کمرنگی «مردم» در آئینه تئاتر خوزستان/ مسیر مردم و تئاتر یکی نیست

خبرگزاری مهر، گروه استانها-  قاسم منصور آل کثیر: یکی از وظایف ذاتی هنر این است که آئینه زندگی و مسائل مردم باشد. به اعتقاد بسیاری از علاقمندان به تئاتر، تولیدات این حوزه همراه با مسائل روز و مشکلات استان و مردم نیست. مسائل جدی و مهمی که این روزها گریبان همه ساکنان خوزستان را گرفته اند از جمله پدیده گرد و خاک، بیکاری، مشکلات زیست محیطی، مسائل مربوط به آب و ... از موضوعات جدی هستند که همه شهروندان خوزستانی درگیر آن هستند اما چه مقدار از تولیدات در بخش های فرهنگی مخصوصا در حوزه تئاتر به این موضوعات اختصاص دارد؟

در روزهای اخیر پرونده ای در خصوص مشکلات و معضلات فراروی تئاتر استان در خبرگزاری مهر که شامل گفتگو و ارائه نظرات صاحب نظران این حوزه بود، منتشر شد. بسیاری از فعالان تئاتر در خوزستان در دو بخش فارسی و عربی می گویند وقتی زیرساخت و حمایت لازم از تئاتر نباشد نباید انتظار زیادی از این حوزه داشت. آنها معتقدند امنیت شغلی ندارند و فضای بی انگیزگی بر کل تئاتر استان مستولی شده است و به همین دلیل نباید انتظار کارهای حرفه ای یا مردمی داشته باشیم.

در مقابل، برخی دیگر می گویند اندک حمایتی که وجود دارد نیز باعث نشده تئاتر را به سمت دغدغه های مردمی بکشد، در حالیکه یک هنرمند تحت هر شرایطی باید به وظیفه ذاتی خود یعنی بیان دغدغه های مردم از زبان هنر بپردازد.

مسئولان نمی‌خواهند 

سیاوش طیب‌ طاهر، مدرس و کارگردان تئاتر در این باره به خبرنگار مهر گفت: ماجرای تئاتر خوزستان کلاف سردرگم و پیچیده ای است که اگر بخواهیم در کنکاش مشکلات آن به آسیب شناسی بپردازیم، بی شک به مسائل زیر ساختی کلان ملی و جغرافیایی خارج از استان می رسیم. متاسفانه در این زمینه همیشه مجبور به استفاده از این کلیشه هستیم که تئاتر ما معضلات بسیاری دارد اما با کمی تامل به مشکلاتی بیش از سخت افزار و نرم افزار می رسیم، تا آنجا که باید وضعیت کنونی تئاتر خوزستان را به نفس کشیدن تن خسته ای زیر آوار تشبیه کرد.

وی گفت: وضعیت کنونی شبیه به ادای هنر دراماتیک است نه رسالت و اصالت آن؛ هنر دراماتیک یعنی فریاد واقعیت های تلخ یک جامعه در کنار سرگرم کردن مخاطب. با توجه به شناختی که از فضای موجود دارم فکر می کنم متولیان امر بنا به دلایلی که خیلی از آنها مطمئن نیستیم، مایل هستند تئاتر استان در همین حد و اندازه ای که هست، باقی بماند و به رشد و تعالی نرسد. گویا متولیان علاقه ای به تولید فکر و روشنفکری ندارند.

طیب‌ طاهر افزود: متولیان فرهنگی هیچ برنامه ای برای فارغ التحصیلان رشته تئاتر ندارند. بهترین دوران زندگی هر جوان را برای تحصیل در رشته تئاتر می گیرند اما بعد از دانشگاه برنامه ای برای آنها ندارند. هنرمندان نیز ناچار خودشان را تنها برای انجام فعالیت، آلوده به شرایط تحمیلی می کنند. پذیرفتن چنین شرایطی به معنای به سمت و سوی تئاتر مناسبتی، غیر آکادمیک و غیر اصولی و البته جشنواره زده رفتن است؛ البته امیدوارم در جنگ میان شرایط کنونی و تلاش هنرمندان، پیروز این میدان هنرمند تئاتر باشد.

تئاتر عربی را جدی بگیریم

سید امیر موسوی مدرس و فعال در زمینه تئاتر کودک عنوان کرد: به صورت کلی جشنواره های تئاتر به منظور بیلان کاری سالانه برگزار می شوند و در اصل می توان گفت که این جشنواره ها، هدف هنرمندان نیستند. تئاتر، نباید مناسبتی و جشنواره ای باشد؛ البته برخی هنرمندان به دلیل مشکلات اقتصادی ناخواسته به این مناسبت ها تن می دهند.

موسوی افزود: ما در استان قومیت عرب را داریم که ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه تئاتر عربی و تعامل با کشورهای همسایه است اما عملا هیچ گاه این ظرفیت جدی گرفته نشده است.

مدرس و کارگردان تئاتر کودک توضیح داد: ما به عنوان نمایندگان ایران می توانیم با زبان عربی مسیر تعامل فرهنگی با بسیاری از کشورهای منطقه ایجاد کنیم. این چنین فعالیت هایی یک ابزار قدرتمند برای معرفی خوزستان و ایران است.

بی توجهی به مسائل اجتماعی

مریم مقدم عضو هیئت رئیسه کانون دانش آموختگان تئاتر استان اظهار کرد: رسالت هنرمند است که به دغدغه های مردم بپردازد. متاسفانه بسیاری از کارگردان های تئاتر فقط به اجرا بردن یک متن بدون شناخت به مسائل تئوریک و فنی کارگردانی و بازیگری و... بسنده می کنند و مسئولان و بازبین ها توجه لازم را به این امر ندارند و همین باعث می شود که تئاتر مجالی باشد برای پول زایی تا انتقال اندیشه. 

مقدم با بیان اینکه تئاتر کار کردن باید هدفمند باشد، گفت: یک تئاتری باید به لحاظ فکری از زمان حال جلوتر باشد اما وقتی برخی تنها به دنبال کسب رزومه هستند و دنبال دغدغه های اجتماعی نیستند به همین دلیل وضعیت همینی می شود که امروز در استان می بینیم. شاید هنرمندان مان جسارت کافی در انتقال مسائل ندارند یا مسئولان به افراد جسور میدان نمی دهند.

دردها دیده شود

اما مشاور هنری استاندار خوزستان، نگاهی خوش بینانه نسبت به وضعیت تئاتر استان دارد. به گفته وی اخیرا فعالیت های مهم و موثری توسط فعالان تئاتر صورت گرفته که روزنه های امید را نشان ما می دهد.

رضا کیانی، مشاور هنری استاندار عنوان کرد: وضعیت محتوای تئاتر استان خوزستان باید از سوی جامعه شناسان، روان شناسان و اهالی هنر به شکل دقیق آسیب شناسی شود. هنرمند باید مصلح باشد، اشتباهات و کج روی های جامعه را بشناسد و نقد کند. نقد و فریاد هنرمند باید در چهار چوب خلق و تولید اثر باشد و نباید درگیر شعار زدگی شود.

 عضو کانون ملی منتقدین تئاتر ایران افزود: دردها و اولویت های جامعه و جهان پیرامون باید در اثر هنرمند وجود داشته باشد. هنرمند باید ادبیات حاکم بر اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی سرزمینش را بشناسد و نباید نسبت به آسیب های محیط زیستی خنثی عمل کند. این قشر باید در حوزه سلامت با آگاهی بخشی، مقدمات پیشگیری از بیماری ها را اشاعه و تقویت کند.

کیانی تصریح کرد: خوشبختانه اخیرا اهالی تئاتر استان چند برنامه در زمینه درام های مشهور جهان ترجمه و اجرا کردند. این چنین فعالیت هایی را باید به فال نیک گرفت.

تئاتر استان نباید منتظر حمایت باشد

کاظم شیاعی مدرس تئاتر نیز در این باره افزود: اهالی تئاتر خوزستان با دغدغه های مردم آشنایی دقیقی ندارند؛ از سوی دیگر تعامل بسیار کمی با مسئولان دارند؛ متاسفانه در این زمینه علم و تخصص کافی برای آسیب شناسی مسائل اجتماعی وجود ندارد.

این مدرس تئاتر گفت: هنر تئاتر خصوصا تئاتر خیابانی بسیار تاثیرگذار است، باید کاری کرد تا مردم به سمت این هنر بیایند. باید دقیق و تخصصی پیش رفت و از هر گونه تولید آثار خطا و غلط دور شد، زیرا استمرار فعالیت نادرست، سیر صعودی غلط را رقم می زند.

شیاعی اظهار کرد: تئاتر استان نباید منتظر حمایت باشد. باید به صورت خودجوش وارد شد و مسائل مردم را بررسی و بازنمایی کرد.

نبود زیرساخت

پوریا منجزی کارگردان سینما عنوان کرد: باید در خوزستان چتر حمایتی برای هنرمندان وجود داشته باشد تا از خروج آنها از این استان جلوگیری شود.

منجزی افزود: بسیاری از هنرمندان تئاتر و دیگر شاخه های هنری که از خوزستان مهاجرت کرده اند، انگیزه ای برای بازگشت به استان ندارند. موضوعات مهمی همچون؛ بدی آب و هوا، بی توجهی و همراه نبودن مسئولان، نبود سالن های استاندارد و دیگر مشکلات به صورت زنجیروار باعث می شود، هنرمندان انگیزه ای برای بازگشت نداشته باشند.

هنرمندان خودسانسوری می کنند

بعضی هنرمندان کم توجهی به مسائل اجتماعی در آثار هنری را تعمدی نمی بینند و می گویند علت اصلی «ناآگاهی هنرمند» از معضلات اجتماعی است. مصطفی بوعذار از کارگردانان تئاتر اهواز چنین باوری دارد. 

بوعذار گفت: بخشی از فعالان عرصه تئاتر خوزستان به دلیل نداشتن آگاهی و قدرت کافی در حوزه خودشان دچار خودسانسوری می‌شوند. 

وی در این باره توضیح داد: این گروه از هنرمندان با رسالت اجتماعی خود آشنا نیستند و ناآگاه به مشکلات اجتماعی ما هستند.

بوعذار افزود: در استان ما با کثرت سوژه‌ها مواجه هستیم که هنرمند نمی‌تواند نسبت به آنها خنثی باشد. متأسفانه بسیاری شناختی از مشکلات زیست‌بوم خود ندارند. این مشکلات باید در فعالیت‌های هنری ازجمله تئاتر مطرح شود.

این نویسنده و کارگردان تئاتر اظهار کرد: در مریوان رخدادهای فرهنگی هنری بیشتری نسبت به خوزستان در بخش محیط‌زیست دیدم. هنرمندان ما سفارش کار شدند. خوزستان سرشار از ناگفته‌ها و سوژه‌ها است.

وی تأکید کرد: از وظایف ذاتی هنرمند واکنش به‌موقع به وقایع است. اتفاقاتی که پیرامون ما رخ می‌دهد به‌قدری عمیق و مؤثر است که باید به آنها پرداخته شود.

تصمیم با مردم

خودسانسوری هنرمندان، نبود زیرساخت برای تئاتر، حمایت نشدن هنرمند و تئاتر، کم توجهی به ظرفیت تئاتر عربی، دیده نشدن دردهای مردم در تولیدات هنری و بی توجهی تئاتر به مسائل اجتماعی روز ازجمله مسائل مهمی بود که فعالان عرصه تئاتر به آنها پرداختند. از گفته های این هنرمندان پرواضح است که دغدغه های روز مردم کمتر در آثار هنری پراخته می شود. 

از دیگر سو، بعضی هنرمندان بر این باورند که تئاتر در خوزستان از سوی مسئولان به شکل تعمدی مورد توجه قرار نمی گیرد. بعضی دیگر می گویند متولیان تئاتر را جدی نمی گیرند. با این حال هستند عده ای از هنرمندان که بر این باورند، هنرمند تحت هر شرایطی باید به وظیفه ذاتی خود که توجه به دغدغه های مردم است بپردازد. با تمام تفاسیر، این مردم هستند که تشخیص می دهند آیا در آئینه فعالیت هنرمندان دیده می شوند یا خیر؟