دست مهربانی بر سر یتیمان/ ثمره عقل، معاشرت با اهل خیر است

به گزارش خبرنگار مهر، شرح دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان به قلم حسین محمدی فام نویسنده کتاب «تاآسمان» را در ادامه می خوانید؛

اَللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحمَةَ الأَیْتامِ وَ اِطعامَ الطَّعامِ وَإِفْشاءِ السّلام  وَصُحْبَةَ الکِرامِ،بِطَوْلِکَ یا مَلْجَاَ الأمِلینَ.

خداوندا در این روز مرا به مهربانی با یتیمان و اطعام به گرسنگان و افشاء و انتشار سلام و مصاحبت با نیکان موفق گردان ، به حق انعامت ای پناه آرزومندان.

خداوند کریم در قرآن مجید بر ترحم به یتیمان و عدم تندی با آنان، آیه‌ای نازل فرموده است: در آیه ۹ سوره مبارکه ضحی آمده است: فَاَمَّا الیَتیمَ فَلا تَقْهَرْ ؛ پس با یتیم قهر و تندی و خشم نکن.

قرآن در بیان علت تنگ شدن رزق و روزی برخی از بندگان که می‌گویند خدا ما را خوار کرده است نیز می‌فرماید:

کَلّا بَلْ لا تُکْرِمُونَ الیَتیمَ[۱]؛ نه چنین است، بلکه شما یتیم را گرامی نمی‌دارید.

اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) نیز که معلمان و مفسران حقیقی قرآن کریم هستند، در روایات زیادی که برخی از آنها در تفسیر همین آیات و برخی دیگر به طور جداگانه بیان شده، ما را به مهربانی و گرامیداشت ایتام سفارش فرموده‌اند.

امام صادق (ع) می‌فرماید: هیچ بنده‌ای نیست که از رحمت و مهربانی، دست بر سر یتیمی بکشد مگر اینکه خداوند به ازای هر مویی [که بر آن دست کشیده است] نوری در روز قیامت به او عطا می‌کند.

رسول مکرم اسلام، حضرت محمد (ص) نیز فرمود: هرکس یتیمی را کفالت کند و نفقه [ مخارج] او را به عهده گیرد، من و او در بهشت مانند این دو هستیم. و اشاره کرد به انگشت سبابه و انگشت وسطی دستان مبارکش.[۲]

موضوع دیگر مورد تاکید در این دعای شریف، اطعام است.

فرهنگ سفره‌داری و غذا دادن به مردم، یکی از سنت‌های حسنه اسلامی است که در بین جامعه ما نیز آداب و رسوم خاصی دارد.

مؤمنین به دنبال آن هستند تا به بهانه‌های گوناگون، سفره های اطعامی بگسترند و اقوام، آشنایان و بالاخص فقرا را بر سر این سفره ها غذا دهند تا به این سنت اسلامی عمل کرده باشند؛ اگرچه در روایات ما اطعام فقرا و مساکین بیشتر سفارش شده، لکن طعام دادن به مردم، بطور عام نیز موضوعیت دارد و ما را به آن ترغیب کرده‌اند.

امیرالمؤمنین علی (ع) از قول رسول گرامی اسلام (ص) فرمودند: خداوند در بهشت غرفه‌هایی مخصوص دارد که برخی بندگان خاص خود را در آنجا جای می‌دهد و سپس آن حضرت به بیان ویژگی‌های ممتاز آن بندگان ‌پرداختند. یکی از آنان را اطعام طعام و دیگری را افشاءالسلام، یعنی سلام کردن به همه مردم اعلام ‌کردند.[۳]

روایت شده مردی لگام مرکب پیامبر اکرم (ص) را گرفت و پرسید کدام اعمال با فضیلت‌تر است؟ حضرت در جواب او فرمود: غذا دادن به مردم و نیکو صحبت کردن با مردم.[۴]

امام صادق (ع) نیز در سخنی نورانی فرمود: اخلاق نیکو و طعام دادن به مردم از [نشانه‌های] ایمان است.[۵]

در ادامه شرح دعای این روز و دربارة عبارت إفشاء سلام این نکته قابل ذکر است که إفشاء السّلام به معنای بلند سلام کردن نیست، بلکه به معنای آن است که انسان به هرکسی که برخورد کرد، سلام کند.[۶]

حضرت امام صادق (ع) در روایتی می‌فرماید: افشای سلام این است که انسان به هر مسلمانی که برخورد می‌کند، در سلام کردن بُخل نَوَرزَد.[۷]

سلام کردن از دستورات اکید اسلام است که آداب خاصی نیز دارد. در این بخش با نقل احادیث معصومین(ع) به ذکر اهمیت سلام و برخی از این آداب می پردازیم:

امام صادق (ع) می فرماید: از علایم و نشانه‌های تواضع این است که به هرکس که برخورد کردی سلام کنی.[۸]

رسول خدا (ص) می‌فرماید: کسی که قبل از سلام به سخن گفتن بپردازد، جوابش را ندهید.[۹]

پیامبر اکرم (ص) در بیان نورانی دیگری می‌فرماید: کسی را قبل از آن که سلام کند، به غذایت دعوت نکن.[۱۰]

حضرت علی (ع) نیز در این باره می‌فرماید: سلام ۷۰ حسنه دارد، ۶۹ حسنه برای سلام کننده و یک حسنه برای جواب دهنده آن است. [۱۱]

درخواست دیگر ما از خدا در دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان، همنشینی با کریمان است.

اسلام برای مصاحبت، دوستی و معاشرت با انسان‌های شرافتمند و بزرگوار، محترم و کریم سفارش‌های ویژه‌ای دارد.

فرهنگ دینی ما مسلمانان را از دوستی و معاشرت با انسان‌های ضعیف‌الایمان و خطاکار برحذر داشته است و دستور داده با انسان‌های کریم و بزرگوار نشست و برخاست کنیم که البته این انسان‌های گرامی را قرآن به ما معرفی می‌کند: اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَاللهِ اَتْقیکُم ؛ همانا گرامی‌ترین شما در نزد خدا پرهیزکارترین شماست.[۱۲]

رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: بهترین کارها مصاحبت با خوبان و بدترین اعمال همنشینی با بدهاست.[۱۳]

حضرت علی (ع) نیز فرمودند: ثمره عقل، معاشرت با اهل خیر است.[۱۴]

امیرالمؤمنین علی (ع) در جای دیگری فرمودند: همنشینی با اهل شر موجب بدگمانی به اهل خیر می‌شود.[۱۵]