محرم گردی؛ از تکیه‌های کن تا موزه رضا عباسی

به گزارش خبرگزاری مهر ،تهرانگردی احمد مسجدجامعی به مناسبت ایام محرم، به بازدید از حسینیه‌ها و تکایای کن اختصاص داشت.

در ابتدای تهرانگردی یکی از شاعران کن اشعاری در عظمت و پیشینه کن و در انتقاد  از شرایط دشوار موجود و بی مهری هایی که به این خطه از تهران شده با گویش و لهجه محلی خواند که مورد توجه قرار گرفت.مسجدجامعی در بازدید از تکایای کن با اشاره به قدمت برگزاری مراسم در آنجا گفت: کن پنج حسینیه و تکیه بزرگ دارد که می گویند هر یک از آنها بالغ بر 150 سال قدمت دارد هر چند متأسفانه در بنای آنها تغییرات غیراصولی زیادی ایجاد شده و لطف و زیبایی سیما و منظر پیشین آسیب دیده است. مسجدجامعی گفت: در تهران امروز سه پهنه بزرگ داریم: ری، تجریش و تهران، اما عموماً از کن به عنوان پهنه مهم غفلت شده است. در سالهای پیشین به تکایای تاریخی شمیران، ری و تهران سری زدیم و در آنجا با شهروندان گفتگو داشتیم. در این تهران‏گردی، کن را برگزیدیم. همین تکایا بیانگر سابقه، فرهنگ، معماری و آداب و رسوم ریشه دار در این پهنه کهن تهران است. تاکنون کمتر کسی به سابقه،  فرهنگ و آداب و رسوم آن توجه کرده است.

مسجدجامعی با بیان این که نام‌ها، آداب و رسوم و گویش و ویژگی‌های فرهنگی و مردم شناسی کن در مراسم‌هایی همچون عزاداری امام حسین (ع) جلوه ویژه ای دارد، خاطر نشان کرد: برخی متولیان اسباب و اشیای قدیمی را در انباری‏ها نگهداری می‌کنند در حالیکه نمایش آنها و بیان ساختار و هویت ارزشمند کهن موجب تقویت انسجام محلی و بعضاً مشارکت بیشتر در حل مسائل و مشکلات می شود و خوب است که این اشیاء و  اسناد را از انبارها خارج کرده و در گوشه ای از همین تکایا آن را به نمایش بگذارید. برای آن شناسنامه ای هم تهیه کنید مثل واقف و سال وقف و مورد مصرف و تبعاً محل نگهداری هم باید ایمن باشد.

حسینیه جامع کن

عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران با بیان این که یکی از قدیمی ترین حسینیه های کن «حسینیه جامع کن» است که نماز جمعه‌ نیز در آن بر پا می‌شود، عنوان کرد: این حسینیه بیش از 150 سال قدمت دارد که واقف آن «حاج شعبانعلی» بوده است، اما در مرمت و احیاء، این حسینیه هویت معمارانه آن مورد غفلت قرار گرفته و این حسینیه قدیمی را با سبک و سیاق جدید بازسازی و تزئین کرده اند، این در حالی است که در طرح اصلی  سقف تکایا باز بوده و نسبت آسمان و زمین در آن رعایت می شده حوضی یا سنگ آبی داشته و با افراشتن عمود خیمه در وسط حوض از چادرهای بزرگی که نقاشی‌هایی زیبا نیز داشته‌اند سقف این حسینیه پوشیده می‌شده و با پوشاندن روی حوض فضایی برای نمایش های زیبای آیینی فراهم می آمده است.

مسجدجامعی با اشاره به این که از ویژگی‌های تکایای گذشته حجره و حجره بودن آن است، خاطر نشان کرد: هر حجره به یک طایفه تعلق داشت و آنها با آوردن سماور و اسباب پذیرایی از اهالی دعوت می کردند. در واقع در هر تکیه سماورها و قوری ها تقریبا به تعداد حجره ها بود. همه گروهها در برگزاری مراسم به سهم خود حضور و مشارکت داشتند.

چنارهای دو- سه شاخه و حریم درختان

یکی دیگر از ویژگی‌های محله کن داشتن چنارهای دو-سه شاخه است  که چنین چیزی در تهران وجود ندارد من در برخی کشورهای اروپایی مشابه این درختان را دیده بودم، حالا این چنارها در کنار توتستان‏ها به یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد محله «کن» تبدیل شده است.

مسجدجامعی در گذر از کوچه باغ های کن گفت: حفظ طبیعت و فضای مشجر از اولویت های ماست و چندین سند هم در این باره به تصویب رسانده ایم. او «چنارباغ تکه» را مثال زد که برای نشان دادن عظمت آن، هشت نفر دست در دست یکدیگر به دور آن حلقه زدند.

مسجدجامعی به شهردار منطقه پنج پیشنهاد داد تا با تملک مغازه هایی که در حریم برخی از این چنارهای چند صد ساله است حریم درختان را حفظ کنند و برای یک بار هم که شده در تاریخ مدیریت شهری نیست شود که درادامه یکی از اهالی کن اشعاری در انتقاد از شرایط موجود به گویش محلی خواند که مورد توجه قرار گرفت. مغازه ها به نفع طبیعت عقب نشینی کردند.

مسجدجامعی در ادامه‌ از تکیه «دار قاضی» بازدید کرد و گفت‌: احتمال می رود که در این محله خانه قاضی نامداری هم بوده باشد که اگر چنین نکته ای درست باشد نشان می دهد کن تا چه اندازه از اعتبار و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است.

سقف تکیه دارقاضی نیز با چادر پوشانده می‌شده است یکی از رسم‌های قدیمی قبل از ماه محرم این بود که پینه دوزی برای تعمیر و مرمت احتمالی چادرها و پرده‌های عزای حسینی به تکایا می آمد، در این تکیه هم حجره‌هایی را دور تا دور تکیه می بینیم که نشان دهنده این است که هر طایفه جایگاهی داشته و نکته این که تعزیه و پرده خوانی نیز در این حسینیه‌ اجرا می شد که در حال‌ حاضر یکی از پرده های مربوط به قیام مختار با نام عدالتخانه مختار «مجازات مسببان حادثه عاشورا» هنوز باقی مانده است.

مسجدجامعی از حسینیه بالان نیز بازدید کرد و گفت: در گوشه ای از حسینیه «بالان» یک کتیبه قدیمی وجود دارد که نشان از قدمت بیش از 180 ساله آن دارد. این کتیبه در گذشته درست بالای منبر جا داده شده بود، اما حالا در گوشه ای از حسینیه جاسازی شده و زیر بیرق عزاداری پنهان شده است و همان روش پیشینیان درست تر بود.

مسجدجامعی در ادامه با بیان اینکه قسمتی از دیواره تکیه میانده در پی مرمت و بازسازی کج ساخته شده گفت: در این قسمت درخت تنومند چند صد ساله ای قرار داشته که برای حفظ آن و احترام به طبیعت، با عقب نشینی در ساختمان حسینیه، حریم آن حفظ شده است و این طبیعت دوستی جای تشکر فراوان دارد.

بازدید از خانه هنر و نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای

پس از بازدید از کن، در گروه تهرانگردی ا ز آثار خانه هنر متعلق به استاد «حسین اسماعیل زاده» معروف به «چلیپا » بازدید کردند. مسجدجامعی در این بازدید از استاد اسماعیل زاده، به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار نقاشی قهرمانی یاد کرد و گفت: از آنجا که در دوره های تاریخی مختلف به واسطه مسائل سیاسی و اجتماعی به قهرمان پروری و اسطوره‌ها توجه زیادی می شده، در نتیجه این سبک نقاشی قهوه خانه ای نیز که بیشتر از داستان های شاهنامه، روایات مذهبی از زندگانی ائمه، جنگ های پیامبر و واقعه عاشورا الهام می گرفت، در بین مردم محبوب شد و به سرعت رواج پیدا کردند. و نقل محافل و مجالس عمومی و خصوصی شد. مسجدجامعی افزود در دهه اول دوران پهلوی استفاده از این آثار را در فضای عمومی مانند قهوه خانه ها و کافه ها ممنوع کردند.

بازدید از نقاشی‌های عاشورایی موزه رضا عباسی

در ادامه عضو شورای شهر تهران به موزه رضا عباسی در محله سیدخندان رفت و از 23 اثر نقاشی متعلق به استاد سید عرب از نقاشان مشهور قهوه‌خانه‌ای دوره پهلوی بازدید کرد.

مسجد جامعی گفت: استاد سید عرب پدر رسام عرب زاده در آثار خود به دلیل استفاده از رنگ‌های تیره، غم و اندوه را به خوبی به مخاطب منتقل کرده همانطور که در این آثار نیز حزن عاشورا به طورکامل قابل لمس است.

به گفته مسجدجامعی ممکن است از دلایل محدودیت رنگها در این نقاشی ها، امکانات ابتدایی چاپ سنگی باشد.

وی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های سید عرب این بود که جز برای ائمه اطهار، کار نکرده است پیشنهاد کرد تا در موزه فرش رسام عرب زاده برخی از آثار پدرش نیز بر روی فروش اجرا شود و در آثار پدر و پسر در کنار هم قرار گیرد.

گفتنی است تابلوهای شجاعت حضرت عباس، شجاعت حضرت علی اکبر، بازگشت ذوالجناح، شجاعت امام حسین(ع) در روز عاشورا، شجاعت و جنگ قاسم ابن الحسن (ع)، دارالانتقام مختار و واقعه روز عاشورا از جمله تاثیرگذارترین آثار استاد سید عرب در موزه رضا عباسی است. خط و خوشنویسی این آثار به قلم استاد احمد نجفی زنجانی نویسنده کتابهای بیت المقدس، پس از آتش سوزی صهیونیست ها است.

احیای تکیه سوخته درکه

تهران‌گردان در ادامه به تکیه درکه رفته و از روند بازسازی این تکیه بازدید کردند. مسجدجامعی در این خصوص گفت: سال گذشته دو نفر در نیمه های شب تکیه درکه را به آتش کشیدند و تعدادی از نمادها و وسایل قدیمی با ارزش این تکیه در آتش سوخت.

وی ادامه داد: تکیه درکه در عزاداری‌های حسینی نقش مهمی را ایفا می‌کرد و از آنجا که بانیان این حسینیه از سادات بودند، همه ساله هیأت‌های عزاداری برای تسلیت روزهای پس از عاشورا به این تکیه می آمدند.

مسجدجامعی با بیان اینکه سال گذشته دو روز بعد از حریق تکیه درکه، به این محل سر زدیم و همان موقع کلنگ بازسازی تکیه را به زمین زدیم، تاکید کرد: من مطمئن بودم که در مدت کوتاهی با همت اهالی این حسینیه قدیمی راه اندازی می شود و خوشحال که امسال هم عزاداری حسینی در آن برگزار می‌شود، او گفت: شهرداری تهران برای بازسازی تکیه درکه  مبلغ نهصد و پنجاه میلیون تومان در نظر گرفته بود اما متأسفانه تاکنون از سوی شهرداری منطقه یک پرداخت نشده است.

این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه شهرداری باید به تعهدات خود عمل کند، خاطرنشان کرد: البته بانیان حسینیه ضمن رعایت قوانین شهرسازی حتی به عقب نشینی در بنای تکیه و کاسته شدن از مساحت آن تن داده اند  و حسینیه را با مخارج خود بازسازی می کنند.

وی اظهار داشت:  لازم است تا بافت تاریخی این تکیه شناسایی و سبک و سیاق قدیمی آن حفظ شود و بخشی از اشیاء سوخته آن نیز در کنار اشیاء ارزشمند و قدیمی نگهداری و به نمایش گذاشته شود. تا این صفحه نه چندان زیبای تاریخ فراموش نشود. امیدواریم این تکیه که عمود انسجام تکایای دیگر منطقه است، هرچه زودتر به رونق گذشته خود بازگردد.