درباره برگزاری کلاسهای آموزش آواز "محمد رضا شجریان " گفت: تا جایی که من اطلاع دارم کلاس های آواز آقای شجریان آموزش به معنای ابتدایی آواز نیست و متقاضیان براساس میزان آگاهی و آمادگی دررشته آواز انتخاب و در کلاسها حضور می یابند وتنها معایب آوازی خود را متوجه می شوند. 

برگزاری کارگاه آموزش آواز حرکتی رو به جلو است

رهبر ارکستر ملی درباره جایگاه آموزش آواز در موسیقی گفت: وجود این کلاسها ضروری و نتیجه بخش خواهد بود ضمن اینکه برگزاری کلاسهای آموزش آواز از بدنه کلی موسیقی جدا نیست  بنابراین آموزش آواز نیاز به کارآزمودگی و صاحب سبک بودن هنر آموز دارد چراکه هنرجو در این کلاسها تنها آموزش نمی بیند بلکه یکسری تجربه نیز به او منتل می شود به همین دلیل هرگونه اقدامی را برای پیشرفت آواز در هنر موسیقی نیکو و ارزنده می دانم.

فرهاد فخرالدینی همچنین به آموزش هنرجویان آواز در گروه های کر اشاره کرد وگفت:علاقه مندان بسیاری در گروه های کر وجود دارند که می توان با یک برنامه ریزی اصولی شرایط یادگیری و پرورش استعداد آواز در ارکستر ملی و سمفونیک را فراهم کرد که به نظر من بهترین جا هنرستان و یا دیگر مراکز معتبر برای یادگیر نیروی متخصص است ؛ با آموزش و هدایت این هنرجویان و با کمک ایشان می توان مجموعه ای از آثار نمایشی را با توجه به فرهنگ ، ادبیات و در کل اوضاع اجتماعی به صورت اپرا و آواز های دسته جمعی نوشت واجرا کرد.

دریچه ای تازه برای موسیقی آوازی باز می شود

"حمیدرضا نوربخش" خواننده یکی از کترشناسان کلاس ـموزش آواز در خصوص ضرورت تشکیل کلاس آموزش گفت:پرداختن به تکنیک آواز و مبحث صداسازی ازجمله ابزارهای مورد نیاز در شناخت قدرت حنجره و چگونه خواندن از سوی هنرجو است و این شناخت میسر نمی شود مگر اینکه هنرجو در کلاس و یا کارگاهی آموزش لازم را ببیند؛ بنابراین برگزاری کلاس های آواز با این رویکرد نه تنها لازم  بلکه ضروری به نظر می رسد. 

مدیرعامل خانه موسیقی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه آیا آموختن ردیف آوازی به تنهایی کافی است گفت:سالها پیش زمانی که استاد برای اولین بار این کلاس ها را برگزار کرد ، من هم در جریان کامل کلاسها بودم  در آن زمان کسانی که برای آموزش مراجعه می کردند تنها ردیف آوازی را یادگرفته بودند و گمان می کردند که یادگیری ردیف در آواز همه آن چیزی است که باید در موسیقی یاد بگیرند درحالی که واقعیت چیز دیگری است.

قبل از یادگیری هر سازی باید آواز را آموخت

"حسین عمومی " نوازنده نی گفت: در تجربیات شخصی ام به تمام شاگردانم سفارش می کنم که قبل از اینکه دست به ساز بزنند اول آواز کار کنند تا با اوزان و سیلاب های صوتی آشنا شوند و بر مبنای آن ساز بزنند.

این نی نواز و مدرس دانشگاه به دانستن  پیشینه هر هنری  اشاره کرد وگفت: به نظر من برای یاد گیری هر هنری در ابتدا باید پیش نیاز و یا به عبارت بهتر پیشینه آن هنر را یاد گرفت و گمان می کنم که آواز یکی از اساسی ترین پیش نیازهای آموزش موسیقی در شکل کلی است؛ به این منظور که آواز مجموعه ای  منسجم از شکل کلی موسیقی ایران را پیش روی هنر آموز می گذارد بنابراین با برگزاری هر گونه کلاس آواز موافق هستم.

 تدریس آواز شغل نیست

"هنگامه اخوان" مدرس آواز معتقد است آموزش آواز یکی از ارکان اصلی در موسیقی ایرانی است و در عین حال باید مدرسان و فعالان آموزش موسیقی بدانند که تدریس موسیقی و آموزش آواز یک شغل و یا به نوعی محلی برای در آمدزایی نیست.

وی درخصوص ضرورت تشکیل کارگاه آواز گفت: آوازدر موسیقی ایرانی جزء جدا ناشدنی ازموسیقی است که ازبزرگان هنرموسیقی سینه به سینه تابه امروز رسیده و حالا نوبت ما است که برای حفظ والبته تقویت این میراث به جا مانده از گذشته های دورکوشا باشیم ؛ بنابراین گمان می کنم وجود کلاسهای آواز نه تنها مفید بلکه لازم وضروری است.

رییس کانون خوانندگان خانه موسیقی درادامه خاطر نشان کرد :ضروت نیاز به کلاسهای آموزش آواز زمانی احساس می شود که می بینیم بسیاری از علاقه مندان بدون کوچکترین آگاهی و دانش از هنرموسیقی وارد این عرصه می شوند و کورکورانه فعالیت خود را آغازمی کنند ولی درنهایت بی نتیجه و سر خورده باز می گردند و این در حالی است که اگر ورود به این حیطه با آشنایی هنرجو به علم موسیقی و با هدایت یک کارشناس به ویژه در زمینه آواز صورت گیرد بسیاری از مشکلات حل و استعدادها کشف می شود وگمان می کنم برگزاری کلاس آواز توسط"محمد رضا شجریان "دقیقا به دلیل کشف استعداد های جوان دراین حیطه است.