امام علی(ع) برای افزایش تولید و ارتقای معیشتی جامعه تلاش می‌کرد

به گزارش خبرنگار مهر، یکی از ابعاد شخصیتی امام علی(ع) که شاید کمتر به آن توجه شده است بعد تلاشگری و فعالیت فردی و اجتماعی و تولیدی ایشان است. حضرت امیر(ع) در همه ابعاد زندگی تلاش و تکاپو می کرد؛ نه فقط برای تحقق ارزشهای معنوی و دینی بلکه در جهت کسب درآمد و منافع  و برای ارتقای وضعیت جامعه به خصوص ارتقای معیشت مردمی که با او ارتباط داشتند و معیشت جامعه ای که در آن زندگی می کرد. ایشان برای این منظور همواره در حال برنامه ریزی و تلاش بودند تا معاش مردم نیز در کنار معادشان تامین شود. حضرت با توجه به جایگاه بلند علمی و معنوی خود هم تلاش علمی و مطالعاتی انجام می داد و هم نسبت به آنچه که پیرامونش می گذشت حساس بود و مسائل را با دقت زیر نظر داشت. دکتر مصطفی عباسی مقدم استاد دانشگاه کاشان، در مورد سیره اقتصادی حضرت گفت: فعالیت علمی حضرت مانع آن نمی شد که فعالیت یدی، فیزیکی و بدنی نداشته باشد بلکه حضرت از فعالترین انسانهای زمان خودش بود؛ از لحاظ کار تولیدی واقتصادی، کار مفید و خلاق تا همه افراد جامعه از آن بهره مند شوند.

وی افزود: به عبارت دیگر یک بُعد از ابعاد شخصیتی امام(ع)، تلاش برای گسترش علم  و ترویج آگاهی و دانش بود که در قالب آموزشهایی به شاگردانشان ارائه می کردند. در عرصه علوم مختلف اسلامی اکثر علوم به امیرالمؤمنین(ع) ختم می شود. علوم قرآنی مطلقا از سوی ایشان ترویج پیدا کرده و تأسیس شده است. علوم مربوط به عربیت و قواعد عربی نیز از طریق حضرت به شاگردانشان آموزش داده شده است. تفسیر آیات قرآن کریم و شان نزول آیات بسیاری از طریق حضرت امیرالمؤمنین(ع) به شاگردانشان منتقل شده است. ابن عباس یکی از شاگردان معروف ایشان است که می گوید: من هرآنچه از قرآن و مسائل علوم قرآنی گفته ام همه را در محضر و پیشگاه امیرالمومنین(ع) یاد گرفته ام. می دانیم ابن عباس یکی از پیشتازان علوم قرآنی و حدیث است و بنابراین یک بُعد فعالیت‌های ایشان گسترش دانش و حکمت و علم است.

عباسی مقدم تصریح کرد: بُعد دیگر از ابعاد شخصیتی امیرالمومنین(ع) تلاش برای ایجاد کار و تولید و رفع نیازمندیهای فرد، جامعه و خانواده است. حضرت مرتبا در این زمینه کار کشاورزی انجام می دادند و نخلستان های متعددی را پیرامون مدینه تأسیس کردند و حجم وسیع و مساحت زیادی از سرزمین مدینه توسط ایشان بارور شده و به تولید محصولات رسیده است به طوری که مردم تا سالیان سال و حتی اکنون از آن استفاده می کنند.  همچنین امیرالمومنین(ع) چاه‌های زیادی را حفر کردند و از این چاه‌ها برای آبیاری باغها استفاده می‌کردند. قنوات متعددی را ایجاد و بسیاری از آنها را وقف کردند. خلاصه این‌که فعالیت عمرانی، کشاورزی  باغداری وسیعی توسط حضرت در آن زمان انجام شده است.

شاید اوج این فعالیت‌ها زمانی است که ایشان از لحاظ سیاسی و حکومتی در جایگاه حاکمیت قرار ندارند. در ۲۵ سالی که به اصطلاح از لحاظ سیاسی خانه نشین بودند اما فعالیت اجتماعی، تولید و کارآفرینی داشته اند. بنابرین از این لحاظ  به هیچ وجه نباید  قائل به خانه نشینی ایشان باشیم.

وی تأکید کرد: حضرت همچنین در اقدامات و کمکهایی که انجام می دادند فقط به مومنین کمک نمی کردند و به پیروان سایر ادیان و فقرای هر طایفه هم کمک می کردند و یک فعالیت انسانی را انجام می دادند. این بُعد از شخصیت امیرالمؤمنین(ع) در تلاشگری هم باید مورد توجه قرار گیرد و درسی باشد برای همه ما در این روزگار که به خوبی از آن استفاده کنیم و فرهنگ کار، تلاش، کارآفرینی، تولید و اشتغال را برای همه اعضای جامعه  ترویج کنیم و آن را به عنوان ارزش دینی و قرآنی مورد توجه قرار دهیم. انسان مطلوب از منظر قرآن و سیره پیامبر(ص) و امیرالمؤمنین(ع) کسی است که بیشترین تولید را داشته باشد. تولید دانش، تولید اخلاق، ارشاد و هدایت و تولید محصولی که به کار مردم بیاید و یا محصول و  دستگاهی که بتواند حوائج مردم را برآورده کند و تولید خدماتی که جامعه را گامی به جلو ببرد و در جهت آسایش جامعه باشد. بنابراین در یک کلام، علی(ع)، تنها  یگانه مرد میدان عبادت یا شجاعت نبود بلکه الگوی میدان مدیریت و تولید و خدمت هم بود و از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع)، انسان ارزشمند، انسان مولد انسانی است که نفس‌اش، زندگی اش و گامهایی که برمی دارد منفعت، خدمت و فایده ای به مردم برساند.

امام علی(ع) بهترین الگو و سبک زندگی را ارائه دادند

حسین علیزاده، پژوهشگر و کارشناس مسائل فرهنگی و دینی نیز در مورد سیره اقتصادی امام علی(ع) گفت: برخی می گویند: امام علی(ع) ۲۵ سال در دوره خلفا خانه نشین بود. آیا علی(ع) در آن مدت در گوشه عزلت نشسته بودند؟! ابدا این گونه نیست. ایشان را از سمت سیاسی کنار زدند، اما ایشان تمام فعالیتهای فردی و اجتماعی یک انسان فعال و خلاق را داشتند. در مورد ابعاد مختلف شخصیتی امیرالمؤمنین(ع) ده ها هزار کتاب و مقاله نوشته شده که عمدتا در کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین(ع) در مشهد موجود است اما هنوز برخی از ابعاد زندگی ایشان مورد بحث کامل قرار نگرفته است و یکی از این مسائل که مسکوت مانده همین است که امیرالمومنین(ع) فردی بسیار پرکار و فعال بودند و همزمان در چندین شغل مثبت و مفید اجتماعی و خانوادگی نقش داشتند که حیرت آورست.

وی افزود: ایشان با آن همه عبادت و فعالیتهای مهم حتی کفششان را خود پینه می زدند و در زمانی که حاکم جامعه اسلامی با وسعت آن زمان بودند، چندان نیازی به خدمتگزار نداشته اند، حتی در روایتی آمده که در زمان حکومت حضرت، ابن عباس به ایشان وارد شد و دید که حضرت کفششان را پینه‌دوزی می‌کردند. ایشان از ابن عباس می پرسند که این کفش چقدر می‌ارزد؟ ابن عباس می گوید ارزشی ندارد! حضرت با قید قسم می‌فرمایند که حکومت من بر شما در از نظر خودم ارزشش از این کفش کمتر است مگر این که بتوانم حقی را اقامه کنم یا باطلی را کنار بزنم و حقی را جایگزین کنم. همچنین در روایت دیگری بر حُسن رفتار ایشان با خدمتگزار تاکید شده است. امام علی(ع) با قنبر غلامشان به بازار رفتند و دو پیراهن خریدند؛ آن یکی که ارزش کمتری داشته را خودشان برداشتند و دیگری را به قنبر دادند و گفتند: تو چون جوان هستی باید این پیراهن را بر تن کنی.

علیزاده بیان کرد: ایشان حتی در کارهای خانه به همسرشان کمک می کردند و کارهای بیرون خانه را هم انجام می دادند و در آئین همسرداری و تربیت فرزند هم بهترین روش را مد نظر داشته اند. در کشاورزی، آبیاری، دامپروری نیز الگو و فعال بوده اند. در مسائل سیاسی، اجتماعی حضور داشتند و حتی در شغلهایی متعدد کارآفرینی داشتند. حضرت علاوه بر اینها حتی کارگر روزمزد و مقنی نیز بوده اند و چاه و قنات حفر می کردند. حضرت(ع) همچنین در مدیریت سرآمد بودند. ایشان بالاترین هنر مدیریت را داشته و نسبت به انسان و بزرگان جامعه دید باز و وسیعی داشتند. یک شغل دیگر حضرت هم راهنمایی مسلمانان و اصحاب و تابعین و مشاوره به خلفا بود.

این کارشناس مذهبی گفت: یک نمونه از روش سیاسی و حکومتی آن حضرت نامه ۵۳ امام علی(ع) در نهج البلاغه است که همان نامه معروف به مالک اشتر است. ببینید نگاه حضرت به سرزمینهایی که فتح شده و هنوز بسیاری از مردم آن هم مسلمان نبوده اند را چگونه بوده است ! در این نامه ایشان خطاب به مالک می گویند که مردم این سرزمینها حق دارند درباره تو آن چیزهایی را بگویند که تو درباره حاکمان پیش از خودت می گویی. ایشان همچنین به مالک اشتر یاد می دهند که خوبی انسان بر زبان دیگران جاری می شود به این معنی که اگر انسان خوب باشد دیگران به خوبی او شهادت می دهند (یعنی بهترین نوع توجه و احترام به افکار عمومی)! علاوه بر این تاکید می کنند که ای مالک! مهربانی به رعیت و لطف به آنها را از ژرفای قلبت انجام بده یعنی این شعور و آگاهی را در قلب خودت رسوخ بده.

وی اضافه کرد: امام علی(ع) در این نامه به بهترین همراه و کارگزار خود توصیه می کند که نسبت به یهودیان، مسیحیان و حتی مشرکینی که هنوز مسلمان نشده اند درنده نباش، زیرا که مردم دو گروه اند: یا مسلمان شده اند و در دین مانند برادر تو هستند یا انسانی هستند که از جهت خلقت مانند تو اند و همچون تو آدمیزاد هستند و حقوق شهروندی آنها را باید رعایت کنی. عجیب است که آن حضرت در این نامه‌ معروف به حاکمی مانند معاویه نمی گوید که درنده نباش، بلکه به حاکمی مانند مالک اشتر با آن همه فضایل که خودشان او را راهی کرده اند توصیه می کند که در مقام حاکم همچون درنده نباشدکه حقی را از کسی ضایع کند ... تا بتواند بالاترین حقوق را برای شهروندان تامین کند! غیر از حقوق انسانها و اقلیتها و زیردستان حتی حقوق حیوانات هم از سوی حضرت علی(ع) شدیدا رعایت می شد و به دیگران هم توصیه می کردند که رعایت کنند.