کام زنبورداران تلخ شد/ به خطر افتادن برند عسل زرشک و عناب

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: هر سال موسم بهار که می‌شود، زمان برداشت ناب‌ترین محصول خدادادی آغاز می‌شود، محصولی که نه تنها یک خوراکی بسیار کامل به شمار می‌رود بلکه اکنون از خواص درمانی آن در هر محفلی گفت و شنود می‌شود.

خراسان جنوبی نیز با داشتن باغ‌های زرشک، زعفران، عناب و البته گیاهان دارویی بسیار اثر بخشش به مکانی ویژه برای تولید بهترین عسل کشور تبدیل شده است، تا جایی که میزان برداشت به ۱۲۰تن در سال رسیده بود.

اما طاعون خشک‌سالی دست بی‌رحمش به پر زنبورداری استان هم گرفت، چراکه کمبود گل، کاهش سطح زیر کشت باغ‌هاو هر آنچه به تولید گل برای خوراک زنبورعسل محیا بود در چند سال اخیر کمی این تولید را آزار داد.

سم‌پاشی بدون هماهنگی

«مجبورم برای تولید بیشتر کندوها را جا به جا کنم، این جابه‌جایی برای من به‌عنوان یک زنبوردار یک استرس و برای خود زنبورها یک استرس جدا دارد، حمل‌ونقلی که پر از ریسک است، پر از نگرانی و اضطراب اینکه آیا کندوها سالم به مقصد می‌رسد و ترس اینکه آن شهری که دارم کندوها را می‌برم فضای مناسب برای کندوهای من نیز خواهد داشت؟ چون تعداد زیادی از زنبورداران خراسان جنوبی به دلیل خشک‌سالی کندوهایشان را جابه‌جا می‌کنند».

این بخشی از دغدغه رحمان فاطمی یکی از زنبورداران خراسان جنوبی است که حالا به دلیل خشک‌سالی و کاهش محصولات زراعی مجبور است در انتظار گلدهی درختان بماند، البته اگر بخواهد زنبورها را در همین استان نگه دارد.

البته وی به تولید کلزا در برخی شهرستان‌ها اشاره می‌کند که مدتی است به زنبورداری نیز کمک کرده اما در این میان دغدغه‌ دیگری بر جان زنبورداران افتاده است.

آن‌طور که این زنبوردار استان می‌گوید انگار هیچ هماهنگی بین کشاورزان و زنبورداران برای زمان سم‌پاشی باغ‌ها و مزارع وجود ندارد، کشاورزان به دلیل کاهش مقاومت درختان در برابر آنچه خشک‌سالی باعث آن بوده درختان را سم‌پاشی می‌کنند تا از آفات در امان بماند اما این سم‌پاشی گاهی دقیقاً با زمان گلدهی درخت مواجه است.

قسمت تلخ این داستان جایی است که زنبورها برای بهره‌برداری از شهد گل‌ها مهمان آن باغ می‌شوند اما غافل از اینکه صاحب‌خانه، دیگر پذیرای این مهمان‌های باارزش نیست و گل‌های سمی می‌شود عامل قتل زنبورهای زرد عسلی استانمان و زنبوردار را به‌پای کندوهای عزادار می‌کشاند و به این فکر وا می‌دارد که آیا با این شرایط می‌توان زنبورداری را ادامه داد؟

ناخن‌خشکی آسمان به زمین هم رسید

محمدحسین نوفرستی یکی دیگر از زنبورداران پرتلاش استانمان است، او از دغدغه‌های دیگری برای زنبورداران استان پرده بر می‌دارد، از زرشک کارانی که نمی‌گذارند کندوهای زنبور در نزدیک باغ‌هایشان باشد.

او از فواید عسل زرشک و عناب می‌گوید و این‌که این نوع عسل به دلیل انحصار زرشک و عناب در خراسان جنوبی می‌تواند یک برند ویژه برای استان باشد، اما خشکسالی‌ها حال برخی از کشاورزانمان را ناجور کرده و صبرشان را کم تا جایی که به دلایلی نامعلوم برخی از آنها نمی‌گذارند کندوهای عسل در کنار باغ‌های زرشکشان قرار گیرد.

نه تنها باغ‌های زرشک در اختیار زنبورداران این استان است بلکه از خراسان رضوی نیز مهمان‌هایی داریم که کندوهایشان را به اینجا می‌آورند این زنبوردار ادامه می‌دهد: در تمام کشور عسل خراسان جنوبی را به عسل زرشک و عناب می‌شناسند حال تصور کنید این قابلیت از عسل مان گرفته شود، متأسفانه دلیل موجهی نیز برای آن بیان نمی‌شود وقتی از کشاورز می‌پرسیم چرا نمی‌گذارید، پاسخ‌هایی می‌شنویم که بیانش شاید عملکرد جهاد کشاورزی را زیر سؤال ببرد.

از سایر زنبورداران نیز در این رابطه حرف‌های مشابهی می‌شنوم. با مدیریت جهاد کشاورزی زیرکوه تماس می‌گیرم به این دلیل که بیشترین زرشک تولید استان مربوط به این شهرستان است، اما او به کل این گفته‌ها را رد می‌کند، اما در پاسخ‌هایش موضوع دیگری را افشا می‌کند که آتش‌بر دل مدیرعامل اتحادیه زنبورداران خراسان جنوبی می‌اندازد.

بنی اسدی مدیر جهاد کشاورزی زیرکوه به خبرنگار مهر می‌گوید: نه تنها باغ‌های زرشک در اختیار زنبورداران این استان است بلکه از خراسان رضوی نیز مهمان‌هایی داریم که کندوهایشان را به اینجا می‌آورند.

غصه‌های عسلی مدیرعامل

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران خراسان جنوبی درد و دلش زیاد است، تأیید می‌کند که برخوردهای زیادی با زنبورداران شده است و ماجرا کاملاً حقیقت دارد حتی قبلاً فقط در یک روستا این برخورد را با کندو دارمان داشتند اما سال ۹۶ روستای دیگری هم اضافه شد و این یعنی رشد یک بحران در خراسان جنوبی که مسئولان جهاد کشاورزی از آن غافل‌اند.

علیرضا یوسفی خود اهل خراسان جنوبی است و خراسان جنوبی‌ها نیز به مهمانداری و غریب‌نوازی شهره خاص و عام‌اند اما با ابراز تأسف از این‌که زنبورداران خراسان رضوی به باغ‌های زرشک خراسان جنوبی می‌آیند و راحت برند عسل زرشکی خراسان جنوبی را که تنها دارایی زنبوردارانمان است را با خود می‌برند به‌شدت ابراز ناراحتی و گلایه می‌کند.

از او می‌پرسم آیا آنها بابت اینکه کندوهایشان را در کنار باغ‌های زرشک قرار دهند مبلغی به باغدار پرداخت می‌کنند، پاسخش منفی است و تأکید می‌کند: بسیاری از باغداران ما خودشان زنبوردار هم هستند.

وی ادامه می‌دهد: چطور است که وقتی زنبورداران ما می‌خواهند به استان‌های دیگر بروند به‌طور حتم باید از اتحادیه آن استان مجوز بگیرند آن‌وقت زنبورداران دیگر به این راحتی به استان می‌آیند و آقایان بدون در نظر گرفتن مسائل امنیتی و بهداشتی زنبورها، که ممکن است زنبورهای مهمان چندین بیماری را با خود به استان بیاوردند، اجازه استفاده از گل زرشک را به همه می‌دهند.

یوسفی با اشاره به اینکه ممکن است آنها از دامپزشکی استعلام داشته باشند مجوز اتحادیه را ضروری می‌داند و تأکید می‌کند. ما بارها خواسته‌ایم کندوهایمان را به آن استان‌ها ببریم با مخالفت شدید مواجه شده‌ایم و بگذارید نگویم چه برخوردهایی با زنبوردار ما شده است.

وی از دغدغه دیگری نیز می‌گوید و آن اینکه صندوق بیمه کشاورزی با رویه‌ای که در پیش‌گرفته باعث شده هیچ‌کدام از زنبورداران به سمت بیمه نروند.

وی توضیح می‌دهد: بارها اعلام می‌کنیم که به دلیل خشک‌سالی و ضعف زنبورعسل و البته مسمومیتی که در استفاده از شهدهای سمی رخ می‌دهد، جمعیت کندو کاهش‌یافته، اما پاسخ دلسردکننده کارشناسان بیمه تلاش زنبوردارمان را به نابودی می‌کشاند.

به گفته یوسفی صندوق بیمه ادعا می‌کند که کارشناس بیمه‌اش در این زمینه تحصیلات دارد اما در کار زنبورداری وقتی تجربه نباشد، برای تشخیص صحیح بروز مشکل هیچ پاسخ درستی دریافت نمی‌شود چون درعین‌حال که کندو به‌شدت با مشکل جمعیت مواجه شده کارشناس بیمه با دیدن ۱۰۰ زنبور می‌گوید نه اتفاقی رخ نداده است.

زنبورداری در استان معجزه است

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران خراسان جنوبی زنبورداری در خراسان جنوبی را یک معجزه توصیف می‌کند و از مسئولان می‌خواهد با دستان این معجزه گران مهربانانه‌تر برخورد کنند.

در بیشتر مواردی که برای جبران خسارت به صندوق بیمه مراجعه می‌شود همه را به‌پای سوء مدیریت می‌گذارند او می‌خواهد حداقل یک فرد امین ازنظر اتحادیه و همچنین مورد تأیید صندوق بیمه برای کارشناسی خسارت در کنار کارشناس صندوق بیمه حضورداشته باشد، شاید به این طریق زنبورداران بیشتری به بیمه کندوها روی‌آورند.

به گفته وی در بیشتر مواردی که برای جبران خسارت به صندوق بیمه مراجعه می‌شود همه را به‌پای سوء مدیریت می‌گذارند.

یوسفی حمله زنبور قرمز و مرغ زنبورخوار را از عمده مشکلات زنبورداران استان می‌داند و ادامه می‌دهد: به‌تازگی گردوغبار و طوفان و نیز سرما و گرماهای ناگهانی نیز مقاومت زنبورها را تحت تأثیر قرار داده است.

حمایت در حد حرف

وی در بیان بخش دیگری از مشکلات زنبورداران از مسئولان جهاد کشاورزی می‌خواهد حال که حمایت مالی و تسهیلاتی نمی‌کنید حداقل حمایت اسمی و معنوی از زنبورداران داشته باشید.

یوسفی در این بحث می‌گوید: متأسفانه از سامانه تسهیلات روستایی حرفه زنبورداری حذف‌شده و در مقابل گفته می‌شود باید در سامانه کارا از تسهیلات استفاده کنند که این هم نیاز به روندی دارد که کار را کمی مشکل می‌کند.

وی به وجود عسل‌های تقلبی اشاره می‌کند که گاهی باعث می‌شود حتی با کیلویی ۲۰ هزار تومان نیز در شهر عرضه شود درحالی‌که عسلی که زنبوردار بابت آن نیش زحمات و نامهربانی مسئولان و ناخن‌خشکی آسمان و زمین را تحمل کرده با کیلویی ۶۰ تا ۸۰ هزار تومان به‌نقد کشیده شود.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران خراسان جنوبی تمام این دغدغه‌ها را نشانه‌ای برای معجزه بودن تولید زنبور در استان می‌داند و تأکید می‌کند: بااین‌همه گاهی شاهد وجود عسل‌های نامعتبر در سطح سوپرمارکت‌ها هستیم، که این موضوع باید با دقت بیشتری از طرف دامپزشکی استان پیگیری شود.

تمام دغدغه‌هایشان برحق است

یک مسئول در جهاد کشاورزی  خراسان جنوبی که به‌طور مستقیم با زنبورداران در ارتباط است، تمام دغدغه‌هایی که از سوی زنبورداران بیان‌شده است را تأیید می‌کند و به خبرنگار مهر می‌گوید: برای حل این مشکلات باید عزم جدی بین همه دستگاه‌ها برقرار شود.

علیرضا فضایلی با اشاره به کلاس‌های آموزشی که جهاد برای زنبورداری در استان برگزار کرده است می‌افزاید: خوشبختانه زنبورداران استان به خوبی به‌کارشان واقف‌اند ، آنها تمام دغدغه‌های که مربوط به زنبورداری است را می‌دانند و تلاش می‌کنند بهترین نوع عسل را تولید کنند.

وی ادامه می‌دهد: خشک‌سالی باعث شده عده زیادی از کندو دارها کندوها را کوچ دهند، که این موضوع خود دردسرهای فراوان برای زنبوردار دارد.

وی تأکید می‌کند: جالب است بدانید بااین‌همه تولید عسل استانمان کاهش نداشته و میزان تولید در سال گذشته ۱۲۷ تن گزارش‌شده است، در حالی سال ۹۵ حدود ۱۲۰ تن عسل برداشت داشتیم.

خشک‌سالی باعث شده عده زیادی از کندودارها کندوها را کوچ دهند، که این موضوع خود دردسرهای فراوان برای زنبوردار دارد فضایلی با اشاره به اینکه زنبورداران نیز می‌توانند از شرایط تسهیلاتی بهره‌مند شود می‌گوید: اکنون حدود ۸۷۰ نفر زنبوردار در استان داریم که تعدادی از آنها به عنوان شغل دوم به آن مشغول‌اند.

به گفته وی بیشترین تولید عسل در شهرستان بیرجند با ۱۸۰ نفر زنبوردار انجام می‌شود.

مدیر جهاد کشاورزی بیرجند با اشاره به این‌که برداشت سالانه عسل در این شهرستان ۱۱۱ کیلوگرم است، به خبرنگار مهر می‌گوید: بیرجند رتبه اول استان در تولید عسل عمده را دارد، عسل این شهرستان عسل زرشک، عناب، یونجه و خارشتر است.

محمدی تعداد کلنی‌های این شهرستان را حدود ۱۵ هزار و ۲۰۰ و زنبورستان ها را حدود ۱۶۶ واحد عنوان می‌کند که در این واحدها ۱۶۰ زنبوردار فعالیت می‌کنند.

به گفته وی هر فرد با داشتن حدود ۵۰ کندوی فعال از طریق مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان می‌تواند پروانه بهره‌برداری دریافت کند.

مدیرکل دامپزشکی خراسان جنوبی نیز از سم‌پاشی ناهماهنگ با زنبورداران خبر دارد و می‌گوید: گاهی سمی که برای یونجه به‌کار می‌رود، تا ۱۵ روز بعد از زمانی که گفته می‌شود خطرش برطرف شده هنوز مسمومیت‌هایی در دام به وجود می‌آورد.

محمد اصغر زاده با تأکید به کاهش جمعیت برخی کندوهای عسل به دلیل ضعیف شدن زنبورهای عسل و کاهش مقاومت آن‌ها اعلام می‌کند: باکار زنبورداران استان آشنا هستیم و تلاش می‌کنیم نهایت حمایت را از آن‌ها داشته باشیم.

وی به شهروندان توصیه می‌کند تا از دوره‌گردهایی که در حاشیه خیابان یا به‌صورت فله‌ای اقدام به فروش عسل می‌کنند به‌هیچ‌وجه عسل خریداری نکنند.

وی تصریح کرد: در پایش های دوره‌ای دامپزشکی استان از کیفیت عسل و پایش زنبورستان ها معلوم شده است عسل معروف زرشک و عناب خراسان جنوبی علاوه بر جنبه غذایی خواص درمانی نیز دارد.

محصول زنبورداران خراسان جنوبی که آوازه آن به سراسر کشور رسیده، هرچند از دور شنیدن لذت بخشی دارد. اما بااین‌همه انگار اوضاع مدیریتی استان نیز مانند اوضاع آب‌وهوایی‌اش شده، چراکه هرروز برای این معجزه گران پر از غصه‌های عسلی است.