مروری بر اقتباس‌های سینما از آثار فیلیپ راث/ اتفاقی که شکست خورد

خبرگزاری مهر-گروه هنر-محمدامین شکاری: فیلیپ راث نویسنده بزرگ آمریکایی برنده جایزه پولیتزر که سال ها نامش در میان گزینه های اصلی کسب جایزه نوبل ادبیات نیز قرار داشت و البته هیچگاه این جایزه را دریافت نکرد روز گذشته ۲۲ می در سن ۸۵ سالگی درگذشت و انتشار این خبر درگذشت یکی از بزرگترین نویسندگان قرن بیستم آمریکا، جهان ادبیات را تحت تاثیر قرار داد.

این نویسنده بزرگ آمریکایی که در ادبیات بسیاری از جوایز مهم دنیا از جمله پولیتزر، من بوکر، پن/فاکنر و ... را از آن خود کرده است از همان ابتدا اقتباس سینمایی از آثارش از سوی تهیه کنندگان هالیوود مورد توجه قرار گرفت. این اقتباس های سینمایی هرچند برای وی شهرتی در عالم سینما به همراه داشتند اما تقریبا در همه موارد موفقیت چندانی کسب نکردند.

در اینجا به بهانه درگذشت این نویسنده مهم جهان به صورت گذرا به اقتباس های سینمایی از آثار وی می پردازیم.

فیلم «خداحافظ کلمبوس» (۱۹۶۹) اولین رمان کوتاه راث بود که فیلمنامه آن توسط آرنولد شولمن نوشته شد و با بازی الی مک‌گرو در اولین نقش آفرینی مهم سینمایی اش به کارگردانی لری پیرس ساخته  شد. مک گرو که بعدها با فیلم «داستان عشق» به شهرتی جهانی رسید در این فیلم نقش برندا پاتیمکین دانشجویی از خانواده ای ثروتمند را ایفا می کند که درگیر رابطه عاشقانه ای با نیل (با بازی ریچارد بنجامین) می شود. «خداحافظ کلمبوس» جوایز متعددی به دست آورد و توانست در میان ۱۰ فیلم پرفروش سال ۱۹۶۹ جای بگیرد و شاید تا به امروز به عنوان موفق ترین اقتباس از آثار راث لقب گرفته است.

سه سال بعد از آن «شکایت پورتنوی» رمان جنجالی راث راهی سینماها شد. این رمان که بخش اعظم آن با مسایل جنسی و هویت یهودی سر و کار دارد در استرالیا ممنوع اعلام شد. با این حال اقتباس سینمایی اثر توسط ارنست لمن در اولین و تنها تجربه کارگردانی اش از سوی منتقدان با استقبال روبرو نشد. راجر ایبرت منتقد سرشناس سینما یکی از مخالفان سرسخت این فیلم بود. او فیلم و به ویژه بازی لی گرانت در نقش سوفی پورتنوی (مادر شخصیت اصلی داستان) را به باد انتقاد گرفت.

تا پایان قرن بیستم هیچ اقتباس دیگری از کارهای راث صورت نگرفت تا این که پس از موفقیت این نویسنده در سال ۱۹۹۸ و دریافت جایزه پولیتزر برای رمان «پاستورال آمریکایی» و متعاقب آن نوشتن رمان «ننگ بشری»  موجب شد که در سال ۲۰۰۳ نیکلاس میر فیلمنامه نویس دست به اقتباس سینمایی از رمان «ننگ بشری» بزند. این فیلم به کارگردانی رابرت بنتون با بازی آنتونی هاپکینز، نیکول کیدمن و گری سینایس با نظرات متناقضی روبرو بود به گونه ای که منتقد نیویوک تایمز ا. اُ اسکات فیلم را فاقد جان کلام رمان توصیف کرد در حالی که راجر ایبرت شجاعت شخصیت ها و نقش آفرینی کیدمن و هاپکینز را ستود.

در سال ۲۰۰۸ فیلم «مرثیه» بر اساس رمان «حیوان در حال مرگ» با بازی بن کینگزلی، پنه لوپه کروز، دنیس هاپر و پاتریشیا کلارکسون به کارگردانی الیزابت کوشت چهارمین اثر راث بود که به سینما راه یافت. این فیلم که بسیار به روح کار راث نزدیک شده است در میان منتقدان نظرات نسبتا مثبتی دریافت کرد و راجر ایبرت به فیلم سه ستاره داد با این حال گفت که «مرثیه» فیلم بزرگی نیست.

در سال ۲۰۱۴ گرتا گرویگ در مقابل آل پاچینو در اقتباسی از رمان «حقارت» که در سال ۲۰۰۹ توسط این نویسنده نوشته شد، قرار گرفت. این فیلم ساخته بری لوینسون داستان بازیگر سالخورده ای است که اعتماد به نفس خود را از دست داده و عقلش رو به زوال است. پاچینو ایفاگر نقش این بازیگر سالخورده است. «حقارت» هم با نقدهای متناقضی روبرو شد. بیش تر منتقدان به نکوهش فیلم پرداخته و البته بازی پاچینو را ستودند.

آخرین اقتباس از کارهای راث در دوران حیاتش یکی از برجسته ترین رمان هایش «پاستورال آمریکایی» بود که در سال ۲۰۱۶ توسط ایوان مک گرگور در اولین تجربه کارگردانی اش ساخته شد«خشم» دیگر اثر راث است که در سال ۲۰۱۶ توسط جیمز شاموس براساس رمانی به همین نام نوشته راث ساخته شد. فیلم با نقدهای اغلب مثبتی مواجه شد. بیل زوکر منتقد شیکاگو سان تایمز از «خشم» به عنوان یکی از معدود فیلم های سال ۲۰۱۶ یاد کرد که حتما باید دیده شود. این فیلم که  قطعا یکی از موفق ترین اقتباس های آثار راث در سینماست در گیشه تنها سه و نیم میلیون دلار به دست آورد.

آخرین اقتباس از کارهای راث در دوران حیاتش یکی از برجسته ترین رمان هایش «پاستورال آمریکایی» بود که در سال ۲۰۱۶ توسط ایوان مک گرگور در اولین تجربه کارگردانی اش ساخته شد. «پاستورال آمریکایی» زندگی ورزشکار موفقی است که با یک ملکه زیبایی ازدواج کرده و وارث ثروت و کسب و کار پر رونق پدر او می شود اما این زندگی ظاهراً بی‌عیب‌ونقص زمانی به‌هم می‌ریزد که دخترش در اعتراض به جنگ ویتنام وارد فعالیت‌های تروریستی و بمب‌گذاری می‌شود. این اقتباس که با نقدهای اغلب منفی روبرو شد در گیشه جهانی با فروش کمتر از ۲ میلیون دلار برای سازندگانش یک شکست مطلق بود.

در پایان می توان گفت که این اقتباس های اغلب کم اثر از آثار برجسته راث، کار را به جایی رسانده که به گفته پیتر مورگان فیلمنامه نویس بریتانیایی خیلی ها دیگر ترجیح می دهند فیلمی درباره زندگی واقعی راث و چیزهایی که روی او تاثیر گذاشته‌ ببینند تا اینکه شاهد یک اقتباس ضعیف دیگر از آثار او باشند.