به گزارش خبرنگار خبرگزاری مهر، «محمد علی آذرشب» پژوهشگر ایرانی زبان و ادبیات عربی، استاد دانشگاه تهران و عضو کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است. او یکی از فعالان حوزه فرهنگ و سیاست در گستره جهان اسلام و خاورمیانه است و کتابهای پژوهشی بسیاری را در این زمینه‌ها به زبان عربی منتشر کرده است. آذرشب در جدیدترین کار پژوهشی‌اش دست به تالیف یک سه‌گانه با محوریت «مسئله فلسطین» زده است که علی‌رغم بررسی قدس به عنوان محور وحدت در جهان اسلام، به تحلیل گفتمان سخنان دو رهبر جمهوری اسلامی «حضرت امام خمینی(ره)» و «حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» پرداخته است. جلد نخست این مجموعه سه‌جلدی «حضرت امام خمینی (ره) و مسئله فلسطین» نام دارد، جلد دوم آن «امام خامنه‌ای و مسئله فلسطین» نامگذاری شده و عنوان جلد سوم آن نیز «قدس؛ محور وحدت امت اسلامی» است. این سه کتاب به زبان عربی نگاشته شده و قرار است همزمان با سی و دومین کنفرانس وحدت اسلامی که آبان‌ماه امسال برگزار خواهد شد، بین مهمانان این کنفرانس توزیع شود. با محمد علی آذرشب در خصوص محتوای این سه‌گانه گفت‌وگو کردیم؛
آقای دکتر آذرشب سه جلد کتاب در خصوص مسئله فلسطین تهیه کرده‌اید که ضمن بررسی قدس به عنوان محوز وحت جهان اسلام، به تحلیل دیدگاه‌های حضرت امام (ره) و رهبر انقلاب در خصوص مسئله فلسطین هم پرداخته‌اید. به طور خلاصه ایده شما در این مجموعه چه بوده است؟
جلد اول این «سه‌گانه» درباره دیدگاه حضرت امام (ره) درباره مسئله فلسطین است؛ جلد دوم درباره دیدگاه‌های رهبر انقلاب اسلامی نسبت به مسئله فلسطین و جلد سوم آن هم به خود قدس به عنوان محور وحدت امت اسلامی پرداخته است.
ما سخنان حضرت امام (ره) را هم قبل و هم بعد از انقلاب مورد بررسی و بازخوانی دقیق قرار دادیم و دیدم که امام راحل در زمینه دشمن‌شناسی و تقابلهای جهان اسلام به یک مثلث باور دارند که تقریبا اضلاعش متساوی است. یک ضلع این مثلث شاه بوده است، یک ضلع آن آمریکاست و یک ضلع سوم هم اسرائیل است.
تقریبا مجموعه سخنان امام (ره) درباره هر کدام از این سه موضوع به یک اندازه است و اینها با هم متساوی است. یعنی اگر شما سخنان امام (ره) را واژه‌شماری بکنید، می‌بینید که تقریبا همان اندازه که ایشان درباره شاه صحبت کرده‌اند، درباره اسرائیل و آمریکا هم سخن گفته‌اند. این نشان می‌دهد که حضرت امام (ره) اولاً دشمن‌شناس درجه یکی هستند و حتی قبل از انقلاب، یعنی در سال‌های دهه 40 و 50 که همه علمای اسلام دشمن اساسی اسلام را «کمونیسم» و «اتحاد جماهیر شوروی» می‌دانستند و می‌گفتند چون اینها ملحدند، پس دشمن درجه یک هستند، اما امام راحل این اعتقاد را نداشت و دشمن درجه یک را آمریکا و اسرائیل می‌دانستند. در همان زمان در ایران و سراسر جهان عرب سعی می‌شد کمونیسم و شوروی دشمن به عنوان دشمن درجه یک اسلام معرفی شود. امام (ره) اولین کسی بودند که در جهان اسلام و در میان همه علمای اهل تسنن و تشیع دشمن درجه یک اسلام را آمریکا و اسرائیل می‌دانست. اگر آن زمان ما نمی‌توانستیم این موضوع را بفهمیم، اما الان تشخیص این مسئله برای ما کاملاً روشن است و این نشانگر دشمن‌شناسی دقیق و فوق العاده ایشان است.
ما سخنان حضرت امام (ره) را هم قبل و هم بعد از انقلاب مورد بررسی و بازخوانی دقیق قرار دادیم و دیدم که امام راحل در زمینه دشمن‌شناسی و تقابلهای جهان اسلام به یک مثلث باور دارند که تقریبا اضلاعش متساوی است. یک ضلع این مثلث شاه بوده است، یک ضلع آن آمریکاست و یک ضلع سوم هم اسرائیل است.
از سوی دیگر، نکته مهم و برجسته در اندیشه امام (ره) در خصوص تقابل با رژیم صهونیستی این است که ایشان تقابل با جریان صهیونیسم را با موضوع عزت جهان اسلام گره زدند و این نکته بسیار مهمی است. یعنی از نظر امام راحل گفتمان اسرائیل و صهیونیسم، گفتمان ذلت جهان اسلام است و از این نظر معتقد بودند که باید با آن تقابل کرد. امام به دنبال احیای عزت جهان اسلام بود و تاکید ایشان بر این عزت مهمترین عنصری است که ضرورت مبارزه با صهیونیسم را ایجاب می‌کند. از طرفی، از نظر ایشان تنها راه مبارزه با آمریکا و اسرائیل این است که جهان اسلام احساس عزت کند و احیای این عزت را مساوی است با احیای کل جهان اسلام. امام (ره) معتقد بودند اگر جهان اسلام عزت داشته باشد، زنده است و اگر ذلیل باشد، مرده‌ای بیش نیست. به همین هم بود که ایشان تاکید به شعار حضرت ابا عبدلله (ع) در کربلا، «هیهات من الذله» تاکید می‌کردند. بنابراین مهمترین هدف از نظر امام راحل برای مقابله با اسرائیل، عزت انسانی و اسلامی برای جهان اسلام بود.
می‌شود گفت که تقابل امام به طور کلی با نظام سلطه بود و رژیم صهونیستی به عنوان نماینده این سلطه که بحران‌های زیادی برای کشورهای منطقه و جهان اسلاتم ایجاد کرده بود بیشتر مد نظر امام (ره) قرار بود؟ این سوال از این جهت مهم است که خود جریان صهیونیسم و کل غرب تلاش می‌کند این تقابل را در قالب یک جدال اعتقادی، مذهبی و حتی نژادی تئوریزه کند!
همینطور است. تقابل اسلام با یهودیت و نگاه‌های نژادی و... در تقابلی که امام تلاش می‌کردند برجسته کند، هیچ جایی ندارد و در اندیشه ایشان دیده نمی‌شود. این تقابل فقط بر سر عزت جهان اسلام است. ایده ایشان این است که اسرائیل می‌خواهد جهان اسلام را ذلیل کند تا بتواند آن را زیر سلطه قرار دهد. به همین دلیل باید بر ایده عزت دست گذاشت و در برابر این سلطه ایستاد. از نظر اما فقط جبهه‌ای که منادی عزت است می‌تواند در برابر اسرائل قرار بگیرد و از این طریق خود را احیا کند. به این معنا حضرت امام (ره) یک احیاگر عزت‌خواه بودند.
به دلیل همین مواکدات بود که حضرت امام (ره) مقابله با دشمن صهیونسیتی و قضیه مقابله با اسرائیل را محدود به فلسطینی‌ها و حتی جهان اسلام نکرد، بلکه آن را به سطح جبهه مستضعفین جهان و کل جبهه آزادیخواهان جهان بالا کشید و مسئولیت مقابله با اسرائیل و صهوینسیم را برای همه کسانی می‌دانست که از ارزش‌های انسانی پیروی می‌کنند.
به هر حال این دو محور که عرض کردم، مهمترین محورهای ما در پرداختن به مسئله فلسطین در نخستین جلد این مجموعه سه‌جلدی است.
جلد دوم این مجموعه به منظر و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب در خصوص تقابل با صهیونیسم و دفاع از ملت فلسطین اختصاص دارد، محور تقابل از منظر ایشان چیست؟
محو تقابل رهبری با صهیونیسم، «وحدت امت اسلامی» است؛ ایشان بر وحدت جهان اسلام تاکید زیادی دارند و به همین دلیل هم بود که ایشان دستور تشکیل مجمع تقریب مذاهب اسلامی را دادند تا زمینه‌های این وحدت ایجاد شود. تقریبا همه صحبتهای رهبر انقلاب بر این ایده متمرکز است که جهان اسلام باید فرامذهبی عمل کند و به دور از هرگونه تفرقه پیش برود، زیرا این وحدت و انسجام مقدمه لازم برای آزادی فلسطین و غلبه بر کل مشکلات جهان اسلام است.
حضرت امام (ره) مقابله با دشمن صهیونسیتی و قضیه مقابله با اسرائیل را محدود به فلسطینی‌ها و حتی جهان اسلام نکرد، بلکه آن را به سطح جبهه مستضعفین جهان و کل جبهه آزادیخواهان جهان بالا کشید و مسئولیت مقابله با اسرائیل و صهوینسیم را برای همه کسانی می‌دانست که از ارزش‌های انسانی پیروی می‌کنند.
بر این مبنا، از نظر رهبری معظم انقلاب یکی از مهمترین شگردها و طرح‌های اسرائیل و آمریکا ایجاد تفرقه بین دولت‌ها و ملتهای جهان اسلام است؛ دشمن با انواع تفرقه‌های ملی و مذهبی و قومی و... در راه تضعیف جهان اسلام و نفوذ و تسلط بر آن پیش می‌رود و به همین دلیل راه مقابله با کل مشکلات جهان اسلام خلاصه می‌شود در وحدت جهان اسلام و دوری از تفرقه قومی و مذهبی و فرقه‌ای و... . این وحدت باطل السحر جریان صهیونیسم است.
برویم سراغ جلد سوم کتابتان که محوریت آن خود «قدس» و به نوعی خود فلسطین است. ایده شما از طرح این مضمون که «قدس؛ محور وحدت امت اسلامی» است، چه بود؟
قدس برای مسلمانان یک شهر مقدس است و یکی از مهترین راه‌های سلطه بر جهان اسلام توهین به مقدسات آنها است؛ اگر مقدسات مورد توهین قرار گرفت و جهان اسلام نتوانست عکس‌العمل نشان دهد، معنای آن این است که جهان اسلام دیگر جان ندارد. به همین دلیل بوده که قدس عمیقا محل توجه صهیونیست‌ها بوده تا روحیه مقاومت را در جهان اسلام از بین ببرند.
وقتی امر مقدس مسلمانان در معرض جسارت و توهین و تهاجم قرار بگیرد، باید با مقاومت جهان اسلام روبرو شود. ولی صهونیست‌ها سعی می‌کنند این مقاومت را از بین ببرند و در راستای همان ذلیل کردن امت اسلام پیش بروند. آنها هر گونه توهین به قدس را تضعیف مقاومت جهان اسلام می‌دانند و اگر مسلمانان دست از مقاومت برندارند همین قدس به عنوان محور وحدت اسلامی قرار خواهد گرفت و این محور عامل احیای جهان اسلام خواهد شد. در جلد سوم این مجموعه از این ایده سخن گفتیم که اگر جهان اسلام بخواهد زنده باشد، باید مقدساتش را حفظ کند و در راس این مقدسات قدس اشغال‌شده توسط اسرائیلی‌ها قرار دارد.
در این زمینه اگر امروز توسط صهیونیسم این همه توطئه درباره قدس صورت می‌گیرد، از جمله یهودی کردن قدس، ایجاد سفارت‌خانه‌ها در آن و تبدیل آن به یک شهر اسرائیلی و... به این دلیل است که مقاومت جهان اسلام را از بین ببرند و هر گاه هم ببینند که جهان اسلام مقاوتی در این خصوص انجام ندهند، این به معنای آن است که دشمن توانسته تسلط خود را تثبیت کند و حیات جهان اسلام را از بین ببرد.
از نظر رهبری معظم انقلاب یکی از مهمترین شگردها و طرح‌های اسرائیل و آمریکا ایجاد تفرقه بین دولت‌ها و ملتهای جهان اسلام است؛ دشمن با انواع تفرقه‌های ملی و مذهبی و قومی و... در راه تضعیف جهان اسلام و نفوذ و تسلط بر آن پیش می‌رود و به همین دلیل راه مقابله با کل مشکلات جهان اسلام خلاصه می‌شود در وحدت جهان اسلام و دوری از تفرقه قومی و مذهبی و فرقه‌ای و... .
آقای دکتر آذرشب، مجموعه کتابهایتان چه زمانی منتشر خواهد شد؟
ما از فرصت برگزاری سی و دومین کنفرانس وحدت اسلام که 15 تا 17 ربیع الاول و همزمان با هفته وحدت برگزار خواهد شد، استفاده کردیم و قرار است این سه‌گانه را در آن ایام منتشر کرده و بین مهمانان این کنفرانس توزیع کنیم. چون این کتابها به زبان عربی است که البته در ایران هم در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
توضیحی هم در خصوص مشخصات نشر کتاب می‌دهید؟
این مجموعه در قطع رقعی چاپ خواهد شد و هر یک از جلدهای آن حدود 200 است؛ تلاش شده کتابها مختصر باشند تا در دسترس عموم قرار بگیرند. ناشر این مجموعه هم انتشارات مجمع تقریب مذاهب اسلامی است که احتمالا آن را در آبان‌ماه (همزمان با شهر ربیع الاول) منتشر خواهد کرد.
نظر شما